Ramazan ayı ile birlikte gelen yasakların işe yaramayacağı belliydi. Son 5 ayda pandemi yönetiminde bazı zaafların gösterilmesi ve bu zaaflarla beraber yapılan yanlışlar güveni de sarstı. Bugün aşı karşıtları çıkıp, virüs yok, aşı işe yaramıyor, diyorsa sebebi pandemi yönetiminin zaafı da etkilidir. 

Sağlık Bakanlığı tarafından “aşı ikna timleri” kurulacakmış. Buna da geç kalındı. Boşuna kurmanıza gerek yok. Yapılan yanlışlardan sonra bir şeyleri düzeltmeye çalışmak, sıfırdan başlamaktan daha zordur. İletişimciler geçen yıldan beri pandemi iletişiminin sistemli şekilde yürütülmesini söylüyorlar. Buna rağmen eline mikrofonu alan pandemi hakkında yorum yaptı. Aradan neredeyse bir buçuk yıl geçti ve bu süre boyunca bilgi kirliliğinin önüne geçilmedi. İnsanların edindiği bilgiler yanlış da olsa kalıcı oldu ve hayatlarını etkilemeye başladı. Bunun sonucu olarak, maske takmayanlar ve kurallara uymayanlar çoğaldı. Sokakta daha önce maskesiz olanları sayardık, şimdi ise maskeli olanları sayabiliyoruz. Bunların hepsi tam kapanmayı kaçınılmaz hâlde getirdi. Gevşemelerden sonra insanlara tekrar disiplin sağlayamazsınız o yüzden tam kapanma mecbur görünüyor.  

Diğer bir sıkıntı, aşılama çalışmaları belli bir yaştan başlayarak aşağı doğru geliyor. Şu anda aşılamalar 55 yaşındakilere kadar geldi; fakat hastaneye yatışların yaş aralığının düştüğü söyleniyor. Aşılama hızı böyle yavaş giderse yaşı genç olanların hastaneye yatışlarını durdurmak da zorlaşacak. Bu durum en çok okulları etkileyecektir. Eğer hastaneye yatışların yaş sınırı düştüyse bu büyük bir risk ve okulların açılmasını da uzatabilir. 

PANDEMİ SONRASI ENKAZ HAZIRLIĞI YAPILMALI

Pandemi dönemi birçok iş yeri kapandı ve birçok kişi işsiz kaldı. Günlük çalışan sigortasız kişiler dışında düzenli işi olan özel sektör çalışanlarının bir kısmı da işsiz kaldı. Yapılan yardımlar hem işçilere hem de iş yerlerine yetersiz kaldı. İnsanlar borçlarını erteledi. KYK borcu olanlar, esnafın birikmiş borçları, bireysel borçlar gibi birçok borcun içinde buldu kendini vatandaşlar. Bugün veya yarın pandemi bir şekilde bitecek; fakat pandemi sonrası oluşacak enkazı iyi görmek gerek. 

Pandemi sürecinin bitişini, normalleşmenin başlayacağını bilmedikleri için ve önlerini göremedikleri için gençlerin birçoğu iş aramıyor. Bu süreçte kapanan esnafın en az yüzde 30’u tekrar açamıyor. Üstüne insanların alım gücünün düşmesi de süreci zora soktu. Bu konularla ilgili geniş bir araştırma yapmalı devlet. Bu araştırmaya göre pandemi sonrası süreç belirlenmeli.

Diğer bir enkaz, psikoloji. İnsanlar bu süreçte ciddi anlamda bunalıma girdi ve korku yaşadı. Pandemi sonrası yaşamın normalleşmesi için iş yerlerinde çalışanlara psikolojik destek sağlanmalı. Kamu çalışanlarına ve okulda öğrenci ve öğretmenlere de normalleşme desteği verilmeli. 

 Yakınlarını bu süreçte kaybetmiş insanlara ve virüse yakalanıp tedirgin olmuş insanlara öncelik verilerek her türlü desteğin sağlanması gerek. Ekonominin tekrar canlanması iş yerlerinin tekrar açılmasıyla sağlanmayabilir. Bu süreçte ekonomi kadar psikoloji ön planda olmadı. O yüzden psikoloji enkazı saptamak, ekonomi enkazını saptamaktan daha zor olacak.