Trabzon’da atletizm sporu çok eskidir. İlkçağda M.Ö. 400 yılında Yunan Ordusu, İran Seferinden dönerken Trabzon’dan geçmişti. Ünlü Yunan tarihçisi Ksenophon’un komutasındaki ordudan seçme sporcular ile Trabzon’un yerli halkı arasında yapılan spor karşılaşmalarından bir dal atletizmdir. Yani Trabzon’da belki de Anadolu’da yapılan ilk uluslar arası spor karşılaşmalarında atletizm önemli bir yer işgal ediyordu.
Bizans döneminden itibaren ise Trabzon’un ünlü Kavak Meydanı, Trabzonluların spor yaptığı yer olmuştur. Bu alanda Bizanslılar döneminde atletizmin çeşitli dallarındaki yarışmalar ön planda iken Osmanlılar döneminde cirit ve okçuluk ön plana çıkmıştır.
Osmanlılardan sonra ilk müsabakalar 17 Mart 1922’de Pazarkapı’daki Sanayi Mektebi’nin bahçesinde yapılmıştır. Bu müsabakalara Trabzon’daki ilk spor kulüpleri İdman Grubu, İdman Ocağı, Sanayi Mektebi, Muallim mektebi atletleri katılmıştır. 1924 yılında İdman Ocağı Spor Kulübünün Atletizm takımı Trabzon’u temsilen Türkiye Atletizm Şampiyonasına katılmıştır.
1923’ten sonra İdman Gücü-İdman Ocağı arasındaki amansız spor rekabeti özellikle futbolda olduğu gibi atletizmde de kendini göstermiş ve Trabzon’da atletizmin gelişmesine ve sevilmesine büyük katkısı olmuştur. Bunun sonucunda Türkiye’nin 1924 Paris Olimpiyatları’na katılan iki Trabzonludan biri atletizm dalında Süleyman Kuğu olmuştur.
1925 yılının ilkbaharında İsmail Hakkı Başkanlığında Muhafızgücü Spor Kulübü, futbol ve atletizm müsabakaları yapmak için Trabzon’a gelerek Trabzon’da Lise ve İdman Ocağı takımları ile sportif karşılaşmalar yapacaktır.
1925 yılından sonra Trabzon’da amansız İdman Gücü-İdman Ocağı rekabeti futbol alanında olduğu gibi atletizm otoriteleri Kavak Meydanı atletizm için hazırlayarak Trabzon’da Atletizm Bayramı adlı atletizm müsabakaları tertip etme kararı aldılar.
Atletizm Bayramı için Kavak Meydanına ilk kez kum havuzu yapılmış ve sahanın boyu kısa olduğu için 100 metre pisti de köşeden köşeye diyagonal olarak çizildi. Sahanın çevresi 290 metre olduğundan mukavemet koşullarında bu metre üzerinden turlar hazırlandı. Köşelerde kavisler keskin olduğundan sporcular keskin virajlar alarak koşuyorlardı.
1931 yılında yapılan ilk Atletizm Bayramında çeşitli kategori koşulları, uzun, üç adım, yüksek, sırıkla yüksek atlama, halat çekmeleri, disk, gülle, cirit atma müsabakaları düzenlenmişti. Bu müsabakalar için zamanın Atletizm federasyonu Başkanı Burhan Beye başvurularak dereceye gireceklere resmi ödül verilmesi istenmiş, ancak bu istek reddedilmiştir.
Atletizm Bayramı, geleneksel hale getirilerek 1932 ve sonrasında gittikçe artan ilgiyle festival veya bayram şekline dönüşmüştür. Dönemin sosyal faaliyetleri az olduğu için bu bayram Trabzon’un önemli sosyal olaylarından biri haline gelmişti. Kulüpler, Kavak Meydanı sahasında atletleri sayısına göre çadırlar kurarlar, caddenin önüne flamalarını asarlardı. Halkın en güzel giysileri ile yarışmalara katılması, sahanın çevresinde seyyar satıcılardan mini pazar oluşması Kavak Meydanını bir panayır haline getirirdi.
Atletizm Bayramı halkın katılımı, Trabzonlu işadamlarının maddi desteği, fahri atletizm yöneticilerinin organizesi ve kulüplerin katılımı ile uzun yıllar devam etmiştir. Bu arada Atletizm Federasyonu’nun ısrarla bu halk içinden halkın oluşturduğu organizasyona önem vermeyişi, sahip çıkmayışı olayı sahiplenecek kişilere ihtiyaç doğurmuştur.
Trabzon’daki ilk spor kulüplerinin İdman Ocağı, İdman Gücü, Doğanspor, Lise, Garnizon Lise, Sanayi Mektebi, Muallim Mektebi takımlarının katıldığı atletizm müsabakalarında yarışan sporcu sayısı zaman zaman 300 kişiyi geçmiştir.
Trabzonspor Dergisinin Mart 1982 tarihli sayısında Trabzon Atletizm Bayramına ait üç adet resim vardır. Bunların alt yazıları şöyledir: 1- Bir spor şöleninde geçit töreni (1934), 2- Trabzon atletleri, 3- Trabzon Kavak Meydanı.
Atletizm Bayramı, Trabzon’da atletizmin sevilmesini, futboldan sonra ikinci spor dalı haline gelmesini sağlamıştır. Bir çok sporcu bu vesile ile yetişti. Bunların içinde en ünlüleri Tuzakçı kardeşlerden Temel Tuzakçı (İdman Gücü), Kemal Tuzakçı (İdman Ocağı), Muzaffer Tuzakçı (İdman Ocağı), sırıkla atlamada Niyazi Tarakçı, Atıf Aktay, 100-2900 metrede Hasan Polat, İsmet Sarıoğlan mukavemet yarışlarında Tuzakçı kardeşlerden başka Nihat Esmer, Kemal Toroka, Yüksek atlamada Rıfat Dedeoğlu vs. gibi isimlerdir. Bu isimlerden daha sonra yurt çapında müsabakalara katılarak başarılı dereceler alarak milli olma şansını yakalamışlardır.
Atletizmle uğraşan gönüllü organizatörler maddi sıkıntı içine düşüpte organize heyetinden çekilmeye başlayınca Atletizm Bayramı 1940’tan itibaren yapılmamaya başladı. Buna II. Dünya Savaşı’nın etkileri ve atletizm federasyonunun ilgisizliğini de örnek olarak gösterebiliriz.
Sonuç olarak 1930’lu yıllarda yapılan Atletizm Bayramının tekrar canlandırılması Trabzon’da atletizmin gelişmesi bakımından çok yararlı olur. Bu konuda yöre halkının, politikacılarının, bürokratlarının, işadamlarının Atletizm Federasyonu ile işbirliği yapması gerekir. Bunda Trabzon Belediyesi’nin de etkin rolü olabilir. Belediye bir festival havası içinde atletizm bayramı düzenleyebilir.
Yeni Atletizm Bayramları, Trabzon’da atletizm sporunun yeniden ilgi görmesini ve yeni sporcular kazandırmasını sağlayacaktır. Bu konuda Trabzonlu herkes üzerine düşeni yapmalıdır.
Trabzonlu eski atletlerden Muzaffer Tuzakçı şöyle demektedir:
Atletizm Bayramı dışında kış aylarında da her hafta kros yarışları yapılırdı. Çok iddialı koşular olurdu. Koşular Kavak Meydanı’nda şadırvan önünden başlar, hastanenin güney kesimi, sahil tarafından Ayasofya ile eski kiremit fabrikası önünden geçer, lisenin önünde yarış biterdi.
Atletizm Bayramının Trabzon’a getirdiği heyecanla Trabzon’da atletizm branşlaşmaya başladı. Bunun sonucunda Trabzon Atletizm takımı kurulur. Bu takım mıntıka birincisi olarak Türkiye Şampiyonasında birinci olmuştu.
1940-1960 yılları arasında Trabzonlu isim yapmış, yurt çapında dereceler elde etmiş atletlerden en ünlüleri şunlardır:
1952’den sonra Trabzon’da atletizm önemini kaybetmeye başlar. Bu zamana kadar şehir halkı atletizm yapanları desteklerdi. Özellikle yurt çapında derece almış atlete çoğu esnaf kendi işiyle ilgili kolaylıklar sağlardı. Mesela ayakkabıcı ayakkabı hediye eder, lokantacı bir ay bedava yemek verir, berber bir ay bedava traş ederdi. Kulüpler forma, eşofman verirlerdi. Ne zamanki Kavak Meydanında yarışmalar azalmaya, yerini Avni Aker Stadı almaya başladı. O zaman spor karşılaşmaları bu stada kaydı Kavak Meydanı önemini yitirdi.
Kemal Çetinkaya Hasan Polat
Halil İbrahim Demirkanlı Muzaffer Tuzakçılar
Kemal Horolular Kemal Tuzakçılar
Zekeriya Bali Vehbi Eyüboğlu
Zeki Şanlı Hayrettin Şeyranlı
Abdurrahman Çelebi Hazin Orhan
Mehmet Emin Yavruoğlu Ertuğrul Demircan
Atıf Yüksek Erdoğan Çiçek
Şerafettin Seyranlı Coşkun Tamtürk
Rıfat Dedeoğlu Engin Gürses
Ancak 1960’tan sonra atletizm Trabzon’da tekrar gelişmeye başlamış. Trabzon atletizm takımı 1960-1968 arasında aralıksız tam 8 kez grup birincisi olmuştur. Bu dönemde de İdman Gücü – İdman Ocağı rekabeti bu branşta da tüm hızıyla sürüp gitmektedir. Bunu 1960-1972 yılları arasındaki en önemli atletler ve kulüplerinde görmen mümkündür. Trabzon’da 1960-1968 arasındaki yurt çapında isim yapan atletler ve kulüpleri şunlardır:
Haluk Tümerdem (Martıspor)
Hasan Cora (Martıspor)
Hayrettin Seyranlı (İdman Gücü)
Erdal Önsel (İdman Ocağı)
Edip Kutay (İdman Ocağı)
1968-1972 yılları arasında da Trabzon, takım halinde grup birincisi olmaya devam etti. Böylelikle aralıksız 13 yıl üst üste bölge şampiyonluğu kazanmış oldu. Trabzon Atletizm Takımının 1968-1972 yılları arasındaki atletlerine bakıldığında Trabzonspor’dan da bu takıma atlet verildiği göze çarpar. Trabzon Atletizm Takımı’nda yurt çapında derece yapan 1968-1972 takımı atletleri şunlardır:
Suat Atay (Trabzonspor) Şadan Demir (İdman Ocağı)
Hamdi Yalçıntaş Faruk Ata (İdman Ocağı)
Cahit Atalay (Trabzonspor) Ergin Erşen (İdman Ocağı)
Mahmut Çizmecioğlu (İdman Gücü) Abdülkadir Esat (İdman Gücü)
Suat ? (İdman Ocağı) Mustafa Altıntaş (İdman Ocağı)
Alican Lakot (İdman Yurdu)
1972’de Avni Aker Stadı’na ek tribün inşaatının başlamasıyla stadın pisti kullanılamaz hale gelir ve atletizm sporu yapılamaz hale gelir. Uzun zaman pist yarışları yapılamaz. Daha sonra stat inşaatının tamamlanmansa, pistlerin kullanılır hale gelmesine rağmen eski sporcuların sporu bırakmış olmaları, yeni sporcuların yetişmemiş olmaları, il atletizm ajanlarının atletizm faaliyetlerine gereken önemi vermemiş olmaları gibi nedenlerle Trabzon’da atletizm faaliyetleri durur. Ancak kros dalında;
Fatma Aktaş
Avni Salman
Fahrettin Eyüboğlu
Faruk İrtegüv
Suat Kamiloğlu
Emrullah Taşkın gibi isimler ön plana çıkar.
Son zamanlardaki faaliyetlere bakıldığında 1987’de İl Atletizm temsilcisi olan Remzi Atay’ın faaliyetleri kısa zamanda kendini gösterir ve 1972’den beri alınamayan Doğu Anadolu Kupası tekrar alınır. Tekspor Atletizm Takımı kurulur ve Türkiye Atletizm Ligi’nde grup birincisi olur. Belediye de atletizme ilgi göstererek kız ve erkek atletizm takımı kurar. Tekspor kız takımı da kurularak faaliyete geçirilir. O da Türkiye Atletizm ligine katılır.
Trabzon Belediyesi, atletizmi daha da yaygınlaştırmak ve kitle haline getirmek için, büyük ödüllü 24 Şubat Trabzon Yarış Maratonunu gerçekleştirerek Trabzon’un kurtuluş gününde geleneksel hale getirir.
1988 yılına gelindiğinde ise atletizm, Trabzon’da futboldan sonra en önemli spor dalı olur. Bu tarihte 2.400 lisanslı sporcu vardır. Ancak 1993 yılında ise bu sayı fazla artmaz. Ancak 2.479 kişi olur. Bunların da 90’ı bayan sporcudur.
Okul sporlarına bakıldığında 1988 verilerine göre ilkokul kız atletleri 21, krosçuları 24, erkek atletleri 27, krosçuları 30 kişi sayısına ulaşır. Atletizm, ilkokullar bünyesinde Trabzon’da hentbolden sonra en önemli spor dalıdır.
Ortaokullarda kros ve atletizm birlikte olmak üzere kız sporcu sayısı 90 kişidir. Erkek sporcu sayısı 139’dur. Bu rakamlarda kızlarda sporcu sayısı hentbolden sonra ikinci sırayı alır. Erkeklerde ise futbol ve voleyboldan sonra üçüncü sırayı alır.
Lise ve dengi okullarda kız atlet ve krosçu toplamı 111’dir. Erkeklerde de 218 sporcudur. Bu sayılarla kızlar, bütün spor branşlarına göre en çok sporcu sayısına sahiptirler. Erkeklerde de ortaokulda olduğu gibi basketbol ve voleyboldan sonra üçüncü sıra atletizm sporcuları tarafından alınmıştır.
Genel toplama bakıldığında kız sporcu sayısı 246 kişi olarak hentbolden sonra ikinci sırada gelir. Erkeklerde ise ortaokul ve lise sıralaması bozulmayarak futbol ve voleyboldan sonra üçüncü gelir.
Günümüzde Trabzon Belediyesi’nin önderliğinde 24 Şubat Yarış Maratonu, Trabzon’un Kurtuluş Günü anısına yapılmaktadır. Eski yapılan Atletizm Bayramı ile bu günü birleştirilip genel kapsamlı atletizm şenlikleri yapılmak suretiyle atletizmin Trabzon’da daha da gelişmesi sağlanabilir.
