Halil Cibran'ın "Tuzun kutsal bir yönü olmalı, gözyaşımızda da var, denizlerde de" dediği mutfağın, tıbbın, sanayinin gizli kahramanı beyaz altın tuzu Levent Çetinkaya ile konuştuk.

Levent Çetinkaya kimdir?

- Tuz gölünün beyazına doğdum. Sanayici bir aileden geliyorum. Çocukluğum fabrikalarda geçti zaten. Küçük yaştan beri iş hayatının içinde bulunmam ve üniversitede edindiğim bilgiler bana çok şey kattı. 2002 yılında sanayi şehri olan Çorlu’ya taşınmam hayatımın dönüm noktasıydı.  Bir kız, iki erkek çocuğu babasıyım. Fotoğraf çekmeyi çok severim kişisel fotoğraf sergilerimi açtım. Risk almayı seven, yeniliğe açık, dünyayı takip eden lider ruhlu ve girişimci bir insanım.

Doğallığını bozmadan hiçbir işleme tabi tutmadan soframıza gelen tuz ve başarınızın sırrı nedir?

- Yenilikçi politikamız, 46 yıllık tecrübemiz ve sahip olduğumuz dinamizmle var olan tuz sektörüne yeni bir boyut kazandırmak için çalışıyoruz. Şereflikoçhisar’da başlayan beyaz maceramız, 1980’lerde kazandığımız ivmeyle kaliteli tuz üretimi ve güvenilirliğimizle sektörün öncü kuruluşlarından biri olduk. Tekstil, ilaç, kimya, hayvancılık ve benzeri sektörlerde büyük rol alıyoruz. Dünyada bir ülkenin sanayideki büyüme hızına ülkenin tuz tüketim artışına bakılarak anlaşılıyor. Türkiye sanayisi büyüdükçe bizde büyüdük. Sonrasında 2011 yılında Çorlu’da Avrupa’nın en büyük sıvı tuz tesisini kurarak yatırımlarımızı güçlendirdik. Şu anda ülke genelinde dağıtım ağımızı güçlendirirken uluslarasın piyasalarda da varlığımızı hissettirmeye başladık. Girişimci politikalarımız sayesinde: 2017’de Kırşehir’de ülkenin ilk açık işletmesi olan 50.000 dönümlük üretim sahamızda kaya tuzu üretimine başladık. 2019 yılında da İzmir’de ilk özel deniz tuzu işletmesini 3.500 dönümlük bir alana kurduk. Son olarak 2020’de Gökçeada’da deniz tuzu üretimi hazırlıklarına 3.000 dönümlük alanda deniz tuzu için havuzlarımızı kurmaya başladık. Yatırımlarımız ve inovasyon çalışmalarımızla tuz sektöründe ülkemizin ilkleri olmaya da devam etmeyi hedefliyoruz.

Sofra tuzunun tarihçesi

- Tuzun 5000 yıl önce Çin’de keşfedildiği kayıtlardadır. Çinlilerin inançlarına göre M.Ö. 6000 yılında Shanxi eyaletinde Yucncheng gölünden tuz elde edildiği ve bu gölün kontrolü için savaşlar yapıldığı söylenir. Eskiçağ ’da her halkın kendi özel tuz kaynakları varmış. Çin Seddi tuz ticaretinden elde edilen kaynaklarla yapılmıştır.

Tuzlu zeminde yetişen tuz bitkileri tuz kaynağı olarak kullanılmış ve sağlıklı kalmanın püf noktaları tuz bitkilerinde bulunmuş. Tuz kekiği, Tuz pelini, Tuzlu yıldız çiçeği… İlk çağlarda et ve balığın tuzlanmasında kullanılırmış. Göçebe düzenden yerleşik düzene geçerken, gıdaların tuz ile korunabilmesi insanları sürekli av peşinde koşmaktan kurtarmıştır. Roma imparatorluğunun kurulmasının kaynağı tuzdur tuzlanmış gıdalarla askerler istedikleri kadar uzaklığa yol almışlardır. Tuzun her alanda her dönemde katkısı büyüktür. Tarım toplumlarının tuz ürettikleri ve tuz ticareti yaptıkları bilinmektedir. Anadolu’da tuz ile ilgili ilk yazılı kaynaklar Hititlere kadar gitmektedir. Tuz ilk uluslararası ticaret maddesidir. Savaş parası olarak Çinliler, Romalılar, Franklar Germenler ve Venedikliler tuz vergisi koymuşlar. Tuzu ancak yemeklerde kullanma zorunluluğu varmış. Et tuzlamasına fazla kullananlardan vergiler alınıyormuş.

Tuzu gölden çıkarıldığı gibi tüketebilir miyiz? Kaya tuz ve rafine tuz arasındaki fark?

- Kaya tuzu, petrol, doğalgaz, bor, uranyum, lityum, pomza kaltan gibi 20 maden yenidünyanın geleceğini belirleyecektir. Kaya tuzunun 24.000 çeşit farklı kullanım alanı bulunmaktadır. Hiçbir kimyasal madde içermeyen kaya tuzu insan vücudunun ihtiyacı olan 92 elementin 82 sini içermektedir ve insan sağlığı için çok önemlidir. Kaya tuzu yatakları jeolojik dönemde denizlerin ya da iç havzaların kurumasıyla oluşmuştur. Ülkemizde birçok kaya tuzu madeni vardır fakat madenlerden çıkan kaya tuzunun kalitesi farklılık göstermektedir. Bizim maden sahamız ülkenin en önemli maden sahasından biridir. Kaya tuzu doğadan çıkarıldığı en saf haliyle kullanılmaktadır. Diğer tuzlara göre genellikle daha saftır. İyon eklenmiş ticari tuzların aksine daha kristalli ve tanecikli bir yapıdadır. Tuzlu tadı daha azdır. Kaya tuzu yüksek kan basıncı, şişkinlik gibi problemler yaratmaz. Kaya tuzunun faydalarını zeytin ağaçlarından da biliyoruz. Zeytin ağaçları 20 asır yaşayabilirler ve zeytin ağaçlarını kökü kayalardan beslenir. Kayalardan aldığı kaya tuzunun mineralleri ağacı ayakta tutmaktadır. İnsan vücudu için en önemli olan mineraller kaya tuzunun içinde bulunmaktadır. Rafine tuzu üretimi sırasında suyla işlem görür. Bu da tuzun içindeki tüm minerallerin yok olmasına sebep olur. Rafine tuzun bünyesinde sadece sodyum klorür kaldığından sağlık için tehlikelidir.

 Hayvanların her dönem mineral madde ihtiyacını karşılayan yalama tuzunun özellikleri nelerdir? Kullanım amacı ve şekli

-Doğal hayvan yalama kaya tuzu; her cins ve yaştaki hayvanların tuz ve mineral ihtiyacını karşılamaktadır. Hayvanlardaki tuz ve mineral eksikliği; iştah azalmasına, büyümenin yavaşlamasına, süt ve et üretiminin düşmesine, üremede sorunlara, savunma sisteminin zayıflamasına ve hayvanların hastalıklara açık hale gelmesine neden olmaktadır. Hayvan yalama tuzu madenden çıktığı doğal haliyle, herhangi bir işlemden geçirilmeden özenle seçilen kaya tuzu parçalarından oluşmaktadır

   

Tuz odalarının faydaları?

- Tuz odaları Doğu Avrupa'da 200 yılı aşkın bir süredir tedavi için kullanılmaktadır. Yıllardır, akciğer hastalıkları olan kişilerin iyileşmek için tuz madenlerini ziyaret etmeleri yaygın bir uygulama olarak bilinir. Eski Yunanlılar da solunum problemleri için tuz tedavisi kullanırlardı. Tuz odasındaki tedavinin diğer adı Haloterapidir.  Tuz odaları; duvarlarının kaya tuzu parçalarıyla kaplandığı bir odadır. Tuz odasına verilen hafif buhar sayesinde solunan hava iyonlar yönünden zenginleştirilmektedir. Derin soluk alıp kuvvetli biçimde vererek bronşların en uçlarına kadar havanın ulaştırılması sonucu, çeşitli solunum rahatsızlıklarının iyileşme sürecine olumlu katkı sağlamaktadır. Tuz tedavisinin; astım(astım bronşit, alerjik atım) nefes darlığı,  nefes yoluna bağlı horlamalar, burun tıkanıklıkları, sinüzit, kronik öksürükler, horlama, geniz akıntıları,  balgam sökücü, uyku düzensizlikleri ve özellikle sabah yorgun uyanmalara iyi gelir. Bu odada geçirilen dakikalar sonucu olumlu sonuçlar alınıyor.

Soframızda hangi tuz daha değerlidir? Beyaz tuz ve pembe tuz arasındaki farklar?

-  Tuz rengi beyazdır. Hep böyle bilinir. Tuzun beyaz olma gerekliliği 2013 yılında yapılan bir düzenleme ile kaldırıldı. Raflarda doğal ve renkli tuzlar yerini aldı.  Himalaya tuzunun mineralleri iyonik bir haldedir.  Bu durumda hücreler emilim sağlamaktadır. Bildiğimiz beyaz masa tuzu gibi pembe tuz da esas olarak sodyum klorürden oluşuyor. Pembe rengini ise içindeki ek bir mineralden, demirden alıyor Pembe Himalaya tuzunun faydaları vücudumuzda bulunan mineraller ile aynı 84 doğal elementi ve mineralleri içerdiği, sağlık ve canlılığımıza katkıda bulunduğu bilinmektedir. Baharatlı tuzu ölçülü kullandığımızda lezzet katmayacağı yemek yoktur.

Karla mücadele yol tuzu üretim ve tüketimi hakkında neler söylemek istersiniz?

-Kış aylarında buzlanma, yolları güvensiz hâle getirir, ulaşımı da büyük ölçüde aksatan etkenlerin başında gelmektedir. Kuvvetli buzlanma ve don olaylarında araç kullanmak ve yürümek zorlaşır ve kaza riski artar. Buzlanmanın giderilmesi için kar yağışı başlamadan önce, yollarda, köprü ve viyadüklerde kaya tuzu donma noktasını düşürür ve buzlanmanın önlenmesini sağlar. Kayma tehlikesine karşı dikkatli olmalıyız. Evlerimizin önündeki kaldırımları buzlanmaması için tuzlayabiliriz. Tuz, buzlanma oluşunu engelleyerek uzun süreli koruma sağlar.

Tuz lambalarının etkisi nedir?

- Tuz lambalarının veya kaya tuzu kütlelerinin en önemli özelliği negatif iyon üretmesidir. Günümüzde kullandığımız teknolojik aletler (telefon, bilgisayar, klima, televizyon…) çevremizdeki negatif iyon miktarını büyük ölçüde azaltmaktadır. Tuz lambaları veya kaya tuzu kütleleri negatif iyon dengesini sağlar. Pozitif yüklü iyonlar sağlığımıza zarar verirken negatif yüklü iyonlar sağlığımız için çok faydalıdır. Bu sebeple özellikle bu modern dönemde bulunduğumuz yerde tuz lambası veya kaya tuzu kütlesi bulunması sağlığımız açısından önemlidir.

  

Son olarak tuz için ne söylemek istersiniz?

Doğada bol olarak bulunan, kokusuz, suda eriyen, yiyecekleri tatlandırmada ve korumada kullanılan tuzun yiyeceklerimizi lezzetlendirmesinin korumasının yanında, vücudumuzda suyu tutması ve içerdiği minerallerle elektrolit dengemizi koruması açısından önemlidir.

Tuz ölçüsünü kaçırmayın! Sağlıklı ortamda sağlıkla kalın…