Karapapak Türklerinin adını bugüne kadar pek duymamıştık. Kökenlerini, Türk tarihindeki yerlerini de ayrıntılarıyla bilmiyoruz.
Türk Dünyası’nı konu alan televizyon programları ve belgeselleriyle tanıdığımız Seyfullah Türksoy, geçtiğimiz ay, Karapapak Türklerinin iletişim ve dayanışmalarını sağlamak amacıyla, Dünya Karapapak Türkleri 1. Kurultayı'nı gerçekleştirdi. Karapapak Türkleri, bundan böyle, her türlü kültürel çalışmayı, yardımlaşma ve dayanışmayı bu çatı altında gerçekleştirecekler.
Yoğun olarak Borçalı’da yaşamakta olan Karapapak Türkleri pek çok ülkeye dağılmış durumdalar. Borçalı’daki nüfusları 600 bin dolayında, ama toplam sayılarının 13 milyon dolayında olduğu tahmin ediliyor.
Son araştırmalara göre, kökenlerinin Sümer Türklerine dayandığı saptanan Karakalpak Türkleri, Türk Dünyası’na lider yetiştiren soylu bir boydur. Türkmen geleneklerine göre, Karakalpak olmayan birisi Herhangi bir Türk devlet kuruluşuna han, hakan olamaz..
Türk Dünyası’na lider yetiştiren Karakalpak temsilcileri ve Yörükler geçtiğimiz hafta sonu, Nevruz bayramını kutlamak üzere Bursa’da bir araya geldiler.
Son zamanlarda yaşanan terör olayları nedeniyle, bu yıl açık alanlarda geniş katılımlı Nevruz kutlamaları yapılmamasına karar verildi. Bu açıdan bakıldığında, Türk Dünyası’nın en görkemli YENİGÜN /Nevruz bayramı kutlaması Bursa’da gerçekleştirildi, diyebiliyoruz. Kısa adı KARPAT olan Dünya Karapapak Türkleri Birliği’nin öncülüğünde, Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Uluslararası Kültür Teşkilatı Türksoy’un katkılarıyla, Türk Dünyası Bursa’da buluştu, Nevruz/YENİGÜN Bayramı’nı coşkuyla kutladı.
“Türk Dünyası Kültür Kurultayı” adı altında gerçekleştirilen kültür etkinliğine başta Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Doğu Türkistan, Makedonya olmak üzere çok sayıda ülkeden sanatçılar, sanatçı grupları, Yörük Dernekleri Federasyonu, akademisyenler, milletvekilleri ve kanaat önderleri katıldı.
Dünya Karapapak Türkleri Birliği Genel Başkanı Seyfullah Türksoy, Merinos- Atatürk Kültür ve Kongre Merkezi’nde gerçekleştirilen geniş katılımlı Kültür Kurultayı ve YENİGÜN (Nevruz) töreninin açılış konuşmasında, “KARPAT olarak amacımız, Karapapak Türklerinin dayanışmasının yanı sıra, Türk Dünyası’nın birliğine ve dayanışmasına öncü olmaktır” dedi.
Seyfullah Türksoy, Balkanlar’dan Kafkaslar’a, Anadolu’dan Orta Asya’ya kadar Türk Dünyası’nın dilde, fikirde ve işde birliğini hedeflediklerini belirtti ve ”Kültür Kurultayı’mız bu bakımdan önem taşıyor. Bu konuda desteğini bizden esirgemeyen Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Recep Altepe’ye ve Uluslararası Türk Kültür Teşkilatı Genel Sekreteri Sayın Dusen Kaseinov’a teşekkür ediyorum” dedi.
Kendisi de bir Karapapak olan Dünya Karapapak Türkleri Birliği (KARPAT) Kurucu Genel Başkanı Seyfullah Türksoy, başta Borçalı olmak üzere pek çok bölgede azınlık şeklinde yaşayan Karapapak Türklerini tanıtma ve dayanışmalarını sağlama çabasında olduklarını söyledi.
Karapapaklar’ın Türkiye’nin her yerinde dağınık olarak yaşadıklarını belirten KARPAT Başkanı Seyfullah Türksoy, karapapak Türklerinde yeni bir diriliş ruhunun şahlanmaya başladığını belirterek şöyle dedi:
"Kardeşlerimizle daha fazla yakınlaşmalıyız, kaybolan akrabalarımızla kucaklaşmalıyız. Dilde, fikirde, işte, birlik ruhunu canlandırmalıyız. 'Yıllar önce Anadolu'ya kopup gelen Karapapak Türklüğünün birlik ve beraberliğini sağlamalıyız' gibi ulvi düşüncelerle yola çıkmış bulunuyoruz. İlk olarak, bu büyük oluşumu, dünya çapında görkemli bir kurultayla, “Dünya Karapapak Türkleri 1. Kurultayı” ile taçlandırarak yola çıktık.
Göktürkler'in torunları olan biz Karapapaklar'ı Türkiye ve dünya gündemine yeniden getirmek istiyoruz."
"… Bu kadim toplumun kültür değerlerini ve geleneklerini yaşatmak, aralarındaki kültürel-ekonomik ve akrabalık ilişkilerini güçlendirmek amacıyla İstanbul'da gerçekleştirilen '1. Dünya Karapapak Türkleri Kurultayı’nın amacı, başta Borçalı olmak üzere, pek çok bölgede azınlık şeklinde yaşayan bu kadim Müslüman-Türk topluluğuna ilgiyi artırmasını, eğitim, ekonomi, kültür başta olmak üzere, çeşitli alanlarda bu bölgelerin gelişmesine katkı sunmasını sağlamaktır."
Karapapak-Terekeme Türkleri arasındaki birlik, beraberlik, dayanışma ve iş birliği ruhunu canlandırmayı amaçladıklarını dile getiren Türksoy, konuşmasını şöyle sürdürdü:
"Amacımız, eski Oğuz-Kıpçak geleneklerini en çok yaşatan topluluklardan biri olan Karapapak-Terekemeler'in, zengin kültür mirasını ortaya koymaktır. Kaybolmaya yüz tutan, unutulan, körelen gelenekleri ve kültür değerlerini yeniden hatırlatmak ve yaşatılması için çalışacağız. Halen üretim, yatırım, istihdam gibi konularda büyük sıkıntılar yaşamakta olan Türk bölgesi Borçalı'nın mevcut sorunlarını gündeme getireceğiz; çözüm üretmeye çalışacağız.
Karapapak-Terekeme Türkleri'nin, zengin aşıklık-ozanlık geleneğine dikkati çekip, kurultayda bunlarla ilgili yapılan konuşmaları ve sunulan tebliğleri kitaplaştırarak, kalıcı eserler haline dönüştüreceğiz. Türkiye'deki Karapapak-Terekemeler ile farklı ülkelerdeki akrabalarını buluşturup, kaynaştıracağız.
Karapapak-Terekemeler'le, başta Azeri, Türkmen, Avşar, Kumuk, Karaçay, Ahıskalı, Nogay, Balkar olmak üzere diğer Türk boyları arasındaki yakınlıklara ve akrabalık ilişkilerine dikkat çekerek, Karapapak-Terekemeler'in Osmanlı Devleti ile yakın münasebetlerini ortaya koyacağız.
Başta Mehralibey olmak üzere Karapapak Beyleri'nin komutanlık yaptığı Karapapak Süvarileri'nin Osmanlı-Rus Savaşı'ndaki kahramanlıklarını gündeme getireceğiz.
Karapapak-Terekemeler'in İslamiyet'le tanışmaları ve tarih boyunca Türk-İslam kültürüne katkılarını vurgulayıp, Çarlık Rusyası ve SSCB döneminde Karapapak-Terekemeler'in yaşadığı sıkıntılar, maruz kaldıkları sürgün facialarını bilimsel araştırmalarla ortaya koyarak, kültür, sanat, siyaset sahasında yetiştirdiği önemli isimlere de vurgu yapacağız."
KARAPAPAK TÜRKLERİ KİMLERDİR?
Karapapak- Terekemeler Azerbaycan Türklüğünün ayrılmaz bir parçasıdır. Karapapak Türkleri’nin atayurdu Gürcistan sınırları içinde kalan Borçalı bölgesidir. Borçalı’nın sınırları bugünkü Ermenistan’ın Türkiye sınırlarına kadar uzanmaktadır. Ermenistan’daki Türk nüfus 1988 yılında tamamen yok edilmiştir.
Gürcistan Borçalı’daki 200’den fazla köyde yaşayan Karapapak Türkleri’nin sayısı ise 500 binden fazladır. Sovyetler Birliği döneminde 1937 ve 1944 sürgünlerine de maruz kalan Karapapaklar halen Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Ukrayna’da da büyük nüfusa sahiptir. Karapapak Türkleri, Rusya Federasyonuna bağlı Dağıstan Cumhuriyeti ile İran’ın Sulduz bölgesinde de yaşamaktadırlar.
Karapapak- Terekeme nüfusunun en yoğun yaşadığı ülke ise Türkiye’dir. Kars, Ardahan, Iğdır, Sivas, Muş, Ağrı, Amasya, Tokat gibi şehirlerin yanısıra İstanbul, Ankara, Bursa, Kocaeli ve İzmir’de yüzbinlerce Karapapak- Terekeme yaşamaktadır.
Türkiye’ye özellikle 1826-1829 ve 1877-1878 yılları arasında yapılan Osmanlı- Rus savaşlarında hicret eden ve Karapapak Süvari alayları kurarak Osmanlı saflarında düşmana karşı savaşan ülkemizdeki Karapapak- Terekeme Türklerinin sayısının yaklaşık 5 milyon olduğu ifade edilmektedir.
