Dünyanın en büyük ve önemli kütüphanelerinden Kongre Kütüphanesi Amerika Birleşik Devletleri’nin Başkenti Washington’da bulunuyor.
Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi (Library of Congress) üç farklı binadan oluşuyor. İçimde bulundurduğu kitap sayısı ve kitap rafı bağlamında dünyanın en büyük kütüphanesi olma özelliğini taşıyor. 1800 yılında ABD Kongresi tarafından oluşturulan kütüphane 1812 Savaşı’nda aslında tamamen harap oldu ve tüm kitap koleksiyonunu kaybetti.
Ancak savaştan hemen sonra, 1815 yılında, Thomas Jefferson kendi kütüphanesinde yer alan tüm kitapları (6.487 adet kitap), bu kütüphaneye cüzi bir fiyata sattı. Amerikan İç Savaşı’na kadar pek büyümeyen bu kütüphane, bu savaştan sonra gerek kapasite gerek de bina bağlamında genişlemeye devam etmiş.
Daha önce çok saygıdeğer Erkan Tarhan programı için TRT’ye konuk aldığında bu kütüphanede çalışan Türkiye uzmanı Amerikalı Joan Weeks’tan haberim olmuştu. Kendisiyle tanışma ve ardından röportaj gerçekleştirme şansım ancak olabildi. Röportaj sırasında çok iyi Türkçe konuştuğu için ‘Neden Geldim Amerika’ya Amerika’da İz Bırakan Türkler’ kitabımı naçizane hediye etmek istedim. Sağolsun "kitabınız kütüphanede yer alıyor olabilir bir bakayım" deyince hayatımın şokunu yaşadım. Meğer kitabım kütüphanenin tozlu raflarında çoktaan yerini almış. Takdir edersiniz ki bu güzel sürprizin ardından röportaj ayrı bir hevesle gerçekleşti!
Henüz 15 yaşındayken ABD Kongre kütüphanesine araştırmayan gelen Joan Hanım sonrasında burada çalışmaya başlamış. Joan Weeks'in Türkçe merakı, Türkiye macerası ve ABD Kongre kütüphanesi hakkında her şey bu röportajda…
Önce Vatan Gazetesi Washington DC
Öncelikle bu kadar iyi Türkçe nasıl konuşabiliyorsunuz?
Üniversiteden mezun olduktan sonra Amerika'daki Barış Gönüllüleri'ne başvurdum ve Türkiye'deki program için beni seçtiler. Türkiye'ye gelmeden önce yoğun olarakbu sebeple Türk diline çalıştım. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri'ne döndüğümde Ortadoğu Uluslararası Çalışmaları alanında yüksek lisans yaptım ve araştırmamda yine Türkçe kullandım. Sonrasında da Türk Amerikan Dernekleri'nde çalıştım (Türk-Amerikan Dernekleri Asamblesi ATAA) ve Türkçeyi günlük olarak kullandım. Hatta Kongre Kütüphanesi'ne başladığımda öğle yemeğinde personelin Türkçe öğrenmesi icin bir Türkçe kulübü kurdum. Şimdi ise Türkiye Bölge Uzmanı olarak, müşterilerin Türkçe araştırma talepleri üzerine çalışıyorum.
Barış Gönüllüleri projesinden bahsedebilir misiniz?
Barış Gönüllüleri, ABD Hükumeti ve aynı isimli devlet kuruluşu tarafından yürütülen bir Amerikan gönüllü programıdır. Barış Gönüllüleri için üç amaç var. Teknik yardım sağlamak, ABD dışındaki halkların Amerikan kültürünü anlamasını sağlamak ve Amerikalıların diğer ülkelerin kültürlerini anlamasına yardımcı olmak temel amaç. 1961 yılından bugüne kadar 250.000'den fazla Amerikalı Barış Gönüllülerine katılarak 139 ülkede çalışmış. Ben de 1967 yılında iki yıl Barış Gönüllüsü olarak anne ve çocuk sağlığı hakkında çalıştım. O zamanlar Adana’nın sınırlarında şimdi ise Osmaniye’nin Kadirli ilçesinde bulunan Aşağıçiyanlı Köyü'nde yaşadım ve kadınlara dikiş dikmeyi öğrettim. Türkiye’de yaşayıp ülkenize hayran kalan çok fazla Amerikalı var. Biz gerçekten Türkiye’yi çok seviyoruz.
Türkiye ve Türk denince aklınıza ilk neler geliyor?
Akşam köyde bir aileyi ziyaret ettiğim ve bir bardak çay eşliğinde Türkiye'deki Amerika'daki yaşamı tartıştığım zamanlar geliyor aklıma. Ben ayrıca folklor da öğrendim. Halayı çok severim, şu an bir düğün olsa hemen halaya katılırım!
Türkiye’ye gidiyor musunuz?
Evet, ben evlendikten sonra kocam benimle birlikte daha önce çalıştığım köye gitti. Amerika'ya döndükten sonra da İstanbul ve Efes'e birkaç gezi yaptık.
Türkiye’de en sevdiğiniz şehirler, yerler neresi oldu?
Denizi çok sevdiğim için Mersin, Fethiye, Antalya, Antakya gibi yerler favorilerim arasında.
Bize Kongre kütüphanesinden bahsedebilir misiniz, bilgi verebilir misiniz lütfen?
Birincil misyonu ve kuruluş amacı Kongre Üyelerine hizmet etmek olsa da, Kongre Kütüphanesi dünyanın dört bir yanından araştırmacıları ve ziyaretçileri ağırlamaktadır. Araştırmacıların 400'den fazla dilde araştırmaları için kesin alanları kapsayan materyalleri bulabilecekleri en şaşırtıcı koleksiyonlara sahiptir. 16 yaşından büyük herkes gelebilir ve ücretsiz bir okuyucu kartı almak için kimlik göstermesi yeterlidir. Dünyanın dört bir yanından çevrimiçi olarak erişilebilen el yazmaları, haritalar, fotoğraflar, kitaplar, gazeteler gibi kamu malı olan eski materyallerin bulunduğu birçok dijital koleksiyon vardır.
Washington’dan Türkler ile karşılaşıyor, tanışıyor musunuz? Türkçenizi duyunca neler söylüyorlar?
Komik bir hikâye anlatayım. Bir gece ailemle bir restorandaydım ki yan masada bir ailenin Türkçe konuştuğunu duydum. Bir fıkra anlattılar, gülmeden edemedim ve sonra Türkçe bildiğimi anladılar, ben de onlara Türkçeyi nasıl öğrendiğimi anlatmak zorunda kaldım.
ABD Kongre Kütüphanesi dünyanın en büyük kütüphanesi. Özellikle içeriden muhteşem bir yapı. Hem tarihinden hem mimarisinden bahsedebilir misiniz?
24 Nisan 1800'de bir Kongre kararıyla kurulan Kongre Kütüphanesi, başlangıçta ABD Kongre Binası'nda bulunuyordu. 1815'te İngilizler, Kongre Kütüphanesi de dahil olmak üzere Kongre Binası'nı yaktıktan sonra, Thomas Jefferson altı binden fazla ciltlik kişisel kütüphanesini Kongre'ye sattı. Bir eserin iki nüshasını Kongre Kütüphanesine göndermek için 1870 yılında bir Telif Hakkı Yasası çıkarıldıktan sonra, Kongre Binası kitaplarla doldu ve Kongre Kütüphanecisi Ainsworth Spofford, Thomas Jefferson binasının inşaatını üstlendi. https://www.loc.gov/loc/walls/history.html adresinde binadaki tüm tabloları ve sanat eserlerini açıklayan “On this Walls” adlı çevrimiçi bir kaynak bulunmaktadır.
Kongre kütüphanesinde toplamda kaç adet Türkçe kitap bulunuyor?
Yakın Doğu bölümünde, Arap harfleriyle yazılmış Osmanlı Türkçesi ile yazılmış 5383 kataloglu eser yer almaktadır. Ayrıca modern Türkçede 59.000'in üzerinde kitap başlığı bulunmaktadır. Ayrıca süreli yayın ve gazetelerin yanı sıra 300'ün üzerinde eserden oluşan Abdülhamid hediyelik kitap koleksiyonunun da yer aldığı fotoğraf, harita ve dijital koleksiyonlar bulunmaktadır.
Sizin göreviniz nedir ne yapıyorsunuz?
Yakın Doğu Bölümü baş kütüphanecisi ve 6 kişilik bir kadroyu denetlediğim Türkiye bölgesi uzmanıyım. Arapça konuşulan Kuzey Afrika, Orta Doğu, Türkiye, İran, Afganistan, Ermenistan, Gürcistan, Kafkaslar ve Orta Asya Türki ve İran dil Cumhuriyetleri benim uzmanlık alanım.
Kendinizden de bahsedebilir misiniz?
Kuzey Virginia'da büyüdüm ve burada liseye gittim. Kongre Kütüphanesi'ne ilk kez araştırma ödevimi yapmak için 15 yaşındayken burada çalışabileceğimi hiç düşünmeden geldim. Üniversiteden mezun olduktan sonra Barış Gücü'ne ve ardından Öğretmenler Birliği'ne katıldım ve burada Eğitim alanında Yüksek Lisans derecesi aldım ve DC Devlet Okullarında öğretmenlik yaptım. Bu süre zarfında Uluslararası Ortadoğu Çalışmaları alanında yüksek lisans yaptım, ardından Kongre Kütüphanesi'ne halkla ilişkiler uzmanı olarak gelmeden önce Türk Amerikan Dernekleri Meclisi'nde halkla ilişkiler alanında çalıştım. Kütüphane bilgisayar sistemlerinden büyülendim ve kütüphane ve bilgi bilimlerinde yüksek lisans kazandım ve kıdemli eğitim kütüphanecisi oldum. 2015 yılında Yakın Doğu Bölüm Başkanı oldum.
Dönüp baktığınız zaman Türkiye ya da ABD’deki Türkler ile ilgili ilginç, hiç unutamadığınız bir anınız var mı?
Evet, biz evlendikten hemen sonra kocam benimle köye gitti. Harika bir şekilde karşılandık ve Kürtçe ve Arapça konuşanlar ve sadece İngilizce konuşan kocam da dahil olmak üzere birçok kişi toplandık. Birisi bir şey söyledikten sonra tercüme ederdik. Kısa sürede Türkçe bir şeyler söylendiği bir oyun haline geldi. Diğer dillerde söylediğimiz gibi herkes güldü...
Son söz sizin lütfen buyurun. Neler söylemek istersiniz?
Kongre Kütüphanesi'ndeki Türk koleksiyonlarını kullanmanızı önerebilirm veya https://www.loc.gov/collections adresindeki Abdülhamid II dijital hediye kitaplarını ve fotoğraflarını incelemenizi tavsiye edebilirim. Ayrıca çok teşekkür ediyorum.
