Kazakistan Cumhurbaşkanı Kassym Jomart Tokayev’in Ulusa Seslenişi
“Yeni Bir Gerçek Karşısında Kazakistan: Eylem Zamanı”
Cumhurbaşkanı Kassym Jomart Tokayev, 1 Eylül 2020 tarihinde “Ulusa Sesleniş” gerçekleştirdi. Cumhurbaşkanı konuşmasının başında döneminde gerçekleştirilen adımları anlattı. Salgınla savaşın devam ettiğinin altını çizen Tokayev önümüzdeki süreç için öngörülen eylem planını açıkladı.
Devlet Yönetiminin Yeni Modeli
Kamu yönetimine, personel alımı politikasına, karar alma sistemine ve bunların uygulanması sorumluluğuna yönelik yaklaşımlar değişecek. Cumhurbaşkanına bağlı Stratejik Planlama ve Reform Ajansı oluşturulacak. Ajans tarafından geliştirilen reformlar net, gerçekçi ve en önemlisi tüm devlet kurumları için zorunlu olacaktır. Ayrıca, son kararları alacak “Reform Yüksek Başkanlık Kurulu” oluşturulmaktadır. Hızla değişen durumun değerlendirilmesinde objektif olunması amacıyla “İstatistik Komitesi” Ajansa bağlı hale getirilecek.
Kamu hizmeti sisteminin yeniden yapılandırılması planlanmaktadır. Kamu ve yarı-kamu sektöründeki memurların sayısı azaltılacaktır. Memur sayısı bu yıl %10, gelecek yıl ise %15 azaltılacaktır. Bu süreç 2021 yılında tamamlanacaktır. Sonuçlara bağlı olarak ve dijitalleşmeyi hesaba katarak, daha fazla azaltma kararı alacağız. Tasarruf edilen fonlar üzerinden kalan çalışanların maaşları artırılacaktır.
Yeni görüşlere sahip profesyonel yeni personele çok ihtiyaç duyulmaktadır. Aynı zamanda mesleki ve etik özelliklerin zayıflamasına izin vermeden sürekliliği ve kurumsal hafızayı sağlamak önemlidir. Yarı kamu sektörünün tamamında reform sürdürülmelidir.
Yeni Şartlarda Ekonominin Gelişimi
Bu kapsamda uzun petrol döngüsü bittiği göz önünde bulundurularak tamamen yeni bir dünya pazarı ortamına hazır olunması gerekmektedir. Gerçekten çeşitlendirilmiş, teknolojik bir ekonominin yaratılması sadece bir zorunluluk değil, vazgeçilmez hale geldi. Aynı zamanda, ekonomi, insanların refahını iyileştirmek için çalışmak zorundadır.
Bu nedenle, ülkenin yeni ekonomik seyri yedi temel ilkeye dayanacaktır:
- Faydaların ve sorumlulukların adil dağılımı
- Özel girişimciliğin lider rolü
- Adil rekabet, yeni nesil girişimciler için pazarlar açmak
- Ekonominin üretkenliğini arttırmak, ekonominin teknolojik temelini güçlendirmek
- Beşeri sermayenin geliştirilmesi, yeni bir eğitim türüne yatırım.
- Yeşil ekonomi, çevrenin korunması
- Devletin toplum nezdinde aldığı kararlarından sorumlu olması
Ekonominin sektörleri bazında yerli sanayi, tarım ve ulaştırmaya öncelik verilecektir.
Hükümetin stratejik olarak önemli üretim tesislerini, temel ihracat önceliklerini belirlemesi ve destek önlemlerinin araç setini önemli ölçüde genişletmesi gerekecektir. Stratejik projeler için ayni hibelerin paket sağlanması, imtiyazlı finansman, kısmi garantiler ve ihracat destek mekanizmaları tasarlanmalıdır. Bu önlemler bununla sınırlı değildir. Spesifik destek seviyesi, sermaye yatırımlarının hacmine ve projenin önceliğine bağlı olacaktır. Devlet ile yatırımcılar arasındaki anlaşmaları pekiştirmek için “stratejik yatırım anlaşması” adında yeni bir araç kullanılacak. Stratejik anlaşmalara dahil edilecek proje havuzu, 2021 Nisan ayına kadar Hükümet tarafından oluşturulacak.
Yılsonuna kadar imalat sanayinin gelişiminin ilkelerini, amaçlarını ve hedeflerini tanımlayan tutarlı bir “Sanayi Politikası” yasası geliştirilmelidir. Yılsonuna kadar hükümet, “Atameken” Ulusal Odası ile birlikte yerli sanayinin geliştirmek için özel teklifler hazırlayacak. Sektördeki ortak hedef, imalat sanayinde üretimi beş yılda en az 1,5 kat artırmaktır. Hükümet sektörü desteklemek için önlemleri sürdürecek ama aynı zamanda, Hükümetin stratejik olarak önemli üretim tesislerini, temel ihracat önceliklerini belirlemesi ve destek önlemlerinin araç setini önemli ölçüde genişletmesi gerekecektir.
Tarımı geliştirmeden rekabetçi ekonomi yaratmak imkânsızdır. Ülkede et, meyve, sebze, şeker, buğday, yağlı tohumlar ve süt ürünlerinin üretimi ve işlenmesi için 7 büyük ekosistem oluşturulabilir. Balıkçılığa özel önem gösterilmelidir. Özel çiftçiliklerin bölgesel gıda merkezlerine dâhil edilmesi gerekmektedir.
2021 yılında, Arazi Kanunu’nun tarım arazilerinin kullanımına ilişkin belirli hükümlerine konan erteleme kaldırılacaktır. Arazi yabancılara satılmayacaktır. Bununla birlikte, Hükümet, tarım arazilerini tam ekonomik dolaşıma sokmak için başka yollar geliştirmelidir. Tarım sektörüne yatırım çekmek gerekmektedir. Bu sektörün yasal düzenlemesini sağlamak ve modern teknolojilerin kullanılması için ekonomik teşviklerin geliştirilmesi gerekmektedir. Hükümet, iş dünyasıyla birlikte, beş yıllık bir dönem için tarımsal-sanayi kompleksinin geliştirilmesi için niteliksel olarak yeni bir ulusal proje geliştirecektir.
Taşımacılık ve lojistik alanının gelişimi öncelikli bir konu olmaya devam etmektedir. “Nurly Zhol” programı kapsamında ulaşım sisteminin yeni bir altyapı çerçevesi oluşturulmuş, ülkenin küresel ulaşım koridorlarına entegrasyonu sağlanmış, Kazakistan Asya ile Avrupa arasında merkezi konum elde etmiştir. “Nurly Zhol”un ikinci aşaması, ülkenin ulaşım ve transit sektörünün öncü rolünü pekiştirmeyi hedeflemelidir. Hedef, 2025 yılına kadar 24 bin kilometrelik karayolu, yani tüm devlet yollarını yeniden inşa etmektir.
Pandemiden dolayı küçük ve orta ölçekli işletmeler zor zamanlardan geçmektedir. Olumsuz ekonomik sonuçların üstesinden gelmeleri için 700 binden fazla girişimciye vergi indirimi sağlandı. Küçük ve orta ölçekli işletmelere verilen tüm mevcut krediler için yıllık %6’ya varan faiz oranları için devlet sübvansiyonları sağlanacaktır. Sübvansiyonlar, olağanüstü halin ilan edildiği 16 Mart 2020 tarihinden itibaren 12 aylık süreyi kapsayacak. Bu amaçlar için ilave 200 milyar tenge (476.190.476 dolar) tahsis edilecek ve bu programın toplam hacmi 800 milyar tenge’ye (1.904.761.904 dolar) çıkarılacak. KOBİ’lerin gelişimi ile ilgili çalışmanın ana sonucu, 2025 yılına kadar onun GSYİH’deki payının %35’e ve çalışan sayısının 4 milyon kişiye yükseltilmesi olmalıdır.
Devlet kurumlarının girişimcilik faaliyetlerine yasadışı herhangi bir müdahalesi, iş adamlarının çalışmalarına engel olunması devlete karşı en ağır suç olarak algılanmalıdır.
Milli gelirin adil bir şekilde yeniden dağıtımının öneminden bahsederken, ülkenin tüm vatandaşları için anlaşılabilir aynı vergi politikası geliştirilmelidir. Milletvekillerinin de katılımıyla, Ulusal Atameken Odası ile birlikte Hükümete, Vergi Kanunu ve tüzüğünü revize etmesi talimatı verilmektedir. Amaç, vergi yükümlülüklerinin yerine getirilmesini basitleştirmek ve vergi ve ödemelerin sayısını en aza indirmektir. Uluslararası vergilendirme normları özel önem arz etmektedir. Onlar Kazakistan’a yabancı yatırım girişini azami ölçüde teşvik etmelidirler. Vergi ve gümrük alanlarının dijitalleşmesi, “gölge ekonomi” ile mücadelede ciddi şekilde yardımcı olacaktır. Nitekim yolsuzluğun gölge ekonomi tarafından körüklendiği aşikârdır.
Hükümetin yeni bir özelleştirme planı kabul etmesi gerekmektedir. Devletin güvenliğini ve normal işleyişini sağlayan tesislerin yanı sıra yalnızca sosyal tesisler devlet mülkiyetinde kalmalıdır.
Bölgelerin Dengeli Kalkınması
Bölgesel kalkınma, farklı bölgelerin rekabet avantajları dikkate alınarak inşa edilmelidir. Ülkenin güney ve güneydoğusunun endüstriyel potansiyeli daha aktif bir şekilde geliştirilmelidir. Tarım sektörüne yönelik geleneksel desteğe ek olarak, tarım ürünlerinin derinlemesine işlenmesine, gıda ve tekstil endüstrilerinin gelişmesine, inşaat malzemeleri üretimine ve diğer endüstriyel sektörlere önem verilmelidir. Büyük metalürji işletmelerinin faaliyet gösterdiği bölgelerin kalkınmasına yönelik yeni bir vizyon gereklidir. Bunlar öncelikle Doğu Kazakistan, Karagandaı ve Pavlodar bölgeleridir. Bu bölgeler ileri teknoloji ve teknik hizmetlerin merkezleri haline gelebilir. Kazakistan’ın batı bölgeleri, petrokimya komplekslerinin inşası, yüksek katma değerli yeni üretim döngülerinin yaratılması yatırımları için çekim merkezi haline gelmelidir.
Vatandaşların Sosyal ve Ekonomik Durumu, Önceliktir
Tokayev’in talimatları üzerine halkın emeklilik tasarruflarının bir kısmının konut için kullanma sorunu çözülmüştür. Barınma sorunlarını bağımsız olarak çözmek için geliri yetersiz olan vatandaşlara etkili sosyal destek sağlanacaktır. Bu yıl “5-10-25” (%5 faizli kredi, %10 ilk peşinat, 25 yıllık kredi) programı çalışmaya başladı. Bu programa 390 milyar tenge (928.571.428 dolar) tahsis edildi. Bu programın uygulanması Hükümet tarafından sürekli izlenmelidir.
Tokayev ülkenin demografik sorununa da değindi. Aile ve demografik durum ciddi bir endişe konusudur. Ne yazık ki, Kazakistan’daki her altıncı ailenin çocuğu olmuyor. Kamuoyu araştırmaları, Kazakistanlıların yaklaşık %20’sinin bunu boşanma nedeni olarak görmektedir. 2021 yılından itibaren “Ansağan Sabi” (Özlenen Bebek) programı başlatılacaktır ve tüp bebek programları için kontenjan sayısını 7 bine yani 7 katına çıkartılacaktır. Ayrıca, çocuk haklarının korunması ve güvenliği konularına özel dikkat gösterilecektir. Buna ek olarak, vatandaşların sosyal haklarının korunmasının kolaylaştırılması için Sosyal Haklar Kanunu hazırlanacak.
Ulaşılabilir ve Kaliteli Eğitim
Eğitim alanındaki temel sorunlardan biri öğretmen maaşlarının düşük olmasıdır. Ocak 2021’den itibaren öğretmenlerin maaşları %25 artırılacak. Önümüzdeki üç yıl içinde bu amaç için ilave 1,2 trilyon tenge (2.857.142.857 dolar) tahsis edilecek.
Vatandaşların okuryazarlık düzeyini, dijital bilgilerini artırmak için, Hükümet “Yaşam Boyu Eğitim” belgesini geliştirecek. Bu belge, yaygın eğitim için alternatif seçeneklerin aktif bir şekilde tanıtılmasını, bağımsız öğrenmenin sonuçlarının tanınmasını, mesleki becerilerin belgelendirilmesini sağlayacak. Eğitimde öncelik yeni bir girişimci kuşağın hazırlanmasına verilecek. Bu nedenle, “Girişimciliğin Temelleri” dersi, okullardan üniversitelere kadar tüm eğitim seviyelerinde verilecek.
Buna ilave olarak, bilim ve araştırmanın desteklenmesi için iş dünyası ile üniversitelerin işbirliğinin ehemmiyeti de vurgulandı. Hükümet, dünyanın önde gelen araştırma merkezlerinde yıllık 500 bilim insanına staj sağlayacak. “Genç Bilim Adamı” projesi kapsamında araştırma için 1.000 burs verilecek. Büyük işletmelerin, özellikle de hammadde alanındaki şirketlerin gelirlerinin %1’inin bilim ve teknolojinin gelişmesine aktarılmasına sağlanacak.
Sağlık Sektörü
Yılın ikinci yarısında sağlık çalışanlarına teşvik primi ödenmesi için 150 milyar tenge (357.142.857 dolar) ayırılacak. Daha sonra bu sistematik olarak devam edecek. 2023 yılına kadar doktorların maaşları, ekonomideki ortalama maaşın iki katı olacak. İlaç tedariği sorunu çözüldü, ancak yerli ilaç endüstrisinin yeniden inşa edilmesi gerekiyor. Tüm temel ilaçlar ve tıbbi cihazlar Kazakistan’da üretilmelidir. Bu bir ulusal güvenlik meselesidir.
Yılsonuna kadar ülke bölgelerine bulaşıcı hastalıklarla ilgilenen 13 yeni hastane kurulacak. 2025 yılına kadar 20 modern çok amaçlı sağlık tesisi hizmete girecek. Bu, bu amaçla yaklaşık 1.5 trilyon tenge (3.571.428.571 dolar) yatırım yapılacak. Nur-Sultan ve Almatı’da iki çok amaçlı tıp merkezi kurulacak. Bu merkezler, ülkenin önde gelen kurumları olacak ve uygulamalı tıbbın yenilikçi büyümesine ve gelişmesine yeni bir ivme kazandıracak. Ulusal sağlık hizmetlerinin daha da geliştirilmesi için alınan önlemler; tüm tıbbi kuruluşların gerekli ekipmanla tam olarak donatılmasını, yatak fonunun %50 oranında yenilenmesini, eski altyapının değiştirilmesini ve yaşam beklentisinin 75 yaşa çıkarılmasını mümkün kılacaktır.
Çevre Sorunları
Kazakistan gündeminde çevre koruma ön plana çıkmaktadır. Bir dizi sistemik sorunu çözmek için yeni bir Çevre Kodu taslağı geliştirilmiştir ve yılsonuna kadar Parlamentodan kabul edilecek. Hükümet, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı için uzun vadeli planlar onaylayacak. Önümüzdeki beş yıl içinde ormanlarda 2 milyardan fazla ağaç dikilecek ve yerleşim yerlerine 15 milyon ağaç dikilecek. Yasal olarak, Kazakistan’ın milli parklarını ve diğer doğal kaynaklarını korumak, öncelik olacak. Bu alanda suç işleyen vatandaşlara en ağır cezai işlem uygulanacak.
Önemli bir hedef, ülke içinde doğa turizm kültürünün etkin olarak geliştirilmesidir. Orta vadede, ekonomik büyüme giderek daha yeşil hale gelmelidir. Bu nedenle, karbonlara bağımlılığı azaltmanın temeli şimdiden atılmalıdır. Hükümet, sivil sektörle birlikte, hayvanların korunmasına ilişkin bir yasa tasarısı da geliştirecek.
Adaletli Devlet
“Halkın sesini duyan devlet” anlayışı, aslında “adaletli devlet” oluşturma girişimidir. Vatandaşların sorunlarını sadece dinlemek ve görmek yeterli değil. Önemli olan doğru ve adil karar vermektir.
Vatandaşların çıkarlarına hizmet eden yeni devlet standartları geliştirmek, hedefimizdir. Bu bağlamda, kolluk kuvvetleri ve yargı sistemlerinin oynayacağı rol kritiktir. Bu alanda ciddi reforma ihtiyaç vardır.
Hukuk alanı, gelişmiş OECD ülkeleri örneğini takip ederek modernize edilmelidir. Vatandaş haklarının zamanında korunmasını sağlayan ve yüksek uluslararası standartları karşılayan bir modele ihtiyacımız var. Kazakistan’da açık bir yetki dağılımına sahip üç aşamalı bir model uygulanacaktır. Polis, suçları tespit etmeli, suçluları yakalamalı, kanıt toplamalı ve sağlamlaştırmalıdır. Savcılık, toplanan delillerin bağımsız bir değerlendirmesini yapmak, vatandaşların hak ihlallerini önlemek, vicdani vatandaşların suçsuz yargılanmasını önlemek ve yargılamaya mahkemede destek vermekle yükümlüdür. Mahkeme, yetkililerin eylemlerine karşı şikâyetleri değerlendirecek ve dava hakkında nihai bir karar verecektir. Bu yaklaşım, kontrol ve denge sistemini güçlendirecek ve her aşamada etkili filtreler oluşturacaktır.
Cumhurbaşkanlık İdaresi bünyesinde kolluk kuvvetleri ve yargı sistemi reformu için Komisyon oluşturulmaktadır.
Devlet kurumlarının ve yarı kamu sektörün topluma karşı şeffaflığını ve hesap verebilirliğini sağlamaya imkân verecek “Kamu Kontrolü Kanunu”nun geliştirilmesi ve kabul edilmesi gerekmektedir.
Yolsuzluğa bulaşan kolluk kuvvetlerine ve hâkimlere, rüşvet alanlar ve rüşvet almaya vesile olanlara uygulanan cezaların artırılması amacıyla Ceza Kanunu’nda değişiklik yapılması gerekmektedir. Yolsuzluktan tutuklananların kamu hizmetinde ve yarı kamu sektörde çalışmalarını yasaklayan kurala sıkı sıkıya bağlı kalınmalıdır.
İnsan haklarını korumak için yeni tedbirlerin alınması gerekmektedir. Bu konu Cumhurbaşkanı için bir önceliktir. İşkenceyle mücadele ile ilgili mevzuatın iyileştirilmesi konusu da önemini korumaktadır.
Dijitalleştirme, Tüm Reformların Temel Bir Unsurudur
Dijitalleşme bir moda trendi değil, ulusal rekabet gücünü arttırmanın vazgeçilmez aracıdır. Öncelikle dijital uçurumun giderilmesi, internete maksimum erişimin sağlanması ve tüm vatandaşlar için kaliteli iletişimin sağlanması gerekmektedir. Sosyal açıdan savunmasız ailelerin çocuklarına bilgisayar ve yüksek kaliteli internet sağlanmalıdır. Bu yılın sonuna kadar 250’den fazla nüfusa sahip her köy İnternet’e erişebilecek.
Dijitalleşme özellikle kamu yönetimi ve devlet tarafından sunulan hizmetlerde etkin olarak kullanılacaktır.
BT endüstrisi ile ulusal iş dünyası arasındaki etkileşim umut verici bir alan olarak görülmektedir. Hükümet, sanayi ve bilişim sektörü arasında karşılıklı fayda sağlayan bir işbirliği kurmalıdır. Bu, her sektörün dijital ekosistemini yönlendirebilecek dijital teknoloji platformları yaratacaktır.
Beş yıl içinde bu sektördeki yatırım hacmini 500 milyar tenge’ye (119.047.619 dolar) çıkarılacaktır.
Vatandaşların Devlet Yönetimine Katılımı
Geçen sene kurulan “Toplumsal Güven Konseyi” yönetim ile halkın diyalogunun etkin aracı haline geldi ve konseyin sayesinde tamamen yeni yaklaşımla yazılan “Barışçıl toplantıların düzenlenmesi kanunu” kabul edildi. Ayrıca, “Siyasi Partiler Kanunu”, “Seçim Kanunu”, “Parlamento ve Milletvekillerinin Statüsü Kanunu”na değişiklik yapıldı. Bu alandaki reformlar devam edecek. Bu modernleşmenin temel amacı, tüm devletin verimliliğini artırmaktır. Gelecekteki tüm siyasi reformlar, halkın yönetişime daha fazla dâhil edilmesini hedeflemelidir. 2021 yılından itibaren köy muhtarları seçilebilir.
Yerel yönetimlerin mali kapasitesini artırmak gerekiyor. Bunun için kırsal ilçelerin mülkiyet haklarının genişletilmesi ve bütçe gelirlerinin artırılması gerekmektedir. Bu süreçte yerel meclisler olan Maslihatlar güçlendirilecektir.
Ulusun Yeni Kimliği
Hedefimiz, halkımızın yeni bir kimliğini oluşturmak, tüm ulusun kalitesini yükseltmektir. Sadece yenilenmiş ve modernleşmiş bir ulus başarılı olabilir. Gençlere bilim, çalışkanlık, kendi işinin ehli olma vasfı, disiplin, adalet ve hakkaniyet gibi özelliklerin öğretilmesi gerekmektedir. Ülkemizde “Sorumlu devlet - sorumlu toplum - sorumlu kişi” anlayışı sağlam bir şekilde kurulmalıdır.
