Târih Bilincine Adanan Bir Ömür
Prof. Dr. ABDÜLKADİR DONUK Armağanı
Emekliye ayrılan öğretim üyeleri için mesleğe devam eden mesâi arkadaşları tarafından ‘Armağan Kitap’ hazırlanması, Müslüman Türk’e has kadir-kıymet bilirliği, vefâ duygularını ortaya koyan güzel âdetlerimizdendir. Özellikle kitabı hazırlayanlar arasında vaktiyle öğrencisi olup da ‘Profesör’ unvanı ile, emekli olanın bıraktığı boşluğu dolduran kişilerin bulunması, çalışmaya mânâ katıyor, hazırlanan ürünün değerini artırıyor. ,
‘GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TÜRKİSTAN TÂRİHİNİN BİLİNMEYENLERİ’ adı ile hazırlanan 16,5 X 23,5 santim ölçülerinde 447 sayfalık eser; hazırlayanların ve makaleleriyle katkıda bulunanların yüz akıdır. Parlak bir akademik hayatı şerefle ve üstün başarıyla tamamlayan Abdülkadir Donuk için de gurur vesilesidir. Armağan kitabındaki makalelerde, bugüne kadar işlenmemiş konuların ele alınması ve daha önce başka bir yayın organında yayınlanmamış olması, esere paha biçilmezlik vasfı kazandırıyor.
Prof. Dr. Muallâ Uydu Yücel ve Araştırma Görevlisi Fatma Aysel Dıngıl Ilgın editörlüğünde hazırlanan, Ekim 2017’de yayınlanan eserde yer alan makalelerin başlıkları ve yazarları:
1-Önce İnsan: İlmî Rehberim, Hocam, Mânevî Babam Prof. Dr. Abdülkadir Donuk: Prof. Dr. Muallâ Uydu Yücel,
2-Millî ve Manevî Değerlerin Savunucusu Prof. Dr. Abdülkadir Donuk: Prof. Dr. Abdülkerim Özaydın,
3-Abdülkadir Donuk Hayatı ve Eserleri: Prof. Dr. Muallâ Uydu Yücel, 4-Batı Edebiyatında ve Sanatında Hun ve Attila Algısı: Araştırma Görevlisi Fatma Aysel Dıngıl Ilgın, 5-Kars Yöresinde Bulunan Kaya Resimleri ile Çin’de Hun ve Göktürk Dönemine Ait Kaya Resimlerinin Karşılaştırılması: Doç. Dr. Eyüp Sarıtaş, 6-Gustave Schelegel’in Tesbitine Göre Köl Tegin Yazıtı’nın Çince Târihlendirilmesi: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Zeren,
7-Terhin Yazıtı’mn Târihî Açıdan Değerlendirilmesi: Prof. Dr. Saadettin Yağmur Gömeç, 8-Batı Türklüğünde Ay İsimlerinin Gelişimi: Prof. Dr. Tuncer Baykara, 9-İslâmiyet Öncesi Türk Kültüründe Tasvir Yasağı: Yrd. Doç. Dr. Münevver Ebru Zeren, 10-Hazar Kağanlığı’nın Musevîliğe Geçişi: Doç. Dr. Hasan Demiroğlu,
11-Oğuz Boyları ve Hayat Ağacı Motifinin Metafizik Arka Planı: Yrd. Doç. Dr. Gözde Sazak, 12-Fahrü’d-dîn Es‘ad-ı Gorgânî’nın ‘Vîs u Râmîn’ Romanı ve Parth / Arşakıdler Devrinde Merv Şehrinde İlk Nevrûz Kutlama Töreni: Prof. Dr. Mehmet Tezcan,
13-Haçlılar Karşısında İlk Türk Lideri / Sultan Birinci Kılıçarslan: Prof. Dr. Birsel Küçüksipahioğlu, 14-Emîr (Melik) Gazi (1104-1134): Prof. Dr. Muharrem Kesik, 15-Haçlılar’a Karşı Mücâdelenin Önde Gelen Liderlerinden Nûreddin Mahmud B. Zengî (1146-1174): Prof. Dr. Ebru Altan,
16-Konuralp’in Nökerlerinden Eflagan ve Zamanı: Prof. Dr. Enver Konukçu, 17-Fâtih Sultan Mehmed Dönemi Osmanlı-Karamanoğulları Mücadelesi: Doç. Dr. Yahya Başkan, 18-Or Kalesi’nin Kazak ve Rus Târihindeki Yeri ve Önemi: Prof. Dr. Orhan Doğan, 19-Azerbaycan Târihinde Kaçak Hareketleri ve Kaçak Nebi Destanı: Prof. Dr. Nesrin Sarıahmetoğlu, 20-Türkçülüğe Toplumsal ve İktisadî Muhteva Kazandırma Girişimi Olarak Halkçılık Düşüncesi ve Halka Doğru Mecmuası: Prof. Dr. Abdullah Gündoğdu,
21-Sovyet İdeolojisi ve Emir Timur Târihinin Yeniden İnşası: Prof. Dr. A. Ahat Andican, 22-Wilhem Kiesewetter’in Gözünden Kırım Tatarları: Yrd. Doç. Dr. Kamelya Tekne, 23-Ord. Prof. Dr. M. Fuad Köprülü’nün Sovyet Sosyalist Birliği Bilimler Akademisi Haberleşme Üyeliğine Seçilmesi Konusu Üzerine: Prof. Dr. Osman Fikri Sertkaya,
24-Hariçte Türkistan Dâvâsının Dönüm Noktası: 15 Mart 1952 Târihli Ankara Toplantısı: Yrd. Doç. Dr. Ömer Kul,
25-Şorlar Üzerine Bir Deneme: Doç. Dr. İlyas Topsakal, 26-Kazak Târihi Yazımına Eleştirel Bakış-3: Prof. Dr. Osman Yorulmaz, 27-Somut Kültürel Bir Miras Olarak Arşivler: Prof. Dr. İshak Keskin, 28-İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Târih Bölümü Genel Türk Târihi Anabilimdalı Düşünceler: Prof. Dr. Gülçin Çandarlıoğlu.
* * *
Prof. Dr. Abdülkadir Donuk, târih ilminin; geçmiş zaman hakkında kronolojik bilgiler vermenin ötesinde, devlet idârecilerinin ve milletin, içerisinde bulunduğu zaman dilimini tanzim etmesi ve gelecekle alakalı projeler üretmesine en büyük katkıyı sağlayan hazine olduğunu bilen, dolayısıyla târih şuuruna sâhip bir ilim adamıdır. Hakkında hazırlanan armağan kitabının adı, O’nun bu husûsuyetiyle örtüşmektedir.
O, târih ilminin parlak yıldızlarından biri olan Prof. Dr. İbrâhim Kafesoğlu’nun hayrü’l-halefidir. İlmî disiplini ve vukufiyeti, ilim insanı yetiştirme hususundaki mahâreti ve yardımseverliği sevecenliği, hayr-hah özelliği ile hayrü’l halefler yetiştirdi. O sebeple uzun yıllar hayırla anılmayı hak etmiştir.
Eserde yer alan makaleler, gerek muhtevasından ve gerekse her birinin sonunda yer alan kaynakçaların ciddiyetinden ve çokluğundan anlaşıldığına göre hem târih araştırmacılarının hem de profesyonel ve amatör târihçilerin ve de târih meraklılarının sık sık başvurmak ihtiyacını hissedecekleri başucu kitabı vasfına sâhiptir. Kısa zamanda tükeneceği muhakkak olan eserin birinci baskısına yetişemeyen yazılarla ve yeni gelecek makalelerle neşredilecek ikinci baskının daha da zengin olacağı şüphesizdir.
ÖTÜKEN NEŞRİYAT A. Ş. İstiklal Caddesi, Ankara Han Nu: 63/3 Beyoğlu 34433 İstanbul Telefon: 0.212- 251 03 50 Belgegeçer: 0.212-251 00 12 e-Posta: [email protected] www.otuken.com.tr
ABDÜLKADİR DONUK HAYATI VE ESERLERİ
Prof. Dr. MUALLÂ UYDU YÜCEL
24 Mart 1948 târihinde, çiftçilik yapan bir ailenin ikinci çocuğu olarak Adana’nın Ceyhan ilçesinin Kırmıt nâhiyesinde dünyaya gelmiştir. Aileye daha sonra 6 kardeş daha katılacak ve böylece 10 kişilik Donuk ailesinin babası, o yılların getirdiği sıkıntılar içerisinde yaşanılan meşakkatli hayatın ağır yükünü taşıyabilmek için (Abdülkadir ve Abdülgaffar) hâriç 8 çocuğu ile Amerika ya göç etmiştir.
Abdülkadir, ilkokulu doğduğu köyde, ortaokulu ve liseyi Ceyhan’da okumuştur. 1968 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Târih Bölümüne kaydolmuştur. Hayatın zorlu yüzü, daha öğrencilik yıllarında O’nu, çalışma hayatına atılmaya sevk etmiş ve Bayındırlık Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü 1. Bölge Müdürlüğünde Sürveyan olarak çalışmaya başlamış ve bu görevini, öğrencisi olduğu fakültede bekçi kadrosunda göreve başlamak maksadıyla istifa ettiği 1 Aralık 1969 târihine kadar devam ettirmiştir. Böylece üniversitedeki öğrenim hayatı boyunca ailesinden yardın almadan tahsilini tamamlamıştır.
Öğrencilik yıllarında hem Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi Togan’ın hem de Prof. Dr. İbrâhim Kafesoğlu’nun dikkatini çekmiş ve bu dikkat O’nun ilim âlemine kazandırılmasını sağlamıştır. Önce Fakülte’nin kütüphânesinde memur, diplomasını aldıktan sonra da Umûmî Türk Târihi Kürsüsü’nde asistan oldu. 1978’de ‘Doktor’, 1983 yılında ‘Doçent’, l989 yılında ‘profesör’ unvanına hak kazandı. Genel Türk Târihi Anabilim Dalı Başkanı olarak 18 Ocak 2012 târihine kadar çalıştı.
Yaş haddini doldurmadan iki ay önce, 16 Ocak 2015 târihinde kendi isteği ile emekliye ayrıldı. Bu târihe kadar gerek, yurt içinde gerekse yurt dışında pek çok sempozyum ve konferansa katılarak bildiriler sundu, 46 yıl süren çalışma hayatı boyunca onlarca ilim adamı ve öğretmenin yetiştirilmesine de katkı sağladı.
Hocamız pek çok vakıf, dernek ve ocağın yönetiminde de görev almıştır. Bunlar arasında Türk Târih Kurumu, Aydınlar Ocağı, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, Doğu Türkistan Vakfı, Ayaz İsaki Vakfı’nı sayabiliriz. Bu arada İstanbul Üniversitesi Spor Birliği ve Kulübü’nde de yönetim kurulu üyeliği yaparak önemli hizmetlerde bulunmuştur.
Abdülkadir Donuk ilim hayatında daha çok İslam Öncesi Türk Târihi hakkında özellikle de kültür târihi hakkında araştırmalar yapmış ve orijinal bilgilerin Türk ilim âlemine kazandırılmasını sağlamıştır ki ‘Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Unvan ve Terimler’ adlı çalışması bugün dahi üzerine başka bir çalışmanın yapılamadığı bir eser olarak önemini ve değerini muhâfaza etmektedir.
Prof. Donuk, bir kız ve Doç. Dr. olan bir erkek evlât babasıdır.
YAYIMLANMIŞ KİTAPLARI:
Prof. Dr. İBRAHİM KAFESOĞLU:
Prof. Dr. İbrâhim Kafesoğlu kalbinde yaşattığı vatan ve millet sevgisini, yetiştirdiği binlerce öğrencisine aşılayan ve kaleme aldığı yazılarında Türklük sevgisini işleyen ender kişilerden biri olarak temâyüz etmiştir. Nitekim ele aldığı konuları hissederek yazar, fakat asla ‘hissî’ olarak kalem oynatmazdı. Târihî gerçekler ne ise aynen verilmesini isterdi. Târih tekerrür etmeyeceğine göre, geçmiş olaylar hakkında gocunmamızın da kendimize pay çıkarmamızın da yersiz olduğunu ifâde ederdi. Kafesoğlu, sâdece ilim adamı olarak değil, aynı zamanda değerli görüşleri ile Türk fikir hayatına yön vermiş müstesna bir şahsiyetti. Türk milletinin lâyık olduğu şanlı ve şerefli mevkie yükselmesi hususunda elinden gelen her gayreti göstermiştir. Hattâ muhtemel tehlikeleri zaman zaman devleti yöneten idârecilere ve umumî efkâra bildirerek üzerine düşen vazifeyi yerine getirmiştir. Sohbetlerinde, konferanslarında veya derslerinde ele aldığı mevzuyu en ince noktasına kadar anlatır, sorulan sualleri de en iyi şekilde cevaplandırırdı. Hemen herkesin ifâde ettiği gibi, hocanın derslerinde heyecanlanmamak ve o eski târihî günlerin haşmetini hissetmemek mümkün değildi.
ÖTÜKEN NEŞRİYAT: İstiklal Caddesi, Ankara Han Nu: 63/3 Beyoğlu 34433 İstanbul Telefon: 0.212- 251 03 50 Belgegeçer: 0.212-251 00 12 e-Posta: [email protected] www.otuken.com.tr
ESKİ TÜRK DEVLETLERİNDE İDÂRÎ VE ASKERÎ UNVAN VE TERİMLER
Abdülkadir Donuk’un, hacmi küçük, muhtevası kapsamlı bu eserinin benzeri yazılmamıştır. Kitapta yer alan terimlerle alakalı geniş açıklamalar; vazifeler ve sorumluluklar, her bir makama oturacak kişilerde bulunması gereken husûsiyetler anlatılmaktadır.
Açıklaması verilen unvan ve terimlerden bâzıları: Ağavat, Alpagut, Atabeylik, Bitikçi, Budun, Çabış, Çerağ, Çeri, Çor, Çuhadar, Devşirme, Eşkinci, Horasan, Ilgar, İdikut, İkta, Kalgay, Katun, Kışlak, Kurgan, Kut, Melik, Sökmen, Sü, Şad, Tanhu, Tardu, Tegin, Terken, Toy, Töre, Tudun, Uluş, Urug, Ülüş, Yabgu, Yuğ, Zeamet… Ve diğerleri.
Bu unvan ve terimlerin pek çoğu, Hun İmparatorluğundan Osmanlı devletine kadar bâzen aynen, bâzen de küçük değişikliklere uğrayarak devam etmiştir.
TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFI: Kemalpaşa Mahallesi, Bukalıdede Sokağı Nu: 4 Saraçhâne, Fatih-İstanbul. Telefon: 0.212-511 10 06 Belgegeçer: 0.212- 520 53 63 e-posta: [email protected] // internet: www.turan.org
TÜRK HÜKÜMDARLAR
Türk hükümdarları, Allah (Subhânehu Teâlâ) tarafından Dünyaya nizam vermekle vazifelendirildiklerini düşünmüşlerdir. Bunun için; ‘Güneşin doğduğu yerden battığı yere kadar’ insanları, ‘Türk töresi’nin himâyesine almak için çalışmışlardır. Fetihler dâima bu maksatla gerçekleştirilmiştir. Fethedilen ülke insanlarına, din ve mezhep farkı gözetmeksizin adâletle ve şefkatle muamele edilmiştir. Hattâ, yönetimi altındaki azınlıklara, kendi mahkemelerini oluşturma yetkisi verilmiştir. Türk siyâsî düşüncesinde, ‘devlet, halk içindir’ prensibi hâkimdir. Nasıl ki sürü olmayınca çobana ihtiyaç yoksa, halk olmayınca da devletin gereği yoktur. Bir başka prensip de; ‘Hizmet etmekle kul, ‘bey’ olur.
Hükümdarlar gaflete düşüp vazifelerini yapmadıkları takdirde, Tanrı’nın kendilerinden hesap soracağını müdriktirler.
13 X 19 santim ölçülerinde, 60 sayfalık, hacimde hafif, muhtevâda ağır kitap, bir taraftan geçmiş dönemde Türk hükümdarların nasıl olduğunu anlatırken, günümüz yöneticilerine, nasıl olmaları gerektiğini lisan-ı münasiple anlatan bir pendnâme olarak değerlendirilebilir.
TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFI
TÜRKLÜK MÜCAHİDİ İSA YUSUF
Oğuz Han'dan, Alparslan'dan, Sarı Saltuk'tan... Ve daha binlerce İran, Turan ve eren yolcusundan sonra İsa Yusuf Bey, Ata vatanından yeni ama acıklı, ama şerefli, ama bizi cihada çağıran yeni haberlerin müjdeci seyyahıdır.
Ona, ‘millî gençliğimizin alkış ve şükranını nasıl duyursak’ dedik... Türk Edebiyatı Vakfı etrafında, onun getirdiği müjdeye kulak tutanlar toplandık... Devletimize de, diğer teşkilatlarımıza da duyurduk... 90 yaşının baharında, O’na bir minnettarlık çelengi sunduk... O sâyade bu kitap ve bu kitaba anlamını veren 8 Haziran 1991 İsa Yusuf Alptekin'e Minnettarlık Çelengi günü meydana geldi.
TÜRK EDEBİYATI VAKFI YAYINLARI: Divanyolu Caddesi Nu: 14 Sultanahmet, Fatih, İstanbul. Telefon: 0.212-527 50 32 Belgegeçer: 0.212-513 27 49 www.turkedebiyati.com.tr e-posta: [email protected]
Bunların dışında, muhtelif dergi ve gazetelerde 134 adet makalesi yayınlanmış, değişik mevzularda 40 adet konferans vermiş, 10 adet tez çalışmasına danışmanlık yapmış, 13 adet doktora tezi çalışmasını yönetmiştir.
Prof. Dr. Abdülkadir Donuk, emekli olduktan sonra İstanbul’da Beykent Üniversitesi’nde hocalık görevine devam etmektedir.
MUALLÂ UYDU YÜCEL
25.07.1966 târihinde Giresun’un Bulancak İlçesinde doğdu. İlk-Orta ve Lise tahsilini Trabzon’da tamamladı. 1989 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Târih Bölümünden mezun oldu. Aynı yıl Târih Bölümü Genel Türk Târihi Anabilim Dalında Araştırma Görevlisi olarak göreve başladı. 1992 yılında ‘Türk’ün İslam’la Bütünleşmesi’ adlı Yüksek Lisans tezini bitirdi. 1992-1993 öğretim yılında Doktora ders programını tâkip etti. l993-1995 yılları arasında Rusça öğrenmek ve doktora tezi konusunda kaynak çalışması yapmak üzere Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı tarafından Kazakistan’ın Almatı şehrine gönderildi. Yine bu yıllarda Almatı Devlet Üniversitesi’nin Doğu Dilleri Bölümünde Türk Dili, Edebiyatı, Târihi ve Kültürü ile ilgili dersler verdi. 1996’da tekrar Almatı’ya giderek 3 ay boyunca çok yoğun bir şekilde eski Rusça dersler aldı. 1998 yılında ‘doktor’, 2000’de ‘Yrd. Doçent’, 2006’da ‘Doçent’, 2011 yılında Genel Türk Târihi Anabilim Dalı’nda ‘Profesör’ unvânı aldı.
19.01.2012-19.01.2018 târihi arasında Genel Türk Târihi Anabilim Dalı Başkanlığı görevini yürüttü. Evli ve iki erkek çocuk annesidir.
FATMA AYSEL DINGIL ILGIN
01.07.1987 târihinde Muğla’da doğdu. İlk-Orta ve Lise eğitimini Muğla’nın Bodrum ilçesinde tamamladı. 2009 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nden ve aynı Fakültedeki Yandal Programı kapsamında Târih Bölümü’nden mezun oldu 2012 yılında İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel Türk Târihi Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezini tamamladı. TÜBİTAK bursu ile doktora tezi için araştırmalar yapmak üzere Berlin’e gitti. Türkoloji Bölümü’nde Türk Dili dersleri verdi, Almanca ve Latince derslerine devam etti. 2015 yılında doktora tez araştırmaları için Macaristan ve Avusturya’ya gitti. Hâlen Doktora tezini yazmakta ve ilmî araştırmalarına devam etmektedir. Evlidir.
