Türkiye, coğrafik konumu itibariyle transit ülke olması, ekonomisindeki işgücü potansiyeli, doğal güzellikleri ve gelişmişlik düzeyi gibi çeşitli sebeplerle yabancılar açısından cazip bir ülke haline gelerek son yıllarda yoğun şekilde göç alan bir ülke olmuştur. Türkiye düzenli ve düzensiz göç alan bir ülkedir. Dünyanın farklı yerlerinden ekonomik sıkıntılar, politik sorunlar, insan hakları ihlâlleri gibi sebeplerle ülkemize gelen kişi sayısı arttıkça yabancılarla ilgili hukuki sorunların artışı kaçınılmaz hal almıştır.
Türkiye'de yaşayan yabancıların yaşadığı sorunların başında, oturma izni, çalışma izni, sınır dışı ve idari gözetim kararları gelmektedir. Yabancılar hukuku alanında çalışan kıymetli meslektaşım, Av. Şule Alagöz Çitil ile yabancıların sıklıkla karşılaştığı sınır dışı ve idari gözetim süreçlerine ilişkin merak edilenleri sorduk.
Merhaba Şule hanım, öncelikle sınır dışı etme kararı nedir ve nasıl uygulanır, bize biraz bahseder misiniz?
Yabancıların Türkiye’ye girişleri, Türkiye’de kalışları ve Türkiye’den çıkışları ile Türkiye’den koruma talep eden yabancılara sağlanacak korumanın kapsamına ve uygulanmasına ilişkin usul ve esasları 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile düzenlenmiştir. Kanunun dördüncü bölümünde hakkında sınırdışı kararı alınacaklar (YUKK madde 54), hakkında sınırdışı kararı alınamayacaklar (YUKK madde 55) ve sınırdışı işlemlerine karşı başvurulacak idari ve yargı mekanizmaları ayrıntılı olarak tanımlanmıştır (YUKK madde 53). Kanunda hakkında sınırdışı kararı alınacaklar tahdidi şekilde sayılmış olup, hukuken tartışmalı tanımlara da yer verilmiştir. Örneğin; “Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar” düzenlemesi oldukça belirsiz kalmıştır. Yabancının bu kapsamda değerlendirilip- değerlendirilmemesinin hangi kriterlere göre yapılacağı müphem kalmış, somut kriterler düzenlenmemiştir. Kesinleşmiş yargı kararı olmaksızın Valililere bağlı İl Göç Müdürlüklerinin yapacağı değerlendirme ile yabancılar hakkında bu gerekçelerle sınırdışı kararı alınabilmektedir.
Peki sınır dışı etme kararına karşı itiraz nereye ve nasıl yapılır?
Sınır dışı etme kararı, hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edildikten sonra yedi gün içinde İdare Mahkemesinde dava açma hakkına sahiptir. İlgili Kanun, İdare Mahkemesine açılan davayı on beş gün
içinde sonuçlandırması düzenlenmişse de, uygulamada yargının iş yükü bu süre de sonuçlanmasına imkan vermemektedir. Dava açma süresi içerisinde veya yargı yoluna başvurulması halinde yargılama sonuçlanıncaya dek yabancı sınır dışı edilemez.
Hakkında sınır dışı etme kararı alınmış ve menşe ülkesine gönüllü olarak geri dönmek isteyen yabancıların gönüllü geri dönüş süreçlerine ilişkin çalışmalar uluslararası kuruluşlar,kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği halinde yürütülebilir.
Sınır dışı işlemleri devam ederken idari gözetim uygulaması hangi koşullarda yapılır?
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 54. Maddesi uyarınca haklarında sınır dışı etme kararı alınan yabancılardan; kaçma ve kaybolma riski bulunan, Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal eden, sahte ya da asılsız belge kullanan, kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayan, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturduğu gibi gerekçelerle hakkında idari gözetim kararı alınır.
İdari gözetimin süresi 6 (altı) ayı geçemeyecek olup, idari gözetime alınmış olan yabancılar bu süre boyunca geri gönderme merkezine gönderilerek burada tutulurlar. İdari gözetimin süresi 6 (altı) ayı geçemeyecek olmasına rağmen, kararı veren idare tarafından sınır dışı edilecek yabancıdan kaynaklanan nedenler sebebiyle sınır dışı edilememesi durumunda kararı veren idare tarafından en fazla 6 (altı) ay süre daha uzatılabilir.
Aynı zamanda kararı veren idare, her ay kendiliğinden idari gözetim şartlarının ortadan kalkıp kalkmamış olmasıyla ilgili değerlendirme yapar ve değerlendirmenin sonucunu yabancıya veya yasal temsilcisine bildirir. İdari gözetim kararını vermiş olan idare, incelemesi sonunda yabancının idari gözetim altında tutulmasının artık gerekli olmadığını düşünerek itiraza gerek olmaksızın kendiliğinden yabancının salıverilmesine karar verme yetkisine sahiptir. İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim kararına karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir. Başvuru idari gözetimi durdurmaz.
