İlk Türk Devletleri/Göçebe Konfederasyonları
Yrd. Doç Dr. Gamze KONA
Tarihte kurulmuş ilk en önemli göçebe konfederasyonlarını ele almadan önce şu soruyu okuyucuların dikkatine sunmayı oldukça yararlı bulmaktayım: ?Göçebe olarak yaşadıkları, belirli bir bölgede yerleşik hayata geçmeden önceki dönemde Türklerin kurmuş olduğu devletler gerçek birer devlet olarak kabul edilebilir mi??
Bu noktada Prof. Bozkurt Güvenç?in bu konuya ilişkin iddia ve açıklamalarına yer vermek gerekmektedir. Güvenç?e göre, Devlet, vergi toplayabildiği sürece yaşamını sürdürebilen örgütsel bir oluşumdur. Gereken vergiyi toplayabilmek için de iki önkoşul bulunmaktadır: a) Yeterli miktarda artık değer ve b) Vergiyi toplayabilmek için gereken otorite. Bazı devletler artık değerin yetersiz olması, bazısı da vergiyi toplayabilecek otoriteyi kaybetmiş olması nedeniyle yıkılmıştır. Bununla birlikte göçebelerden vergi toplamak oldukça zordur. İşte bu nedenle, kendi artık değerini yaratamayan, kendi ülkesinde düzeni kuramayan ve vergi toplayamayan idari örgütler, gerçek birer devlet sayılamazlar?. Kimi tarihçiler bu iddiayı desteklerken, özellikle tarihte Türk etkisini büyük göstermekten yana olan kimileri de bu iddiaya itiraz ederek bozkırlarda kurulan ilk Türk konfederasyonlarını ilk Türk devletleri olarak kabul ederler.
Kanımca, Prof. Güvenç?in ortaya koyduğu iddia ve açıklamalar son derece makuldür. Bu nedenle, Türk kökenli Hunlar, Göktürkler, Kırgızlar, Sabirler, Avarlar, Hazarlar, Bulgarlar, Türgişler, Karluklar, Macarlar, Peçenekler, Oğuzlar ve Kıpçaklar tarafından kurulan; çoğu kurulduktan kısa bir süre sonra dağılıp giden veya Türk kökenli olmayan diğer göçebe gruplarla kaynaşan ve farklı adlar altında farklı toplumsal, kültürel ve dini kimliklerle ortaya çıkan idari örgütlenmeleri bu yazı dizisi kapsamında devlet değil göçebe konfederasyonları olarak adlandıracağız. Ancak, Selçuklu ve Osmanlı devletleri, Sovyetler Birliği?nin dağılmasından sonra ortaya çıkan Orta Asya cumhuriyetleri ile Türkiye Cumhuriyeti, devlet olabilmek için gereken özelliklere sahip bulunduklarından göçebe konfederasyonu kategorisine sokulamazlar.
Bu açıklamaların ardından, gelecek haftadan itibaren; o zamanki ilk Türk göçebe konfederasyonları ile günümüzdeki Türk devletleri arasındaki köken ve anayurt anlamındaki ilişkileri göstermek üzere ilk Türk göçebe konfederasyonlarının ortaya çıktığı dönemi ve coğrafi özellikleri kısaca tanıtmaya başlayacağız. Böylece, Türkiye cumhuriyetinde yaşayan Türk halkının tarihi ile Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan cumhuriyetlerinde yaşayan halkların (halen Orta Asya cumhuriyetlerinde yaşayan başka ulusların halkları hariç olmak üzere) çoğunluğunun tarihinin milattan öncesine kadar uzandığını göstereceğiz.
Yorumlar