Türk Arap İlişkileri Merkezi’nin (TAİM) Sebahattin Zaim Üniversitesi Halkalı yerleşim yerinde düzenlediği “SUDAN” konulu konferansa gittik. Uluslar arası Kudüs Derneği Şeref Başkanı Ali Gürbüz Akyüz, Ali Kırcı, Mahmut Yıldırım Hoca ile birlikte heyet olarak katıldık. Türk ve Sudanlı akademisyenlerin sunumu ile zenginleştirilmiş sempozyuma Sudan Büyükelçisi de katıldı. Birbirinden güzel konuşmalar yapıldı. Sudan’ı daha yakından tanıma imkânımız oldu. Bu toplantıyı düzenleyen TAİM Başkanı Sayın Beşar Şalabi ve heyeti daha önceki haftalarda büyük bir heyetle Derneğimizi ziyaret etmişti. Beşar Bey’in Türk Arap halkını bir araya getirme, ortak vizyon geliştirmek ve birlikte ticari içtimai faaliyetleri organize ederek İslam dünyasının toparlanması için gösterdiği gayret övgüye şayandır. Bu meyanda Türkiye-Sudan ilişkilerinin değerlendirildiği toplantıda aldığım notları özetle okuyucularımızın istifadesine sunuyorum.
Sudan 34 milyon nüfus ile yüzölçümü 2,5 milyon Km kadardır. Önemli şehirleri; Umdurman, Port Sudan, Wadi Menadi, el-Ubeyyid, Kadarif, Nyala, Cuba, Atbara, Kassaladır. Resmi dil Arapçadır. Halkın büyük çoğunluğu Arapça konuşur. Bunun yani sıra bazı yerel diller de konuşulmaktadır. Resmi din İslam’dır. Halkın % 83'ü Müslüman, % 10'u yerel dinlerin mensubu, % 7'si Hıristiyan’dır. Müslümanların tamamı Sünni ve çoğunluğu Şafii, bir kısmı da Malikidir.
Güney Sudan ayrılmadan önceki harita yukarıdaki gibidir.
Sudan'daki en büyük etnik unsur nüfusun yaklaşık % 50'sini oluşturan Sudan Araplarıdır. Sudan Arapları Arapça konuşmaktadırlar ve % 99'u Müslüman’dır. İkinci etnik unsur nüfusun % 11,5’ini oluşturan Dinkalardır. Genellikle güney bölgelerde yasayan Dinkaların çoğunluğu yerel dinlere mensup veya Hıristiyan’dır. Bunların dışında kalan etnik unsurların basta gelenleri ve oranları da şöyledir: Bejalar (% 6,5), Nubalar (% 6), Nubiyeler (% 5), Hausalar (% 4), Azandeler (% 2,7), Beriler (% 2,5), Furlar (% 2), Fulaniler (% 1,5), Masalitler (% 1,1), Takaliler (% 0,9), Tamalar (% 0,5). Bularin dışında da oranları % 0,5’ten daha az olan birçok etnik unsur bulunmaktadır.
Ülkenin lideri Ömer Hasan Ahmed el-Beşir’dir.
Ülkenin nüfus artış oranı %3,7’dir. Doğurganlık hızı %5,7, Ölüm oranı %1,67, 15 yaş altı nüfus %45,6, bebek ölümleri binde 21,6, kişi başı sağlık harcaması 225$ Sağlık harcamalarının az bir kısmını devlet, %75’ini halk cebinden karşılar. Doğumda anne ölüm oranları yüz binde 216 kırsalda 275, kentlerde 194. AİDS’in %6,7 oranında olduğu tahmin edilmektedir. Bu durum Sudan’da ciddi sağlık ve ilaç sorunu olduğunu göstermektedir.
Petrol bölgesi (rezervlerin %75’i) Güney Sudan ayrılınca Sudan’ın kalkınma hızı düştü. ABD’nin 1993’ten beri uyguladığı ekonomik ambargo Afrika’nın en geniş, en verimli, en sulak topraklarına sahip bu ülkenin gelişmesini engellemektedir. Nüfus ve teknik bilgi yetersiz olduğu için kendileri işleyemiyorlar: Çin, Katar, S. Arabistan ve 2014 yılında da Türkiye arazi kiraladı. Türkiye’ye 99 yıllığına 780 bin dönüm arazi verdiler. 1990’larda 27 milyon dolar olan Türk-Sudan ticaret hacmi hızla yükselerek 2012’de 220, 2017’de 500 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. Ticaret hacmini kısa sürede 10 katına çıkarma imkânı vardır.
Sudan bağımsızlığa kavuştuktan sonra ilk elçilik açan ülke Türkiye’dir.
