KİTÂBİYAT-49

Özellikle; bestelenen ‘Türkiye’m’ şiiriyle adını geniş kütlelere duyuran şair, yazar ve akademisyen Doç. Dr. Dilaver Cebeci, İstanbul’da geçirdiği kalp krizi sebebiyle tedâvi görmekte olduğu hastânede, 29 Mayıs 2008 tarihinde, 65 yaşında vefat etti. Doğumu: Gümüşhane’ye bağlı Kelkit ilçesinin Dayısı Köyü, 1943. 

Dilaver Cebeci, vefatından 4 yıl önce düşerek başını çarptığından konuşma kabiliyetini ve hâfızasını kaybetmişti. Zamanla konuşma yeteneğine ve kısmen de hâfızasına kavuşabildi. Ancak, tanıdıklarının hiçbirinin ismini ve kendi doğum tarihi dışında hiçbir rakamı hatırlayamıyor, yazı ve şiir yazamıyordu.   

Ailesinin Kırıkkale’ye göçmesi üzerine ilkokulu orada tamamladı. Ortaokulu Merzifon ve Mersin askerî okullarında, Kırıkkale’de başladığı lise öğrenimini Erzincan’da tamamladı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ni 1970 yılında bitirdi. Aydın’da öğretmenlik ve Halk Eğitimi Başkanlığı, İstanbul Ortaköy Eğitim Enstitüsü’nde öğretim görevlisi, Diyanet İşleri Başkanlığı’nda neşriyat uzmanı ve Üsküdar Kız Lisesi’nde öğretmen olarak görev yaptı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde İktisat Tarihi alanında yüksek lisansı ve sosyoloji doktorası yaptı. Marmara Üniversitesi öğretim üyeliğinden, Doçent unvânı ile emekli oldu. 

Dilaver Cebeci’nin ilk şiiri 1965 yılında Defne Dergisi’nde çıktı. Şiirleri, hikâyeleri, mensureleri ve mizah yazıları Devlet, Töre, Bozkurt, Türk Edebiyatı, Türk Yurdu, Güneysu, Ortadoğu, Hergün, Yeni Düşünce, Ayrıntılı Haber ve Türkiye isimli dergi ve gazetelerde yayınlandı. 

Dilâver Cebeci, millî ve tarihi motiflerle bezeli lirik şiirleriyle tanınır. Edebiyatımıza ‘Seyyah-ı Fakir Evliya Çelebi’ mizahî tipini kazandırdı. Seyyah-ı Fakir Evliya Çelebi imzasıyla yazdığı yazılarında Türk sosyal hayatına bir 16. yüzyıl Osmanlı vatandaşı gibi bakarak, bu hayatın Türk kültürüne yabancı yönlerini latif bir üslupla hicvetti. Edebiyatımızda uzun ve hikâyemsi mensure türünü denedi ve bu denemelerinde millî romantizmi vermeye çalıştı.  

01- Hun Aşkı (Şiir) 1973  

02- Türk Şiirinde Kadın 1980 

03- Din Bilgisi (Lise: 3) 1981

04- Din Bilgisi (Orta 3) 1981 

05- Mavi Türkü: 1983

06- Şafağa Çekilenler: 1984

07- Büyü (Oyun) 1984 

08- Devrannâme 1984 

09- Ve Sığınırım İçime: 1992 

10- Kandahar Dağlarında Sabah Namazı: (Kendi sesinden şiir kaseti) 1992 

11- Tanzimat ve Türk Ailesi:1993 

12- Evliya Çelebi ve 17. Yüzyıl 1993

13- Kur’an Gerçekleri 1996 

14- Sitare: 1997 

15- Seyrannâme 1997

16- Azak’ın Denizatlıları 1998 

17- Ben Kazanga Baremen (Gezi Notları) 1999  

18- Asra Yemin Olsun Ki  2000

19- Bahadır Giray’ın Mektubu 2000  

20- Türk’e Dair 2001 

21- Bütün Şiirleri: 2009  

Nerden çıktın karşıma böyle Sitare

Efsaneler dökülüyor gülüşlerinden

Kirpiklerin yüreğime batıyor

Telaşlı bir kalabalığın ortasında

Ayaküstü konuşuyoruz

Nedim’in nigehban nergisleri gibi

Üstümüzde bütün nazarlar

Çok utanıyorum Sitare

Dün oturup hesap ettim

Sen doğduğun zaman

Ben bir askeri mektepte talebeymişim

Sen bilmezsin Sitare

Burada gündüzler çekip durduğumuz bir mercan tespih

Geceler içinde uyuduğumuz birer siyah buluttu

Her akşam dokuzda yat borusu çalardı

Yat borusu baştan aşağı hüzün çalardı

Bir derin uykuya atardım kendimi

Siyah benli bir kız düşlerime kaçardı

Ben de onu alır anamın düşlerine kaçardım

Bu azgın kalabalıkta seni tam duyamıyorum

Gözlerin mi daha sıcak gülüyor

Yoksa dudakların mı anlayamıyorum

Seninle konuşurken Sitare

Aklıma yıldızlar dökülüyor

Bir çâresiz Zühre oluyorsun Babil caddelerinde

Ateş gözlü kâhinler koşuyorlar arkandan

Binlerce meşalenin ışığı kımıldıyor saçlarında

Gökyüzü salkım salkım

Zigguratlar tıklım tıklım

Dönüp dolaşıp dudaklarına takılıyor aklım

Ah benim bu akıldan sıyrılmış aklım

Kimi gün boşlukta konacak yer bulamayan

Kimi gün inatçı yosunlar gibi kepez diplerine yapışan aklım

Gözlerine baktığım zaman Sitare

Bütün çöllere ay doğuyor

Yoldaş ediyorum kendime İmrül Kays’ı Antere’yi A’şa’yı

En kuytu vahaları dolaşıyorum

Hangi vahaya gitsem çadırlar sökülmüş Sitare

Çadırla su arasında bir cılga var

O cılgada nârin ayak izlerin var

Durgun suya düşüp kalmış gözlerin var

Bu azgın kalabalıkta seni tam duyamıyorum

Gözlerin mi daha sıcak gülüyor

Yoksa dudakların mı anlayamıyorum

Bazen sapsarı bir benizle geliyorsun

Yorgun çizgileri alnında uykusuzluğun

Biliyorum içinde bir sızı var

Bıçak ağzı gibi bir sızı var

Bu sızıdır işte seni verimsiz kılan

Züheyr’in Suad’ı gibi keremsiz kılan

Kuzeyden güneye

Güneyden kuzeye

Heyy! Gidip geliyorum bu çöllerde

Kureyş’in heybetli ve inatçı develeri

Hiç aldırmadan benim esmer sevdama

Geviş getiriyorlar ufka bakarak

Ben kaçıp Yesrib’e sığınıyorum

Yesrib bahane, bir kitaba sığınıyorum

Dağda, ovada, badiyede okuduğum hep elif

Elif diyorum Sitare, sineme elif çekiyorum

“Ah minel aşk-ı ve halatihi..”

Çok eski bir gerçektir bu biliyorum

Bu azgın kalabalıkta seni tam duyamıyorum

Gözlerin mi daha sıcak gülüyor

Yoksa dudakların mı anlayamıyorum

Sinsi bir yağmur altında beraber yürüyoruz

Ve ikimizde ıslanıyoruz

Ben ne yağmurlar gördüm Sitare

Ben kaç kez iliklerime kadar ıslandım

Bilmiyorum sen kaç yaşındaydın

Ben göğü hep bir kurşun gibi ağır

O şehirde sırılsıklam gezerdim

Bölük bölük insanlar boşanırdı tapınaklardan

Tapınaklar insanları safra gibi atardı

Sonra hepsi bir yere toplanıp bana bakarlardı

Bir gün bu şehrin kirli yağmurları alıp götürdü beni

Gidip bir Uygur çadırında göğü dinledim

Kara bulutlar kükrerken bir Kaşkar sabahında

Oturup Aprunçur Tigin ile seni konuştuk

Bakışlarımı sunuyorum, tereddütsüz alıyorsun

Gizli bir tebessümle çağırıyorum, geliyorsun

Kaşı karam, gözü karam, saçı karam

Umay gibi yumuşak huylum

Nerden çıktın karşıma böyle

Sesin ılık bir bahar güneşi gibi ığıl ığıl akıyor içime

Asya’nın bozkırlarında ordular düşüyor peşime

Yığılıp kalmışım bu Anadolu toprağına Sitare

Adam akıllı yorulmuşum

Ellerin böyle olmamalıydı

Ellerine acıyorum

Ve kim bilir kaç zamandan beridir kalbimi öğütlüyorum

Durup durup ıssız yerlerde

“güçlü ol ey kalbim, güçlü ol

Daha çok işimiz var” diyorum

Bu azgın kalabalıkta seni tam duyamıyorum

Gözlerin mi daha sıcak gülüyor

Yoksa dudakların mı anlayamıyorum

Evliyâ Çelebi dilimizin ve kültürümüzün mizahla renklenmiş en canlı simasıdır ve 17. yüzyıldan beri güler yüzlü üslûbun timsalidir. O’nun üç yüz yıldır yaktığı meşaleyi Seyyah-ı Fakîr Evliyâ Çelebi de otuz yıldan beridir aktüel hayatımıza tuttuğu ışıkla canlandırmaktadır. Aralarındaki fark Osmanlı ve Cumhuriyet farkıdır. Yoksa bakış tarzı, dili, mantığı ve dünya görüşüyle hemen hemen aynıdır. Otuz yıldan beri Türk toplumunda cereyan eden sosyal, siyasî ve kültürel hadiseleri farklı bir Osmanlı bakışıyla yorumlayarak mizah edebiyatımıza yeni bir tarz kazandıran Seyyah-ı Fakîr Evliyâ Çelebi, Devrannâme adlı ilk kitabından sonraki yazdıklarını bir araya getiren Seyrânnâme ile okuyucusunun önüne yeniden geliyor. Çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlandığında büyük alâka gören yeni seyahatnâme parçaları, bu türe ilgi duyanların zevkle okuyabileceği metinlerdir. Bu kitaptaki yazılar, son on yıl içindeki Türk toplumunda vuku bulan çeşitli olayların bir Osmanlı çelebisi gözüyle yapılmış mizâhî ve tasviri yorumudur. Hatta bir dönemin mizâhî belgeleri olarak da nitelendirmek mümkündür. Okurken gülecek, düşünecek ve elinizden bırakamayacaksınız inancındayız.

14 X 21 santim ölçülerinde, 243 sayfalık kitabın ilk baskı yılı: 1997. Son baskı yılı: Bilgeoğuz Yayınları: 2009

Kur’an dünün ve yarının olduğu gibi aynı zamanda bugünün de kitabıdır. Her asırda gençleşen ve her asır insanın kendine pay çıkaracağı ilahî bir kitap… Çünkü o,’insanlığın hakîki hikmeti’dir ve insanı saadete götüren gerçek mürşid ve kılavuzdur. 

Dilaver Cebeci’nin eseri; bir şeriat ve dua kitabı olduğu gibi, bir emir ve dâvet, bir zikir ve fikir kitabı aynı zamanda… İnsanlık âleminin eğiticisi, en büyük aydınlatıcı olan İslamiyet’in ana kaynağıdır. Ahiret âlemlerinin mukaddes haritası; görünen âlemde gayb aleminin konuşan dili… Allah’ın zatını, sıfatlarını, isimlerini, fiil ve işlerini açıklayan sözü, apaçık yorumu, kesin delili parlak tercümanı. 

2007 yılında Bilgeoğuz yayınları arasında 88 sayfa olarak basılan kitabın ilk baskısı 1996 yılında yapılmıştı. 

Osmanlı’nın görme merakını temsil eden Evliyâ Çelebi’yi anlatmak, şüphesiz en çok, Türkçenin ustalarından Dilâver Cebeci’ye yakışırdı. O sadece büyük bir şair değil; yaklaşık bir çeyrek asırdır ‘Seyyahı Fakir Evliyâ Çelebi’ imzasıyla yazdığı yazılarla, büyük  Seyyahımızın üslubunu günümüzde yaşatan kalemdir.  

Kitabın ilk bölümde, Çelebi’nin gözüyle görülen toplum, ikinci bölümde Çelebi ekseninde yakınınıza geliyor. Eser bu özelliğiyle sadece Evliyâ Çelebi’yi anlatan bir biyografik araştırma değil; aynı zamanda Evliyâ Çelebi’nin anlatıldığı bir sosyal tarih çalışması...  

Evliya Çelebi’yi sevenlerin yıllardır bekledikleri bu eseri Bilgeoğuz Yayınları 2009 yılında 104 sayfalık kitap hâlinde kültür hayatımıza kazandırdı.  

Dilaver Cebeci’nin sahne oyunu tarzında kaleme aldığı bu eserde Milattan önce 91 yılında Hun Hakanı Hulugu zamanında Türklerle Çinliler arasında geçen savaşı anlatıyor. Üç ordu ile Türk Ülkesine giren Çinlilerin iki ordusu ağır kayıplar vererek geri çekilmiş, birisi de kaçış hazırlığında iken hücum eden Türkler tarafından önceden kazılmış büyük bir hendeğe doldurularak yok edilmişti. Harp tarihinde eşi görülmemiş bu taktik, Türk’ün savaş zekâsının çarpıcı örneklerinden biridir. Eserde o günün teknik ve medeniyetinde zirveye ulaşmış olan Hunlarla batıl inançlara saplanmış olan Çinliler arasında geçen olaylar ilgi çekicidir. Dilaver Cebeci bu mütevazı eserini, Türk’ün ilim, teknik ve medeniyette ön sırada yer alması için çalışan ateş kanlı, kor yürekli Türk Gençliğine adıyor.

İlk baskısı 1984 yılında yapılan 2007 yılında Bilgeoğuz yayınları tarafından yeniden basılan kitap, 68 sayfadır. 

Türkiye Gazetesi’nde; ‘Seyyah-ı Fakir Evliya Çelebi’ başlıklı köşesinde, ‘Seyyah-ı Fakir Evliya Çelebi’ imzasıyla yazdığı yazılardan oluşmaktadır. Bu yazıları, Evliya Çelebi seyahatnamesinin üslubu ile yazardı. Bazen de Dede Korkut şivesini kullanırdı. Yazılar edebî üslup ağır basar, siyasî ve fikrî yönleri de dikkat çekerdi. Olayları güncel takip eder, köşesinden evliya çelebi konuşturur. 

151 sayfalık kitabın ilk baskısı 1984 yılında yapıldı. Son baskısı 2009 yılında Bilgeoğuz Yayınları tarafından gerçekleştirildi.  

‘Boynuma kadar terime gömülmeye razıyım. Yeter ki, bir defa doyasıya huzurunda durayım.’ Dedirten aşk; Dilaver Cebeci’yi bir kararda tutmamış. Gâh gürlemiş gök gibi, gâh serilmiş sessiz yer gibi. Bazen kılıçtan keskin olmuş, bazen ana sesinden yumuşak ve bazen şiir kadar hercai. Okuyana; ‘İyi ki okudum’ dedirten yazıları bize sunan yüreğe minnet ...

İlk baskısı 1983 yılında yapılan kitap, 2007 yılında Bilgeoğuz Yayınları tarafından 2007 yılında 132 sayfa hacimle tekrar basılmış. 

Dilaver Cebeci’nin muhtelif zamanlarda ve muhtelif dergilerde yayınladığı makalelerinden oluşan bir derlemedir. Eser hem kendi iç bütünlüğü bakımından hem de tek tek yazıların muhtevası bakımından kıymetlidir. Yazar; Türk milletinin ecnebiye meraklı olduğunu, kültürlere ve iklimlere kolay uyum sağladığını bu özellikleri sebebiyle kendi değerlerine yabancılaştığını belirtiyor. Türklerin devlet kurmaktaki mahâretini, kurulan devleti uzun müddet yaşatmakta gösteremeyişinin sebeplerini açıklıyor.  

2009 yılında Bilgeoğuz yayınları tarafından yeniden basılan 125 sayfalık eserin ilk baskısı, 2001 yılında yapımlaştı. 

Bestelenen ‘Türkiye’m’ başlıklı şiiriyle, haklı bir şöhrete kavuşan Dilaver Cebeci isimli kasetinde Sabah Namazı” nın kasetten dinlenen mesajıyla kulaklarda yer eden ve unutulmaz ‘Sitare’ başlıklı şiiriyle gönüllerde taht kurmuştu. ‘Kandehar Dağları` isimli kaseti aracılığıyla bu defo hayranlarına, kendi sesiyse sesleniyor. Tarz-ı kadim üzere gazallerini okurken ‘Seyyah-ı Fakir Evliya Çelebi’nin meclisinde olduğunuza hissediyorsunuz.

Bilgeoğuz Yayınları tarafından 2009 yılında, 104 sayfa olarak basılan kitapta, Dilaver Cebeci’nin bütün şiirleri yer alıyor. 

Bir tarih sosyolojisi denemesi olan bu eser, Türk tarihinin çok mühim bir dönemi olan Tanzimat’ı ve bu süreç içinde İstanbul’daki Türk ailesini, sosyal değişme açısından inceliyor. Eser, binlerce yıllık Türk kültür birikimin mücessem bir âbidesi olan İstanbul’un önemini, ananevi Türk aile yapısını, Tanzimat dönemi değişmelerinin aile müessesemizi hangi ölçüde etkilediğini, bu etkilerin sosyal, siyasî, ekonomik ve kültürel sebeplerini, eğlenceden alışverişe kadar hayatın her safhasına girerek tespite çalışıyor.

İlk defa 1993 yılında basılan eser, 2009 yılında Bilgeoğuz Yayınları arasında 176 sayfa olarak yeniden basıldı. 

Tarihte ilk Türkler hakkında araştırma yapan yerli ve yabancı uzmanlar, ‘Türk’ adı üzerinde de derin araştırmalar yapmışlar ve farklı yorumlarda bulunmuşlardır. Uzmanların çoğunluğu; Türk adının ‘erk’ yâni ‘güç-kuvvet’ anlamında olduğunda hemfikirdirler. Bu isim, Türklere, komşu milletler tarafından verilmiştir. Devlet adında ‘Türk’ kelimesini ilk defa kullanan Göktürkler, bu isimlendirmeyi benimsediler. Dilaver Cebeci kitabında; ‘Türk’ sözümün anlamından başlayıp Türklerin kurduğu ilk devletler, Türk boyları, Selçuklu Devleti, Türk kültürü, Türklerde kadının yeri, vatan kavramı, kahramanlık, bozkurt ve at üzerine, her Türk’ün bilmesi gereken Türk’e ve Türk kültürüne dair özellikleri anlatıyor. 

Divan şiirinde en çok sözü edilen güzel kadının ağzı dişleri dudakları yanakları ve saçlarıdır. Burada yan bakış mânâsına gelen gamzenin dışında kalanlar o devrin kadınının en çok görülebilen uzuvlarıdır. Bu uzuvların her biri belli bazı eşya ve mefhumlara benzetilmiş bu benzetmelerden ve uzuvların münasebetlerinden fevkalade mısralar ve beyitler meydana getirilmiştir. Bu uzuvlarla bazı din, savaş ilm-i hücum efsane hatta bahriye mefhum ve motifleri arasında dikkat çekici ilgiler kurulmuştur. Hatta denilebilir ki kadın güzelliği ile ilgi kurulmayan hiçbir konu yoktur. Bu durum elbette kadının Türk cemiyetindeki yeri ve önemi için ayrı bir ölçüdür. Dilaver Cebeci bu eserinde büyük bir şair olmasının yanında ilmî araştırmalarıyla da dikkatleri üzerine çeken Türk yazarlarından biri olduğunu gözler önüne seriyor. 

111 sayfalık kitap ilk defa 1980 yılında basılmıştı. Bilgeoğuz Yayınları bu seçkin eseri, 2009 yılında yeniden okuyucunun istifâdesine sundu.