TOPRAĞI ŞİİRLE YOĞURUP VATAN YAPAN BİRŞAİR
“SABİR RÜSTEMHANLI 70 YAŞINDA”

Yazı ve fotoğraflar: M. KEMAL SALLI

Geçtiğimiz günlerde Fatih Kültür Merkezi’nde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Daire Başkanlığı ve Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı işbirliği ile hazırlanan bir törenle, Azerbaycan çok yönlü değerlerinden biri olan Sabir Rüstemhanlı’nın 70’inci yaşını kutladık.

 “Sabir Rüstemhanlı 70 Yaşında” başlıklı tören, İBB Kültürel Etkinlikler Müdür Yardımcısı Murat Aslan, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Başkanı Közhan Yazgan,  programa katılan Azerbaycan Eski Milli Eğitim Bakanı ve Türk bilim adamı Prof. Dr. Feridun Celilov  ve Azerbaycan İstanbul Konsolosu Kenan Murtazaoğlu’nun  Türk Dünyası’nın çok yönlü bir değeri olan Rüstemhanlı’nın Türk tarihi ve edebiyatındaki yerini ve önemini vurgulayan  konuşmalarıyla başladı. Daha sonra gazeteci, şair ve yazar Özcan Ünlü’nün yönetiminde  Ord. Prof. Dr. Rafael Hüseyinov, Prof. Dr. Ali Yavuz Akpınar ve Prof. Dr. Gülşen Alışık’ın katıldığı panelde Rüstemhanlı’nın kitapları, şiirleri, fikir ve siyasi hayatı ve Azerbaycan tarihindeki ve edebiyatındaki rolü ve önemi ayrıntılı olarak anlatıldı.
Edebiyatçı Özcan Ünlü’nün yönetiminde gerçekleştirilen panelin ilk konuşmacısı olan Ord. Prof. Dr. Rafael Hüseyinov, özellikle Sovyetler Birliği döneminde Rüstemhanlı’nın, Türk dili ve birliğini korumak adına verdiği mücadelenin önemini ilginç örneklerle anlattı. 

Prof. Dr. Gülşen Seyhan Alışık da, Rüstemhanlı’nın şiirlerinden örnekler verdi, onun Azerbaycan edebiyatı üzerindeki etkilerini anlattı.  Alışık ayrıca yazar, şair ve siyasetçi Rüstemhanlı’nın edebiyat dünyasına girişinden, kitaplarından, şiirlerinden ve eserlerinin TürkDünyası coğrafyasındaki etkilerinden söz etti. 

Prof. Dr. Ali Yavuz Akpınar, 80’li yıllardan bu yana tanıdığı Sabir Rüstemhanlı’nın çok yönlü kişiliğini ve eserlerini anlattı. Rüstemhanlı’nın açıksözlü ve vefalı bir kişi olduğunu ifade eden Akpınar, özellikle Azerbaycan’daki genç edebiyatçıların eserlerini kitaplaştırma konusunda yaptığı yardımları ve bu yardımların önemini anlattı.
Panelin ardından Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Gençlik Kolu’ndan Rumeysa Ulakçı ve Rüstemhanlı’nın kızı Ayda Rüstemhanlı, Sabir Rüstemhanlı’nın şiirlerinden örnekler sundular..

SABİR RÜSTEMHANLI ELİ SİLAH DEĞİL, KALEM TUTAN BİR MÜCAHİT

Sabir Rüstemhanlı bir yazar, bir şair, bir senarist, bir rejisör, bir bilim adamı, bir siyasetçi, ama o her şeyden önce eli silah değil, kalem tutan bir mücahit; bir dava adamı..

Sabir Rüstemhanlı, Türk’ün zincire vurulmak istendiği yıllarda, Sovyetler Birliği’nin Azerbaycan coğrafyası üzerine bir kabus gibi çöktüğü dönemde, “Türk Halkı ‘Olmaz!’ Deyir” diye haykırarak milyonları Bakü meydanlarına dökerek bağımsızlık şahlanışı başlatmış bir toplum önderidir.

Sabir Rüstemhanlı’nın kitaplarını, şiirlerini okuyanlar, o sakin görünüşünün derinliklerindeki çağlayanları ve  volkanları hemen farkederler. Türk’ün genetik yapısında köleliğin yeri olmadığını, olamayacağını şiirleriyle haykıran Sabir Rüstemhanlı, Türk’ün genlerine kazınmış olan bu başeğmez özelliğini, “Türk Halkı ‘Olmaz!’ Deyir” başlıklı şiirinde çok veciz bir şeklide anlatır.

Sabir Rüstemhanlı, Sovyetler’in baskıcı döneminde, duygu ve düşüncelerini milletine anlatabilmek, Azerbaycan Türkleri’nin gönlünde bir bağımsızlık meşalesi tutuşturabilmek, bir şahlanış hareketi başlatabilmek için güzel sanatların her dalını kullanmıştır. Davasına kalemiyle olduğu kadar,  kamerasıyla da hizmet vermiştir. Senaryosunu yazdığı Cevat Han filmi bu konudaki çalışmalarına çok güzel bir örnektir.

Sabir Rüstemhanlı’yı bir cümlede özetlemek elbette mümkün değildir; sığdıranmazsınız, ama “Sabir Rüstemhanlı, ömrünü Azerbaycan’ın bağımsızlığına adamış çok yönlü bir vatanseverdir” şeklinde bir özet, Sabir Rüstemhanlı deryasının anahtarı olabilir. Alın, okuyun kitaplarını şiierlerini; tanıyın onu. O yalnızca Azerbaycan’ın değil, Türk Dünyası’nın kaderinde etkili olmuş çok yönlü bir mücahittir.

SABİR RÜSTEMHANLI KİMDİR?

Sabir Rüstemhanlı, 20 Mayıs 1946 tarihinde Azerbaycan’ın, İran sınırındaki Yardımlı ilinin Hamarkent köyünde doğdu. İlkokul ve ortaokul eğitimini doğduğu köyde, lise eğitimini Yardımlı il merkezinde tamamladıktan sonra 1963’te Bakü Devlet Üniversitesi Azerbaycan Dili ve Edebiyatı Fakültesi’ni kazandı. Öğrenci iken, 1967 yılında haftalık yayımlanan Edebiyat ve İncesanat gazetesinde muhabir olarak çalışmaya başladı.1976 yılında doktora tezini savundu.
1978’de edebiyat ve sanat kitaplarının yayımlanması için kurulan Yazıcı Yayınevi’ne genel yayın yönetmeni olarak atandı. “Tanımak İstesen” isimli ilk şiir kitabını 1970’te yayımlayan Rüstemhanlı, millî konuları eserlerinin merkezine çekti. Türkiye’ye yaptığı bir aylık gezi sonrası 1988’de yayınlanan “Ömür Kitabı” isimli eseri yalnızca Azerbaycan’da değil, Sovyet esareti altında bulunan bütün Türk dili konuşan toplumlarda geniş yankı uyandırdı. Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde ülkesinin, milletinin ve Türk Dünyası’nın yarınları konusunda düşünen, fikirler üreten, çözümler üretmeye çalışan bir aydın olarak “Ömür Kitabı”, Sabir Rüstemhanlı’nın politik hayatının da başlangıcı oldu. Azerbaycan’la birlikte tüm Türk Dünyası’nda edebi ve politik bir akımın doğmasına neden olan “Ömür Kitabı” yazarının hayatını yönlendiren bir eser oldu.

Sabir Rüstemhanlı yalnız fikir değil, aynı zamanda bir aksiyon adamıdır. Kasım 1988’de Karabağ’ın Ermenistan’a bağlanmasına karşı meydanlara çıkan 1 milyon insanın katıldığı gösteriler bizzat Sabir Rüstemhanlı tarafından yönetilmişti. Temmuz 1989’da Azerbaycan’ın bağımsızlığını kazanması için mücadele amacıyla kurulan Halk Cephesi’nin kurucu üyeleri arasında yer alan Rüstemhanlı, aynı yıl bağımsızlık mücadelesinin sembollerinden olan Azerbaycan gazetesini yayıncısıdır. 

20 Ocak 1990’da Sovyet ordusunun Bakü’yü işgal ederek 137 Azerbaycan Türkü’nü şehit etmesine sert tepki gösteren Rüstemhanlı, aynı yılın ekim ayında yapılan seçimlerde milletvekili seçildi. 18 Ekim 1991’de “Azerbaycan’ın Bağımsızlık Deklarasyonu”na imza atan Milli Konsey milletvekilleri arasında yer alan Rüstemhanlı, Kasım ayında ülkenin Basın Yayın ve Enformasyon Bakanlığı görevine getirildi.

2000-2005-2010 yıllarında yapılan seçimlerde Yardımlı milletvekili olarak yeniden Azerbaycan Parlamentosu’na giren Rüstemhanlı doğup büyüdüğü ilin ekonomik ve kültürel açıdan gelişmesi için bir dizi projenin uygulanmasına öncülük etti. Azerbaycan’da 20’nin üzerinde kitabı yayımlanan Rüstemhanlı’nın başta Türkiye olmak üzere birçok ülkede 30’u aşkın eseri çıkmıştır. Senaryosunu Sabir Rüstemhanlı’nın yazdığı “Cevad Han” filmi birçok ülkede gösterime sunulmuştur.
Sabir Rüstemhanlı’nın eserlerinden bazıları şunlardır: Tanımak İstesen (1970), Sevgin Sevincim(1974), Haber Gözliyirem (1979), Sağol Ana Dilim(1983), Gence Kapısı(1981), Kan Yaddaşı(1986), Ömür Kitabı(1988),  Göktanrı’nın Elçisi Khan: Bozkırın Kurdu.
'Gence Kapısı', 'Sağol Ana Dilim', 'Kan Yaddaşı' adlı şiir kitapları 1970-1980’li yıllarda Türkistan coğrafyasındaki kardeş ülkelerdeki gençlerin millî şuurlarının gelişmesinde önemli rol oynamıştır. 1995 yılında neşrettiği 'Bu Senin Halkındır' kitabı 20. yy’ın sonunda Azerbaycan’ın edebî, sosyal fikri ve millî tefekkürünü göstermesi açısından çok önemli kabul ediliyor.
Sabir Rüstemhanlı, Türklerin tarihini destanlaştırarak anlattığı Göktanrı adlı eserinde, Türkler'in 'tevhid' anlayışını ete kemiğe büründürüyor. Oğuz Han'ın doğumundan başlayarak gelişen olaylar  çerçevesinde tüm Türk boylarının izini sürüyor ve Türklerin gittikleri tüm coğrafyalarda yarattıkları uygarlıkları anlatıyor. Kendi alanında bîr ilk eser ve bir başyapıt olan Göktanrı, hem Türk mitolojisi, hem Türk tarihi, hem de günümüze uzanan göndermeleriyle uyarıcı bir politik eser.
Sabir Rüstemhanlı için hazırlanan programa Azerbaycan’ın ünlü müzik topluluğu Savalan Grubu  katıldı ve Rüstemhanlı’nın şiirlerinden bestelenmiş şarkılar okudular..
Programa katılan Türkiye Kamu-Sen Genel Başkanı İsmail Koncuk ve İstanbul-Türkiye Azerbaycan Dernekleri Başkanı Sefer Karakoyunlu, Rüstemhanlı’ya birer plâket takdim ettiler. Plaket takdiminden sonra  Rüstemhanlı tebrikleri kabul edip hatıra fotoğrafı çektirdi.

“TÜRK HALKI ‘OLMAZ!’ DEYİR”

…Bir tarafda Türkiye, bir tarafda Türkistan, 
Cahangirler elinde param-parça bir cihan 
Ortada altın körpü –yaralı Azerbaycan 
‘Başla beden ayrılsın, kopsun bu boğaz’ - deyir 
Bıçaklar itilenir... Türk halkı ‘olmaz!’ deyir!
Şiir Dünyası sayfalarımızda, Sabir Rüstemhanlı’nın şiirlerinden bir demet sunacağız.

Türk Dünyası’nın çok yönlü mücahidinin 70. yılını kutluyor, sağlıklı ve uzun bir ömür diliyoruz..