KÜRESEL EKONOMİ KONUSUNDA SÖZÜ EDİLEN İYİLEŞME SANAL MI? EKONOMİSTLER “BİNBİR GECE MASALLARI” MI ANLATIYORLAR? GERÇEKLER ORTADA, SOYUT ÇÖZÜMLEMELERE DAYALI YORUMLARA YER YOK. EKONOMİDE HARFLER DEĞİL, RAKAMLAR KONUŞUR; “KRİZİN EFENDİSİ” RAKAMLARDIR. “KRİZDE EN KÖTÜ GERİDE KALDI, DİPTEN U, V, W GRAFİKLERİNDEN BİRİYLE ÇIKILACAKTIR” ŞEKLİNDE YORUMLAR, EKONOMİK NÜKLEER FÜZYONUN TAMAMLANMASINA KADAR GEÇMESİ GEREKEN ZAMAN DİLİMİNDE İNSANLARA “BİNBİR GECE MASALLARI” ANLATMAKTIR. MART 2009’DAN BU YANA FINANSAL PIYASALARDA YAŞANAN SOLUKSUZ RALLIYI BIR BALON OLUŞUMU OLARAK DEĞERLENDIRMEK, DÜNYAYI YENİ EKONOMİK OLUMSUZLUKLARIN BEKLEDİĞİNİN BİR BAŞKA DİLLE İFADESİDİR. "Büyük Buhran (1929) hafızalardan silinince ekonomistler yeniden eski düşüncelerine gönül kaptırıp, ekonomiyi piyasadaki rasyonel bireylerden oluşan ve süslü denklemlerle renklenmiş ideal bir yapıya büründürdüler” diyen Krugman’ın da vurguladığı gibi, Mart 2009’dan bu yana zirvelerden zirvelere kanatlanan borsaların hız kesmesiyle, “Kriz bitti. Şimdi dipten hangi harf grafiği ile döneceğimizi konuşmalıyız” öngörüsünde bulunanlar şaşkın. Peki, piyasaların coşkusunu “yeni bir balon oluşuyor” uyarısı ile gölgelemek, er ya da geç patlayacak beklentisi oluşturmak pişmiş aşa su katmak olmuyor mu? Hiç sanmıyoruz; ekonomide harfler değil, rakamlar konuşur. New York Üniversitesi Öğretim Üyesi Roubini, belki de krizin en büyük sorumlusu olarak gösterilen yatırım bankaları ile göbek bağı olmadığından, yaklaşan felaketi ilk duyuran ekonomist oldu ve “Kriz kahini” ünvanını haklı olarak kapıverdi. Geçtiğimiz günlerde de, “FED ve politika yapıcıları yarattıkları köpükten habersiz görünüyorlar. Onların bu körlüğü ne kadar sürerse piyasalardaki düşüş o kadar büyük olacak. Mart ayından bu yana, ABD ve küresel ekonomide mütevazi bir toparlanma yaşanırken, petrol dahil olmak üzere her türlü riskli varlık fiyatları, makroekonomik temellere kıyasla, gerektiğinden çok fazla, çok erken ve hızla yükseldi. Yükselen piyasalardaki hisse, tahvil ve para birimlerinde de dikkat çecici bir toparlanma yaşandı. Dolar önemli ölçüde zayıfladı. (...) Beleş dolarla carry trade balonu fena patlayacak” uyarısı yaparak yeni bir krizin de ilk habercisi oldu. Artık, yakın bir gelecekte, yeni bir “Kriz kahini”nin doğma şansı sıfır gibi. . EKONOMİDE HARFLER DEĞİL, RAKAMLAR KONUŞUR Gerçekler ortada, soyut çözümlere dayalı yorumlara yer yok. Ekonomide harfler değil rakamlar konuşur demiştik; “Krizin efendisi” de rakamlardır.. “Krizde en kötü geride kaldı. Dipten U,V,L,W grafiklerinden birinden çıkılacaktır” şeklindeki yorumlar, krizin nükleer füzyonunu tamamlaması için geçmesi gereken zaman diliminde insanlara “Binbir Gece Masalları” anlatmak gibidir. Bu günlerde ekonomistlerin, ekonomi yorumcularının yaptıkları da budur. ‘Gümbür gümbür yaklaşan krizi öngöremedik, Krugman’ın diline düştük, itibar erozyonuna uğradık’ mı diyecekler? Yok canım, tarih boyunca ne ekonomi ideologları, “ekonomi bilimi” etiketi altında ne ekonomi cinayetleri gördü bu mavi gezegenimiz.. Bu günlerde ekonomi yorumcularının yaptığı, krizin çıkış nedenlerini deşifre etmek ve buna bağlı olarak krizden çıkış planları yapmak, krizin gerçek ömrünü, olası yıkımlarını ortaya koymak değil; yaşananlar onu gösteriyor. Mart ayından bu yana finansal piyasalarda yaşanan soluksuz ralliyi bir balon oluşumu olarak değerlendirmek doğru mu? Böyle bir değerlendirme, dünyayı yeni bir ekonomik olumsuzluğun beklediğinin bir başka dille ifadesi olmuyor mu? Veriler, balonun yalnızca finansal piyasalarda mı oluştuğu sorusuna net bir yanıt bulunmasına yardımcı olmuyor. Uzakdoğu’dan, Çin’den umutlandırıcı haberler geliyor. ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerinden iyileşmeye ilişkin olumlu haberler var, Avustralya, G-20 zirvesinde alınan kararı kulak ardı ederek tek başına faiz artırımına gitti. İyileşme göstergelerine rağmen, Çin’in kriz öncesi büyüme performansını iç taleple yakalayabilmesi mümkün değil. Eğer ABD’den ve bazı Avrupa ülkelerinden reel ekonomilerinin hareketlendiğine ilişkin haberler doğru değilse, Çin de üretimde fren yapmak zorunda kalacak. “Kriz kahini” Roubini, her türlü riskli varlık fiyatlarının şiştiğine dikkat çekerek, “Bu köpük patlayacak ve büyük bir varlık krizi yaşanacak” diyor. Yani, balon ya da köpük olarak nitelenen yapay iyileşme yalnızca finansal piyasalarda oluşmuyor olabilir.