Avrupa’da Macarlar’dan başka bir akrabamız daha var. Gagavuzlar/Gökoğuzlar. Yaklaşık 1000 yıl önce bugünkü Moldava’ya göç eden Uz’lar yani Oğuzların soyundan gelen Gagavuz Türkleri halen bu ülkede yaşıyorlar. Ortodoks Hıristiyan olan bu kardeşlerimiz; Oğuz soyundan geldikleri için dilleri birçok Türk Cumhuriyetine göre Türkiye Türkçesini konuşmaktadırlar. 2015 yılında Gagavuzya Cumhurbaşkanı seçilen İrina Vlah yemin töreninde Türkçe yemin etmiştir.
Moldova, tarihi boyunca sık sık işgallere maruz kalmıştır. Cumhuriyet'in esası Prut ve Dinyester Nehirleri’nin arasında tarihi adı Besarabya olan bölgedir. Moldova toprakları XVI. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği altına girmiştir. 1812 yılına kadar 300 yıl, Boğdan Eyaleti olarak Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı olan ve 1812 yılında Osmanlı-Rus Barış Antlaşması’yla Rusya'nın egemenliğine giren bölge, 1918 yılına kadar Rus İmparatorluğu'nun bir vilayeti olarak kalmıştır.
Rusya'nın Kırım Savaşı'nda yenilmesinden sonra Moldova'nın bir kısmı (Güney Besarabya) Romanya'ya geçmiş, ancak Rusya 1878'deki Berlin Kongresi ile bu bölgeyi geri almıştır. I. Dünya Savaşı'ndan sonra, 1918'de bölge Romanya'nın eline geçmiş
Gagavuzya, Moldova Cumhuriyeti'ne bağlı bir özerk devlet. Ülkeye ismini veren "Gagavuz"lar Oğuz Türkü kökenlidir ve Gagavuz kelimesinin "Gök-Oğuz’dan” türediği düşünülmektedir. Poul Wittek'e göre "Gagavuz" kelimesi Anadolu Selçuklu Hükümdarı II. İzzeddin Keykavus ile bağıntılıdır. Gagavuzlar Ortodoks Hıristiyan kökenli Türker’dir. Bizans yazılı kaynaklarında, Oğuzlar XI. Yüzyılda Tuna Nehri’ni geçip Balkanlar’daki Makedonya, Paristrione, Yunanistan ve Bulgaristan'da yerleşen göçebe boyları olarak kaydedilmiştir.
XI. Yüzyılda Balkanlar’a göç eden Gagavuzlar Ortodoks Hıristyanlığı’nı kabul etmişler daha sonra Osmanlı yönetimi altında kalmışlardır. XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Balkanlar’da başlayan ve bağımsız olma hedefini güden hareketler sırasında Bulgarlar’ın baskısına dayanamayan Gagavuzlar, 1750-1846 yılları arasında Tuna Nehri üzerinden Rusya’ya göç etmişler ve Tuna bölgelerine ve Besarabya’ya yerleşmişlerdir
Çok sayıda tarihçi, etnograf ve dil uzmanları XIII. Yüzyılda Dobruca topraklarında idari merkezi Korbuna şehri olan "Dobruca Prensliği" veya "Uzi Eyalet" adı altında kurularak iki yüzyıldan fazla yaşamış devlete sahip olan Gagavuzları Türk Dünyası’nın en orijinal halklarından biri olarak kabul etmektedirler.
Gagavuz sözcüğü dilbilimsel açıdan Gök Oğuz'dan gelmiştir. (Gagavuz/Goakaouz/Gökouz/ İstanbul Türkçesi ile Gökoğuz). Boy kökenleri ile ilgili türlü görüşler bulunuyor ise de, en baskın görüş, Oğuz boyundan olduğudur. Gagavuzlar Ogurlar (Onogur) ve Oğuzlar (Onoguz) olmak üzere, ana iki dala ayrılmış olan Türk boylarından, Onogur Türk boyları yerleşim/yayılım bölgesi içerisinde olup da, (Tatarlar, Kıpçaklar, Bulgarlar v.d.), Ogur olmayan, Oğuz boylarının alt kümesidir. Bu duruma sıklıkla rastlanmaktadır. Örneğin, Anadolu’ya da Oğuzlar ile birlikte Onogur boyları da gelmiştir.
Gagavuzlar’ın Balkanlar’a ve (Aşağı) Ukrayna'ya göç tarihi konusunda ise tarihçiler özellikle XI. Yüzyıla odaklaşmaktadırlar. XI. Yüzyılda Asya'dan, Balkanlar’a göçtükleri, Peçenekler’le aynı soydan geldikleri ve Uz (Oğuz) Türkleri’nden oldukları bilinmektedir. Hıristiyan inanışlı olan Gagavuzlar, dış görünüm-çehre ve diyalekt olarak daha ziyade Anadolu'daki Müslüman inanışlı Yörüklere çok benzemektedirler.
Gagavuz Türkçesi, bulundukları bölge nedeniyle, Slav ve Romen dillerinin etkisine maruz kalmakla birlikte, çok büyük ölçüde Türkiye Türkçesine yakındır ve ağız olarak da Balkan Türkçesi ağzına benzer. Esasen Gagavuzlar, Moldova Cumhuriyeti'nde, Gagouzeli adında özerk bir yönetime sahiptirler. Buradaki Gagavuzların sayısı 200.000 dolaylarındadır.
Ve ayrıca, Gagavuzlar, Dobruca (Kuzeydoğu Bulgaristan), Besarabya (Ukrayna) ve dağınık olarak Bulgaristan'ın dağlık bölgelerinde yerleşiklerdir ve de sayıları bilinmemekle birlikte, Yunanistan'ın kuzey kesimlerinde de Torbeş/Pomaklar yaşadıkları bölgeler çevresinde de Gagavuzların varlığından bahsedilmektedir.
Osmanlı döneminde, Osmanlı İmparatorluğu sınırı içerisinde yer alan Gagavuzlar’ın, Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşu ile birlikte de, Türkiye ile sıkı ilişkilerinin devam ettiği görülmüştür. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurucusu Mustafa Kemal’in Gagavuzlar’ın sorunlarını çözmek üzere, Cumhuriyetin ilk yıllarında, başta Hamdullah Suphi Tanrıöver olmak üzere, Türkiye'den görevliler gönderdiği de bilinmektedir. Bu yakın ilişkiler, günümüzde de, hem Gagauzeli Özerk Yönetimi ile ve hem de Gagavuzeli'nin içinde yer aldığı Moldova Cumhuriyeti ile devam etmektedir.
Son olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan; 2018 Ekim ayında Gagavuzya’yı ziyaret etmiş; Komart’da yaptığı konuşmasında ve Moldova ve dolaysıyla Gagavuzya ile kültürel ve ekonomik ilişkilerin devam edeceğini söylemiştir.
