Avrupa’da Birinci Cihan Savaşının başlamasından üç ay sonra da Osmanlı Devleti bilindiği gibi savaşa girmek zorunda kalmıştı. 1 Kasım 1914’te Ruslar Doğu’da hududu geçerek, 3 Kasım’da da İngilizler Basra Körfezine çıkarak Türk topraklarına taarruzu başlatmışlardı. Ve o tarihte Kars-Ardahan-Sarıkamış elinde olan Ruslar’ın, Sarıkamış’tan Erzurum’a doğru taarruzları 25-30 km kadar ilerlemişti.
Enver Paşa sayıca birazcık üstün 3ncü Ordu ile Rus Kolordusunu kuşatarak imha etmek, ardından önce Sarıkamış’ı bilahare de Kars ve Ardahan’ı kurtarmak peşinde idi. Ancak son derece engebeli, yüksek ve geçit vermeyen dağlar ve ağır kış şartları yanında 3ncü Ordunun eğitim ve teçhizatı, taarruzu tehlikeye atan faktörlerin en önemlileri idi.
3ncü Ordunun üç kolordusu vardı. 11nci Kolordu; Sarıkamış-Erzurum mihverinde ileri çıkan Rus Kolordusunu tesbit edecek, 9ncu Kolordu Norman-Bardız-Sarıkamış, 10ncu Kolordu da Oltu-Sarıkamış istikametine taarruzla Allahüekber Dağlarını aşarak Rus Kolordusunun gerisine ulaşarak imha edecekti.
Taarruz 22 Aralık 1914’te kar ve sisin az olduğu nisbeten ılımlı bir havada başladı ve gelişti.
23 ve 24 Aralık günlerinin de başarılı geçtiği ifade edilebilir. Ağır şartlara rağmen kuşatmayı gerçekleştirecek 9 ve 10 uncu Kolordular üç günde 75 km katetmişler, 25 ve 26 Aralık tarihinde de bir kısım birlikler Sarıkamış’ın 8-10 km batısına, Yukarı Sarıkamış’a kadar ilerleyebilmişlerdi.
28 Aralık’ta hava koşulları alabildiğine kötüleşmeye başladı. Kar kalınlığının 1,5 m’ye ulaştığı özellikle 10ncu Kolordu bölgesinde ısı da -26 °C’a kadar düşmüştü.
Bu arada Rusların da bölgeye yeni kuvvetler getirmeleri sonunda, 29 Aralık’ta 3ncü Ordunun taarruzları tamamen etkisini kaybetmeye başladı.
1915 yılının ilk günleri insiyatifi ele geçiren Rusların 2 Ocak’ta başlattıkları taarruz ile, kuşatma yapacak 3ncü Ordu şimdi ezici bir Rus kuşatmasının hedefi olmak durumu ile karşı karşıya kalmıştı.
4, 5, 6 ve 7 Ocak günleri 9 ve 10ncu Kolordular geri çekilmeye başladılarsa da artık muharebe güçlerini kaybettiklerinden ricat ve imha ile karşı karşıyaydılar. Ağır hava koşulları yüzünden zayiat dehşet verici idi.
Enver Paşa da 8 Ocak günü muharebe alanından ayrıldı, 9 Ocak’ta İstanbul’a hareket etti.
Savaş öncesi toplam mevcudu 120 bin kadar olan 3ncü Ordu 17 gün içinde 90 bin şehit vermişti. Isının zaman zaman -40’lara kadar düştüğü bu karlı dağlarda şehitlerin büyük bir kısmı donarak hayatını kaybetmişti.
Bu talihsiz taarruzun ardından bölgede Türk-Rus dengesi bozulduğundan 1916 yılına kadar Ruslar Trabzon’u, Erzincan’ı, Van’ı ele geçirip Sivas kapılarına kadar Doğu Anadolu’yu ele geçirmiştir.
100 yıl önce hayatını kaybeden bu kahraman askerlerimizin önünde tazimle eğiliyor ve Ulu Tanrı’dan rahmet diliyorum. Mekanları cennet olsun.
Son yıllarda bu talihsiz kahramanları her yıl anma programları düzenleyen Prof.Dr. Binnur Sönmez’i anmadan geçemeyeceğim.
Binlerce teşekkür Sayın Hocam. Sağol.