Haber: Mert Osman Erman
Bu sıradışı keşif, gökbilimcilerin yıllar boyunca gelgit bozulma olaylarına (TDE) karışan kara delikleri izlemeleri sonucu ortaya çıktı.
Gelgit bozulma olayları (TDE), yıldızların kara deliklere çok yaklaştığında meydana gelir. Bu kozmik canavarların muazzam çekimi, yıldızları uzatarak ve sıkıştırarak inanılmaz gelgit kuvvetleri uygular. Bu süreç, spaghettifikasyon olarak adlandırılır ve sonucunda şanssız yıldızlar birkaç saat içinde koparılır veya "çözülerek" parçalanır. Bu olay, görünür ışıkta güçlü bir elektromanyetik radyasyon flaşı ile işaretlenir.
Yıldızın parçalanan kısmı bir kara delikten uzaklaştırılırken, geri kalan kısım ise kara deliğe malzemenin yavaşça beslendiği ince bir "yığılma diski" oluşturur. Ancak bu yığılma diski ilk aşamalarında kararsızdır ve madde çevresinde sıçrar ve çarpışır, bu da radyo dalgaları ile tespit edilebilen çıkışlara neden olur. Ancak gökbilimciler genellikle bu yıldızları yutan kara delikleri TDE'yi takip eden birkaç ay boyunca incelemekle sınırlıdır.
Ancak yeni bir araştırma, gökbilimcilerin bu kara delikleri yüzlerce gün boyunca izlediklerini ve vakaların %50'sine kadarında, kara deliklerin TDE'den yıllar sonra "geğirdiğini" ortaya koydu.
Araştırmanın baş yazarı Yvette Cendes, Harvard ve Smithsonian Astrofizik Merkezi'nde bir araştırma görevlisi olarak, "Yıllar sonra bakıldığında, bu kara deliklerin çok büyük bir kısmının, bu erken dönemlerde radyo yayını olmayan kara deliklerin aslında birdenbire radyo dalgalarında 'açılacak' şekilde davrandığını söylüyor ve bu olaya bir 'geğirme' adını veriyor. "Çünkü bu malzemenin çıkışı, insanlar beklediklerinden çok daha geç bir zamanda oluyor."
Bu malzemenin yeniden yayılması, 24 kara deliğin 10'u için yıldız yıkım olaylarından iki ile altı yıl sonra gerçekleşti. Ancak bu gözlemler, henüz hakem incelemesinden geçmemiş olan arXiv önbasamak veri tabanına 25 Ağustos'ta yüklenen bir çalışmada yer alıyor.
Ancak Cendes ve ekibi, kara deliklerin neden yıllar sonra "açıldığını" bilmiyorlar, ancak bu kesinlikle kara deliklerin içinden gelmiyor. Kara delikler, yerçekimi o kadar güçlüdür ki ışığın bile kaçamayacağı bir olay ufku ile işaretlenir.
Cendes, "Kara delikler, olay ufkunu geçmeden bile çok aşırı yerçekimsel ortamlardır ve bu gerçekten bunu sürdürüyor" diyor. "Radyo dalgaları ile gözlemlenen malzemenin yığılma diskinin mi yoksa kara deliğe daha yakın bir yerde mi saklandığını tam olarak anlamıyoruz. Kara delikler kesinlikle düzensiz beslenen canlılardır."
Bu gizem, TDE'yi simüle eden bilgisayar modellerinden kaynaklanıyor, çünkü genellikle yıldızın yok edilmesinden sadece haftalar sonra sona eriyorlar. Bu yeni araştırma, modellerin kara deliklerin en beklenmedik davranışlarını yakalamak için güncellenmesi gerektiğini öne sürmektedir. Örneğin, iki durumda, kara deliklerin yaydığı radyo dalgaları zirve yaptı, sonra solgunlaştı ve sonra tekrar zirve yaptı.
Cendes, ekibin TDE'ye neden olan kara delikleri izlemeye devam edeceğini ve bazılarının hala daha parlak hale geldiğini belirtti. Bu gelişmeler, evrende hala keşfedilmeyi bekleyen sırların olduğunu gösteriyor.
