Dina Nurpeyisova Orkestrası
M. Kemal SALLI
“DİNA NURPEYİSOVA AKADEMİK HALK ÇALGILARI ORKESTRASI” TÜRKİYE'DE
“DİNA NURPEYİSOVA HALK ÇALGILARI ORKESTRASI”, KAZAKİSTAN CUMHURİYETİ'NİN BAĞIMSIZLIĞININ 20. YIL DÖNÜMÜ ETKİNLİKLERİ BAĞLAMINDA TÜRKİYE’YE GELDİ.
TÜRKSOY'UN TÜRK DÜNYASI KÜLTÜR VE SANATINDA YER ETMİŞ ÖNEMLİ ŞAHSİYETLERİ ANMAYA DEVAM EDECEĞİNİ SÖYLEYEN TÜRKSOY GENEL SEKRETERİ DÜSEN KASEİNOV, "SANATÇI KİMLİĞİYLE, YAŞADIĞI DÖNEMDE BİRÇOK İLKE İMZA ATAN DİNA NURPEYİSOVA'NIN DOĞUMUNUN 150. YIL DÖNÜMÜNDE BÖYLE BİR ETKİNLİK SEBEBİYLE KONUŞMAMI YAPIYOR OLMAKTAN BÜYÜK MUTLULUK DUYUYORUM." DEDİ.
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Kazakistan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığının 20. yıl dönümünü Kazakistan’da, Türkiye’de ve dünyanın çeşitli ülkelerinde düzenlediği çeşitli görkemli etkinliklerle kutluyor. TÜRKSOY, son olarak, Kazakistan’ın ünlü halk müziği sanatkarı ve folklorcusunun adını yaşatan, eserlerini gelecek nesillere taşıyan "Dina Nurpeyisova Akademik Kazak Halk Çalgıları Orkestrası"nı Türkiye’deki sanatseverlerle buluşturdu. Dina Nurpeyisova’nın adını taşıyan orkestranın Türkiye’deki konserleri, bu yıl ünlü Kazak sanatçısının doğumunun 150. Yıl dönümü olması nedeniyle de ayrıca önem ve anlam taşımaktadır.
"Dina Nurpeyisova Akademik Kazak Halk Çalgıları Orkestrası"nın Türkiye’deki ilk konseri, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği ve Etimesgut Belediyesi işbirliğinde Ankara Resim ve Heykel Müzesi'nde düzenledi.
Sanatseverlerin büyük ilgi gösterdiği konsere, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Kemal Fahir Genç, Etimesgut Belediye Başkanı Enver Demirel, Kazakistan'ın Ankara Büyükelçiliği Müsteşarı Serik Jumagulov ve Ankaralı sanatseverler katıldılar.
Ankara Resim ve Heykel Müzesi'nde düzenlenen görkemli konserin açılış konuşmalarını yapan TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Kemal Fahir Genç, iki kardeş ülke arasındaki ilişkilerin her konuda gelişmekte olduğunu vurguladılar ve izleyenlere Dina Nurpeyisova’nın sanatını ve Türk Dünyası müzik sanatına olan katkılarını anlattılar.
Konuşmasında Kazakistan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığının 20. yıl dönümüne değinen TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Nurpeyisova'nın özgün sanatçı kimliğiyle, yaşadığı dönemde birçok ilke imza attığını belirtti. TÜRKSOY'un Türk dünyası kültür ve sanatında yer etmiş önemli şahsiyetleri anmaya devam edeceğini söyleyen Kaseinov, "Dina Nurpeyisova'nın doğumunun 150. yıl dönümünde böyle bir etkinlik sebebiyle konuşmamı yapıyor olmaktan büyük mutluluk duyuyorum" dedi.
Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Kemal Fahir Genç de konuşmasında, “Türk dünyasının Dina Nurpeyisova gibi çok önemli şahsiyetleri yetiştirmiş büyük bir dünya ve millet olduğunu, böyle önemli isimler için TÜRKSOY'un yürüttüğü faaliyetleri her zaman gönülden desteklediklerini” belirtti.
Konuşmaların ardından "Dina Nurpeyisova Akademik Kazak Halk Çalgıları Orkestrası" Ankaralı sanatseverlere unutulmayacak bir müzik ziyafeti yaşattı.
"Dina Nurpeyisova Akademik Kazak Halk Çalgıları Orkestrası"nın dombra, kopuz, saz, akordeon, prima şerter, kaval ve çeşitli saz gibi çalgıların atayurt kokan nefis ezgilerinden oluşan konserleri Ankaralı sanatseverler tarafından büyük bir beğeni ile dinlendi ve dakikalarca ayakta alkışlandı. Kazak halkının kültürünü Ankaralılarla buluşturan bu önemli konser, TÜRKSOY'un hatıra armağanlarının takdim edilmesiyle son buldu.
KAZAK HALKININ MÜZİK KÜLTÜRÜNÜ YANSITAN ESERLER
Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği, Hatay Valiliği, Türk Dünyası Belediyeler Birliği, Gaziantep Üniversitesi, Mersin Büyükşehir Belediyesi, Etimesgut Belediyesi, Zeytinburnu Belediyesi ve Şehitkamil Belediyesi işbirliği ile13-20 Ekim 2011 tarihleri arasında Mersin, Hatay, Gaziantep, Ankara ve İstanbul’da konserler veren “Dina Nurpeyisova Akademik Kazak Halk Çalgıları Orkestrası” dombra, kopuz, saz, akordeon, prima şerter, kaval ve çeşitli saz gibi çalgılar kullanarak kazak halkının kültürünü tanıtan eserler sunuyor.
1990 yılında Atırau şehrinde kurulan “Dina Nurpeyisova Akademik Kazak Halk Çalgıları Orkestrası”, Kazakistan Cumhuriyeti’ndeki 4 meşhur orkestradan biri olarak bilinmektedir. Orkestranın kurucusu ve ilk şefi Kazakistan Cumhuriyeti’nin halk sanatçısı, “Parasat” madalyasının sahibi Prof. Rıspay Hismetul Gabdiyev’dir.
Orkestra kendi repertuarını sürekli yenileyerek Kazak kültürünün tanıtılması konusunda çalışmalarına devam etmektedir. Repertuarlarında halk bestecileri Kurmangazı, Dina, Dauletkerey, Kazangap, Türkeş’in eserleri ile modern Kazakistan’ın bugünkü bestecileri M. Tölebayev, E. Brussilovski, K. Kümisbekov, S. Muhamedjanov, M. Koyşıbayev, A. Cubanov, N. Tilendiyev ve A. Cayımov’un eserleri yer almaktadır. Ayrıca repertuarlarında P. Tchaikovski, Oginskiy, V. Mozart, J. Strauss, I. Brams gibi dünya klasiklerinin besteleri de vardır.Toplulukta 70 kişiden fazla müzisyen çalışmaktadır. Topluluk üyeleri Almatı Devlet Konservatuarı mezunlarından ve Kazakistan’ın değişik bölgelerinden davet edilen uzman müzisyenlerden oluşmaktadır. Dina Nurpeyisova Orkestrası’nın amacı Kazak halkının milli müzik çalgılarını tanıtmak ve gelecek nesillere aktarmaktır.
Orkestranın en önemli dönemlerinden biri, Kazakistan Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı’nın önerisiyle 1994’te Türkiye’de düzenlenen dünya çapındaki “Akdeniz Yıldızları” festivaline katılarak Grand-Prix ödülüne sahip olduğu dönemdir.
Topluluk bugüne kadar ulusal ve uluslararası festival ve yarışmalara katılarak Kazak halkının müzik kültürünü başarılı bir şekilde tanıtmıştır
Dina NURPEYİSOVA 1861-1955
Kazak halk müziğine yaptığı unutulmaz katkılarıyla tanınan Dina Nurpeyisova, 1940-44 yılarında KazSSC’nin halk sanatçısıdıydı. Dina’nın babası Kenje, Kazakistan’ın ünlü dombıra (Kazak milli sazı) sanatçısıydı. O nedenle Nurpeyisova 8-9 yaşlarıdayken dinleyenlerihayran bıracak şekilde dombıra çalabiliyordu. Onun, ünlü müzisyen Kurmangazı ile buluşması (1970) gelecekteki sanat yolunda önemli rol almıştır. Onun Büyük müzisyen Kurmangazı ile tanışması hayatının yönünü etkilemiştir. Kurmangazı Dina’nın üstün yeteneğine hayran kalmış, onu yanına çırak olarak almıştı.
Dina Nurpeyisova, ustası Kurmangazı’nın “küy”lerini (ezgi, name) öğrenmekle yetinmemiş, onun icra tekniğinin sırlarını, üslubunu ve tekniğini de öğrenmiş ve gelecek nesillere taşımıştı.
Doğuştan gelen müzik yeteneğine sahip olmak ve Kazak halkının ünlü bir bestecisi Kurmangazı’nın okulundan geçmek, Dina’nın “dombıra” çalma tekniğini zirvelere yükseltmiştir. Nurpeyisova Kurmangazı’dan çok sağlam bir müzik bilgisi ve tekniği öğrenmiş olduğundan, çok genç sayılabilecek yaşlarda besteler yapmaya başladı. Nurpeyisova’nın “Bülbül”, “Baycuma” ve “Kögentüp” gibi eserlerinde Kazak halkının müzik kültürünün inceliklerini görmek mümkündür.
1916’da, Doğu Türkistan coğrafyasındaki halkların, özellikle de Kazak halkının özgürlük başkaldırıları Nurpeyisova’yı derinden etkilemişti. Bu heyecanla bestelediği . Sanatçının bu “1916. Yıl” eserinde Kazak halkının özgürlük hayecanını bütün canlılığı ile yaşamak mümkündür. Nurpeyisova’nın bu ünlü eserinde yer yer, Kurmangazı’nın İsatay ile Mahabet gibi Kazak halkının kahramanlarına ithaf ettiği “Kişkentay” (Küçücük) eserinin etkisi hissedilmektedir.
“Yıl 1916” adlı eseriyle Dina Nurpeyisova, geleceğin aydın olmasını ve halkın özgürlüğünü arzulayan ustasının isteğini yerine getirmiş ve anısını yaşatmış oldu.
Nurpeyisova’nın “dombıra” sanatında olgunluğa eriştiği, müzik bilgisi ve icra tekniği açısından zirveye ulaştığı dönem, Sovyet dönemidir. Dina 1937’de düzenlenen, halk sanatçılarının Eyalet çapındaki yarışmasına katıldı ve birincilik ödülü kazandı.1939’da ise, Moskova’da düzenlenen halk müzik çalgılarında oynama alanında “Tümorduluk” yarışmasında da birincilik kazandı ve “Dombıranın Jambılı” (Dombıranın Kalesi) ilan edildi. Sanatçının atayurdumuzun doğal güzelliklerinde esinlenerek bestelediği “Asem Konır” eseri ile dağlardan çağlayan ırmakların coşkun dalgalarını yansıtan “Toybastar” adlı eseri, Kazak halkının milli desen ve nakışları gibi çeşitlilik göstererek, müziğin ses sedasıyla ve derin anlamıyla Kazak halkının yeni dönem ezgilerinin temelini atan başarılı eserlerden biridir.
Dina Nurpeyisova, Kurmangazı ile Dauletkerey’in geleneklerini sürdürerek, Kazak halkının “küy” (ezgi) sanatının yeni bir zirveye ulaşmasını sağlamıştır. Sanatçı, o dönemde Kazak halkının özlemlerini, neşesini, kederini ustaca ördüğü meldilerle eserlerine yansıtmıştır; “Jenis” (Zafer), “Ana Amanatı” (Ana Emaneti), “8 Mart”, “Saunşı” (Süt Sağan), “Enbek Eri” (Emektar) Nurpeyisova’nın sanatını aksettiren eserlerinden bazılarıdır.
Onun sanatsal hayatı hakkında 1963’te yazar S.Bakbergenov “Kayran Şeşem” (Ah Annem) romanını yazmış, 1946’da ressam A.Çerkaskiy tarafından “Jambıl Jabayev ile Dina Nurpeyisova”nın portreleri, 1963’te ressam G.İsmayilova tarafından “Dina Nurpeyisova”nın portresi yapılmıştır. Daha sonra Dina Nurpeyisova’nın ismini taşıyan Kazakistan’ın Atırau şehrinde “Kazak Halk Çalgıları Orkestrası” kurulmuştur.
Yorumlar