26 Nisan 1886'da Kazan bölgesi Quşlawıç kentinde doğan Tukay çocukluğunu Sasna, Üçili kentinde geçirdi, ilk öğretimini Kırlay Medresesi’nde aldı. 1895’de, Kazakistan'nın Uralsk kentindeki akrabalarının yanına gitti. Orada Tatar edebiyatı ile halk edebiyatının inceliklerini öğrendi, Arap, Fars, Rus ve Türkçe konuşan halkların edebiyatlarını inceleme fırsatı buldu, Mutiullah Hazret’ten Şark felsefesi ile aruz vezninin esaslarını öğrendi.
Tukay’ın, “Dünyayı tanımam için gözümü açan kişi” dediği Türk ceditçisi Abdülveli, onu Türkçe ve Fransız edebiyatları ile tanıştırdı. Tukay medresede okurken şiirler yazmaya başladı. 1905 yılının başında Sosyal Demokratlar’ın yayın organı olan Uralets gazetesinde mürettip olarak işe başladı. Tukay mürettiplikle yetinmedi, kentteki kültürel ve sosyal etkinliklerde önemli roller üstlendi.
Bu arada Kamil Muti'nin çıkardığı Fikir, El Asr-ı Cedit gazetelerinde, Uklar Jurnalı’nda hem mürettip hem de yazar olarak çalıştı. Abdullah Tukay yazılarıyla, şiirleriyle kısa zamanda tüm Rusya’da tanındı, şöhreti geniş bir coğrafyaya yayıldı.
Tukay, 1907 yılının sonbaharında zamanın önemli edebiyat ve sanat merkezlerinden biri olan Kazan'a döndü, çalışmalarını orada sürdürdü.
15 Nisan 1913 tarihinde tüberküloz hastalığından 26 yaşındayken hayata veda etti.
ABDULLAH TUKAY’I TÜRKSOY SAYESİNDE TANIDIK
Bizim tarihimize, kültürümüze bakış açımız, Batı’nın bakış açısından pek farklı değildir. Geçmişimize bakışımızda, “Ne varsa Batı’da var; Batı akılcı, demokratik, dinamik, dolayısıyla değişime ve evrime açık; buna karşılık Doğu, akıldışı, despot, taşlaşmış, durağan bir yapıdır” diyen Hegel’ci yaklaşım hakimdir. O nedenle, tarihimizi ve kültürümüzü Batı’nın bakış açısıyla değerlendirip, Batı’nın dilimize doladığı terminoloji ile ifade etmeye yatkınızdır. Gazete sayfalarında ve televizyon ekranlarında Batı kökenli bir magazin haberi geniş yer bulurken, kendi kültürümüzle ilgili haberler, etkinlikler maalesef gerektiği ölçüde yer bulamamaktadır.
Abdullah Tukay’ı, Tatar edebiyatının bu değerli ismini tanımazdık, kısacık ömrüne sığdırdığı eserlerinden, mücadelelerinden haberimiz yoktu. Anadolu Türkleri Abdullah Tukay’ı Türk Kültür Teşkilatı TÜRKSOY’un 2011 yılını “ABDULLAH TUKAY YILI” ilan etmesi sayesinde tanıdı. 2011 yılı, TÜRKSOY’a üye kardeş ülkelerde yapılan çeşitli etkinliklerle, “Abdullah TUKAY Yılı” olarak kutlandı. Abdullah Tukay’ı anma etkinliklerinde yapılan konuşmalarda onun yalnızca Tataristan’ın değil, bütün Türk Dünyası’nın yakından tanıması gereken bir şair olduğu belirtildi, sanatçının henüz 26 yaşındayken hayatını kaybetmiş olmasına rağmen, o kısacık ömründe kendisini yüzyıllar ötesine taşıyacak çok değerli eserler ürettiği, bu nedenle TUKAY’ın hepimiz tarafından sahiplenilmesi gerektiği anlatıldı.
TUKAY’I DOĞUMUNUN 129. YILINDA İSTANBUL’DA ANDIK
Bu yıl da Abdullah Tukay, doğumunun 129. Yılı dolayısıyla, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Kültür A.Ş.’de düzenlenen özel bir programla anıldı.
Rusya Federasyonu (RF) Tataristan Cumhuriyeti Türkiye Temsilciliği, İBB Kültür A.Ş. ve İdil Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği tarafından düzenlenen iki bölümlük program, Kültür A.Ş. toplantı salonunda ve Kazak Çadırı’nda gerçekleştirildi.
Anma programına UCLG-Meva Genel Sekreteri ve İBB Başkan Danışmanı Mehmet Duman, Kültür A.Ş. Genel Müdürü Nevzat Kütük, RF Tataristan Cumhuriyeti’nin Türkiye’deki yetkili temsilcisi Aydar Gaşugillin, Kazan Devlet Tıp Üniversitesi Tarih Müzesi Müdürü (eski Kazan Belediye Başkan Yardımcısı) Alfiya Tutaeva, Tatar sinema tiyatro oyuncusu, Rusya ve Tataristan devlet sanatçısı Halime İskenderova, İdil-Ural Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Gülten Urallı, Kültür A.Ş. İdari İşler Müdürü Salih Doğan, İdil-Ural Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Başkan Yardımcısı Yakup Akçura ve Türkiye’de öğrenim gören Tatar üniversite öğrencileri katıldı.
NEVZAT KÜTÜK: “TUKAY KISA ÖMRÜNE BÜYÜK İŞLER SIĞDIRDI
Kültür A.Ş. Genel Müdürü Nevzat Kütük, programın açılışında yaptığı konuşmada, tüberküloz hastalığı sebebiyle 26 yaşında vefat eden Abdullah Tukay’ın, bu kısa ömrüne pek çok edebî eser ve kültür hizmeti sığdırdığını söyledi. Tukay’ın, Tatar diline, edebiyatına ve Türk dünyasına çok şey kazandırdığını ifade eden Kütük, bu genç şairin bütün gençler tarafından örnek alınmasını istedi.
GAŞUGİLLİN: “MİNNETTARIZ”
RF Tataristan Cumhuriyeti’nin Türkiye’deki yetkili temsilcisi Aydar Gaşugillin de, programın açılışında yaptığı konuşmada, Abdullah Tukay’ın Tatar kültürünün tanıtılmasında ve yaşatılmasında büyük rolü olan her zaman sevgiyi, barışı ve Tatar kültürünü çağrıştıran bir isim olduğunu belirtti. “Abdullah Tukay Yılı” olarak kutlanan 2011 yılında, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın da katılımıyla İstanbul’da bir “Abdullah Tukay Parkı” açıldığını hatırlatan Gaşugillin, “Bizim millî şairimize büyük bir saygı gösterildiğini görüyoruz ve bundan dolayı minnetdar olduğumuzu ifade etmek istiyoruz” dedi.
Abdullah Tukay’ın diğer Türk halklarının şairlerinden ve Rus edebiyatından da etkilendiğini belirten Gaşugillin, genç yaşta hayata veda eden şairin kendilerine çok büyük bir miras bıraktığını söyledi. Gaşugillin, kendilerine her zaman destek veren İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’a, UCLG-Meva Genel Sekreteri Mehmet Duman’a, Kültür A.Ş. Genel Müdürü Nevzat Kütük’e ve İdil-Ural Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Gülten Urallı’ya ayrı ayrı teşekkür etti.
DUMAN: “TUKAY YAHYA KEMAL’LE HABERLEŞİYORDU”
UCLG-Meva Genel Sekreteri Mehmet Duman da yaptığı konuşmada, genç yaşta vefat eden Abdullah Tukay’ın, 26 yıllık ömrüne çok büyük başarılar sığdırdığını, ciddi eserler verdiğini ve önemli hizmetlerde bulunduğunu söyledi. Duman, Tukay’ın, Yahya Kemal’le haberleştiğini, kendisiyle görüştüğünü ve onun eserlerini de okuduğunu belirtti. Kültür A.Ş’nin, bünyesinde yer alan “Türk Dünyası Kültür Mahallesi”ndeki müze evlerde çeşitli etkinlikler düzenlendiğini vurgulayan Duman, bu güzel ve yararlı etkinlikler dolayısıyla Kültür A.Ş. Genel Müdürü Nevzat Kütük’e teşekkür etti.
GÜLTEN URALLI: “TUKAY ÖLÜMSÜZLEŞMİŞTİR”
İdil-Ural Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Başkanı Gülten Urallı, Tatarca yaptığı konuşmada, Tukay’ın kısa ömrüne çok sayıda şiir ve hikâye sığdırarak ölümsüzleştiğini söyledi.
İSKENDEROVA: “TUKAY TİYATROYA ÖZEL BİR ÖNEM VERİRDİ”
Türkiye’ye ilk kez geldiğini, İstanbul’un tarihî ve kültürel varlıklarına ve İstanbul halkına hayran kaldığını ve bu nedenle k endisini dinleyenlere Türkiye Türkçesi ile hitab edebilmeyi çok arzu ettiğini belirten sinema ve tiyatro oyuncusu, Rusya ve Tataristan Devlet Sanatçısı Halime İskenderova da, Türk / Tatar tiyatrosunu büyük zorluklarla kurduklarını, belli bir seviyeye getirdiklerini ve bugün artık önemli kültür hizmetleri verebildiklerini ifade etti. Abdullah Tukay’ın tiyatroya çok önem verdiğini belirten İskenderova, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Kültür A.Ş. yöneticilerini de tiyatrolarına davet etti. Konuşması sırasında oldukça duygulanan İskenderova, Tukay’ın şiirlerini de seslendirdi.
TUTAEVA: TATAR KÜLTÜRÜNE HİZMET EDEN HERKESE TEŞEKKÜRLER”
Kazan Devlet Tıp Üniversite’si Tarih Müzesi Müdürü (eski Kazan Belediye Başkan Yardımcısı) Alfiya Tutaeva ise, Tatar dilinin ve kültürünün yaşamasına katkı sağlayan herkese teşekkür etti. Tutaeva, İstanbul’da Yusuf Akçura’nın mezarını ve Abdullah Tukay Parkı’nı da ziyaret edeceklerini söyledi.
TATAR GENÇLERDEN TUKAY ŞİİRLERİ
Yapılan konuşmaların ardından, Abdullah Tukay’ın hayatına dair fotoğraflar ve kısa bir film gösterildi. Ardından, Türkiye’de öğrenim gören Tatar üniversite öğrencileri, Abdullah Tukay’ın şiirlerini okudular.
Abdullah Tukay resim sergisinin gezilmesinin ardından, programın ikinci bölümüne geçildi.
ÇADIRDA TATAR FOLKLOR GÖSTERİLERİ
Programın ikinci bölümü, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2011 yılında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a hediye edilen Kazak Çadırı’nda gerçekleştirildi.
Burada Tatar şarkıları söylendi, Tatar halk oyunlarından bir örnek sergilendi. Gülten Urallı, seslendirdiği şarkının ardından, Tatar Milli Marşı’nı okudu. Katılımcılar, marşa ayakta eşlik ettiler.
Gösterilerin ardından bir teşekkür konuşması yapan Aydar Gaşugillin, verilen bu desteğin kendilerini onurlandırdığını belirterek, İBB başkanı Kadir Topbaş’a ve Kültür A.Ş. Genel Müdürü Nevzat Kütük’e teşekkür etti.
Gaşugillin, UCLG-Meva Genel Sekreteri ve İBB Başkan Danışmanı Mehmet Duman’a, ‘Tatar millî baş giyimi’ (takke) Tübetey giydirdi.
Genel Müdür Nevzat Kütük de, Kültür A.Ş. olarak daha önce de Cengiz Aytmatov, Zeki Velidi Togan, Abay ve Abdullah Tukay gibi Türk Dünyasını aydınlatan şahsiyetler için “Topkapı Türk Dünyası”nda anma programları düzenlediklerini hatırlatarak, bu faaliyetlerin bundan sonra da devam edeceğini belirtti. Kütük, programa katkılarından dolayı bütün katılımcılara teşekkür etti.
Daha sonra, programa katkıda bulunan öğrencilere plaket ve Kültür A.Ş. tarafından yayınlanan kitaplar hediye edildi.
