Prof. Dr. Abdulvahap Kara
Kazakistan halkı 19 Mart 2023 Pazar günü parlamento ve yerel meclis seçimlerinde oy kullanarak yeni bir dönemin başlamasında çok önemli bir aşamaya geçiyor. Bu seçimler bir sene önce yaşanan trajik Ocak olaylarının açtığı yaraları sarma yolunda hayata geçirdiği siyasi sistemi güçlendiren bir dizi seçimlerinin son aşamasını teşkil ediyor.
Bu meyanda 2022 Ocak olaylarını takip eden 13 ayda, Kazakistan'da üç seçimi yaşadı. Bunlar referandum, cumhurbaşkanlığı seçimi ve Senato kompozisyonunun yenilenmesidir. Hafta sonu yapılacak olan olağanüstü Parlamento ve yerel meclislerin olağanüstü erken seçimleri gelişmiş siyasi sistem ve görüş çeşitliliği açısından yeni bir Kazakistan için son aşama olarak görülmektedir. Bu seçimler Kazakistan siyasi hayatına yeni yüzler ve yeni fikirlerin gelmesinde de etkili olacaktır.
Bu seçimle halk Parlamentonun alt kanadı olan Meclisin ve 17 il ile 3 büyükşehrin yerel meclislerinde görev alacak milletvekillerini beş yıllığına seçecektir.
Parlamentonun alt kanadına seçilecek 98 milletvekilinin 69’u siyasi partilerin gösterdiği adaylardan ve kalan 29 milletvekili de tek vekil çıkaracak bölgelerden bağımsız adaylardan seçilecektir.
Seçimleri için aday adaylığı 8 Şubat'ta sona erdi. Buna göre siyasi partilerden 283 aday ve bağımsız olarak 525 aday seçmen pusulasında yer alacaktır.
Kazakistan Merkezi Seçim Komisyonunun verilerine göre, 283 adayı sunan yedi siyasi parti Pazar günkü seçimlere katılıyor. Bunlar:
İktidar Partisi Amanat (eski adıyla Nur Otan), Kazakistan Halk Partisi, Ak Yol Demokratik Partisi, Toplumsal Sosyal Demokrat Parti, Avıl (Oba) Partisi, Baytak Partisi ve Cumhuriyet Partisi’dir.
Seçim kanununa göre, siyasi partilerin sunacağı milletvekili aday listesindeki kişilerin en az yüzde 30’unu "kadınlar", "gençler" ve "engelliler"in oluşturması gerekiyor.
17 il ile 3 büyükşehrin yerel meclislerindeki 3 bin 415 milletvekilliği için 14 bin 207 kişi adaylık başvurusunda bulunduğu bildirildi. İl, ilçe ve büyükşehirlerin “Maslihatlar adı verilen yerel meclislerde aslında önemli işlevlere sahiptir. Bu meclisler kalkınma programını onaylama, yerel bütçenin kontrolü, inşaat ve kentin genel planını onaylama, Parlamentonun üst kanadı Senatoya bölgeyi temsil edecek senatörleri seçme gibi kararları veriyor. Buradaki milletvekillerinin % 50’si siyasi parti listeleri ile kalan % 50’si ise bağımsız adaylardan seçiliyor.
Oy verme işlemi yerel saatle 07.00’de başlayıp 20.00’de sona erecek ve seçimlerin kesin sonuçları 10 gün içinde açıklanacaktır.
Genel olarak baktığımızda Kazakistan'daki bu seçimin öne çıkan bir özelliği olarak çok sayıda bağımsız adayın katılımından söz edilebiliriz. Bunun Kazak toplumunun daha çok demokratikleşmesinin açık bir tezahürü olduğunu söyleyebiliriz. Bu seçimlerle Kazakistan'ın siyasi yaşamı birçok bağımsız figürü kazanacaktır. Aday listelerinde daha önce siyasetle ilgilenmemiş birçok kamu personeli, işadamı, yazar, sanatçı, bilim adamı ve aktivistin yer aldığını görmek mümkündür. Bunların arasında mevcut hükümetin girişimlerini açıkça eleştiren isimler de vardır.
Ayrıca bu seçimler Kazakistan'da güçlü ve istikrarlı bir demokrasinin gelişmesi için rekabetçi çok partili sistemin oluşumuna da katkı sağlayacaktır. Siyasi partilerin yükselişi parlamentonun gücünü ve itibarını arttıkmakta ve çeşitli sosyal grupların çıkarlarını korumaktadır. Seçimlere katılan 7 partiden ikisi ilk defa seçimlerde yarışacaktır. Bunlar, Kazakistan’ın ilk yeşiller partisi olan Baytak Partisi ile genç girişimcilerin kurduğu Respublika (Cumhuriyet) Partisi’dir.
Bilindiği gibi, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, 19 Ocak’ta Meclisi feshetme ve erken seçimin yapılmasına ilişkin kararnameyi imzalamıştı.
Yabancı siyasi gözlemcilerin Tokayev’in Meclisi feshederek yeni seçim tarihi belirlemesinin temel iki sebebi olduğuna işaret ediyorlar. Birincisi, mevcut hükümetin bir önceki hükümetin devamı olmadığını ve ondan etkilenmeyeceğini ortaya koymaktır. İkincisi Tokayev'in cumhurbaşkanlığı döneminde devlet yönetiminin ve siyasi temsilin akılcı bir şekilde çalıştığını Kazakistan halkına göstermektedir. Çünkü Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev daha önce bir ulusa sesleniş konuşmasında vatandaşların taleplerini dinleyen bir "işiten bir devlet" yaratma sözü vermişti.
Bazı uzmanlar da bu seçimlerle Kazakistan'ın iç ve dış politikayı yapıcı gelişme yoluna sokmayı amaçlayan büyük ölçekli değişim sürecinin son aşamasına geldiğine inanıyorlar.
Sonuç olarak 19 Mart seçimleriyle Kazakistan Avrasya bölgesinde yükselen yıldız olarak yoluna daha demokratik ve güçlü bir devlet olarak devam edecektir. Parlamento ve yerel seçimlerin Kazak halkına ve tüm Türk dünyasına hayırlar getirmesini diliyorum.
