Millî Mücadele’de görev alan tüm komutanlar başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere I. Dünya Savaşı’nın zor şartlarında ve üst düzey komuta kademelerinde göreve yapmışlardır. Özellikle savaşın son aylarında İngiliz uçaklarının Türk ordusuna nasıl zayiat verdirdiklerin bizzat görmüşlerdi. Bu şartları yaşayan yeni kurulan Türk Devleti’nin yöneticileri genel olarak ülkenin semaların hava unsuru ile kesintisiz korunması gereğine inanmışlardı.
Bu inanç ile havacılık ile ilgili atılması gereken tüm adımlar atıldı, 16 Şubat 1925 tarihinde Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu. Büyük önder Mustafa Kemal ATATÜRK, Türk Tayyare Cemiyeti’nin kuruluşundan sekiz ay sonrada bizzat Kayseri’de bir uçak fabrikasının kurulması yönünde kesin direktif vermiştir.
Almanya, Birinci Dünya Savaşı’nda 47.637 uçak üretmiş ve güçlü bir hava sanayisine sahipti. Almanlar Birinci Dünya Savaşı’nı kaybetmeleri sonucu imzaladıkları Versay Anlaşması gereği ülkelerinde uçak üretmeleri yasaktı. Bu gücünün yok edilmesi planlanmıştı. Alman Uçak üretiminde Junkers Firması çok iddialı ve güven duyulan bir isimdi. Yurtdışında arayışlara başladı. Bunun neticesi olarak Ruslarla birlikte Moskova yakınındaki Fili kasabasında bir uçak üretim tesisi kuruldu.
Kayseri’de uçak fabrikası 1926’da, Alman Junkers firmasıyla, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nin anlaşmasıyla, Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ) adı altında kuruldu.Sözleşme gereği Junkers Kayseri’de bir motor imalat tesisi kuracak, Türk Hükümeti de savaş uçaklarını Tomtaş’tan satın alacaktı. Eskişehir’de ise kurulacak bir tamirhane marifetiyle Almanya’dan satın alınan Junkers uçaklarının bakım ve onarımı yapılacaktı...
Fabrikanın kurulmasına yönelik teçhizat ve malzemeler Almanya’dan İskenderun’a gemi ile getirilmiştir. İskenderun’dan Ulukışla’ya trenle buradan Kayseri’ye kağnı ve develerle taşınmıştır. Plana göre 1926 sonbaharına kadar onarım tezgâhlarının, 1927’de ise uçak üretiminin başlaması gerekiyordu
Zaman içerisinde Firma taahhütlerini yerine getirememeye başlamıştı. Firma, Rusya ve Polonya’da da 1925 yılında birer uçak fabrikası kurmuştur. Bu dönemde Türk Hava Kuvvetleri envanterinde bulunan uçaklar genelde Fransa ve Çekoslovakya kökenlidir. Doğal olarak burada bulunan üreticiler pazar kaybetmemeye çalışmıştır.40 yıllık bir süre için geçerli olacak bu anlaşma gereği Kayseri’deki fabrikanın kapasitesi yılda 250 uçak olacaktı...
3 Mayıs 1928’de uçak fabrikası Türk Tayyare Cemiyeti’ne devredilmiştir. Junkersin Kayseri uçak fabrikasında üretimini yapıp Türkiye'ye bıraktığı uçaklar vardı. Bu uçaklara Kayseri’de Madsen makineli tüfekleri ve bomba kızakları takıldı. Bu uçaklara ilaveten 45 adet A20 modeli uçak Junkers’ten gönderilen parçalarla Kayseri uçak fabrikamızda üretildi...
1930’daki Kürt ayaklanmasında Milli ve yerli olan kendi üretimimiz olan uçaklar aktif görev almışlardır. Türkiye, Junkers ile olan ortaklığın bozulması sonrası ihtiyacı olan uçakları Amerika’dan lisans hakkını alarak üretmek için harekete geçmiştir. Polanyalı Panstwowe Zaklady Lotnicze ile birer sözleşme imzalandı ve 1937 yılından itibaren toplam 27 adet muhtelif tipte P.Z.L tipi uçak üretilmiştir. Uçak Fabrikamızda 1935 yılında üç farklı tipte 50 adet planör Türkkuşu için üretilmiştir. 1936'da Alman Gother Waggonfabrik AG ve 1937 yılından itibaren toplam Gotha 145 uçaklarından 45 adet üretilmiştir. Fabrikamız faaliyette olduğu zaman içinde ayda dört uçak üretilecek bir kapasite kazanılmıştır.
1926-1935 arası, Kayseri Uçak Fabrikası’nda üretilen uçakların hepsi yurtdışı firmalar tarafından tasarlanmış ve Kayseri’deki üretim, yabancı firmalarla yapılan lisans anlaşmalarına dayanıyordu. ve bu anlaşmalara dayalı olarak 200 kadar uçak Kayseri’deki uçak fabrikamızda üretilmişti.
Son olarak 1954 yılının Mayıs ayı içerisinde Başbakan Adnan Menderes başkanlığında Demokrat Parti hükümetinin Bakanlar Kurulu kararı ile kuruluşu onaylanan Yeni şirkete MKEK tarafından traktör üretmesi için satılmıştır.
MKEK (Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu) Türk Hava Kurumu’ndan da Kayseride uçak motoru ve gövdesi imal etmek üzere kurulan fabrikayı (MKEK) “cüzi bir miktara” satıldı böylece devir almıştır. . Ardından, bakım ve ikmal merkezi olarak kullanılmaya devam edildi. Ancak uçak üretimi böylece sonlandı.
1932 de Büyük önder atatürk'ün Ülkemizde üretilen ilk milli ve yerli uçağımızı ( Fledgling marka ve 1401 Kuyruk No’lu uçak ) emriyle, Yüzbaşı Enver Akoğlu tarafından Türk Devleti’nin hediyesi olarak İran’a götürülmüştür.”
Umuyor ve diliyoruz ki İstikbal göklerdedir veciz sözleri ile tarihe not düşmüş olan Atatürk'ün yol göstermesi ve ışık tutması ile kurulan Milli ve yerli Uçak sanayimiz yeniden tamamen yerli üretime başlar ve Güzel ülkemiz emperyal ülkelere bağımlı olmaktan kurtulur...
