Mandela Etkisi, (Mandela efekti) büyük insan gruplarının aynı yanlış hatıraları aynı anda ve aynı biçimde hatırlamalarının gözlenmesi sonucu ortaya çıkmış bir terim. Asıl ilginç olan benzer şeyleri pek çok insanın benzer şekilde hatalı hatırlıyor olması.
Bu kavrama Mandela Etkisi denmesinin sebebi ise; pek çok kişinin 2013 yılında hayatını kaybeden Nelson Mandela'nın aslında hapiste öldüğünü zannettiğinin fark edilmesiyle başlamış olmasıydı. Oysa Mandela 1990 yılında hapisten çıkmış, hatta 90'ların sonunda devlet başkanlığı yapmıştı.
Bu durum, aslında büyük bir grubun bir bilgiyi ya da olayı yanlış aktarmasından kaynaklanan kitlesel bir yanılsama. Oysa her olay, algılayandaki yansımasıyla hatırlanır.
İnsanlar geçmişteki pek çok şeyi farklı hatırladıkları ve beyinlerinin ısrarla onların yanlış olduğuna bir türlü ikna olmadı. Bu kafa karışıklığı yaratan kitlesel yanlış hatırlamaların gerçek sebebi ise tam olarak açıklanmış değil.
Pek çok insan bu teorinin örneklerinden monopoly’deki mercek ve peynir amblemindeki ineğin burnundaki halka için iddiaya bile girebileceğini savunuyor, ancak:
Monopoly logosundaki adamın gözünde bir mercek olduğunu iddia eden milyonlarca insan vardı ama logodaki adamın gözünde hiçbir zaman bir mercek olmamıştı.
Peynir markası La vache qui rit amblemindeki ineğin burnunda hızma olduğu söyleniyor ancak hızma yok.
Ülkemizde Meraklı Maymun ismiyle yayınlanan Curious George isimli çizgi filmdeki maymunun, kuyruğu olduğu sanılıyor aslında bir kuyruğu bulunmuyor.
Çizgi dizideki Pikaçu'nun kuyruğunun ucu siyah diye hatırlanıyor oysa öyle değil.
Mickey Mouse karakterinin pantolonunda bir askı olduğunu hatırlıyor fakat askı yer almıyor.
Kit Kat çikolatalarının logosunda iki kelime arasında bir çizgi varmış gibi hatırlansa da aslında çizgi de yok. Bunun gibi pek çok örnek toplumsal hafızalara faklı olarak yerleşmiş. Çoğu detayı yanlış olarak hatırlayan binlerce insan, yanlış mı hatırlıyor yoksa hafıza mı insanı yanıltıyor.