Haber: Mert Osman Erman
Aylardır, Ukrayna, ülkede başlangıçta planlandığı gibi gelecek yıl mart ayında başkanlık seçimi yapılıp yapılmaması konusunda hararetli bir tartışmanın içine çekildi.
Şu anda ülkede Rusya'nın Şubat 2022'deki tam ölçekli istilasının ardından ilan edilen mevcut sıkıyönetim altında tüm seçimler - başkanlık dahil - yasaklanmış durumda.
Ukrayna'da birçok kişi, bir oyunun ulusu hayatta kalma mücadelesinden saptırabileceğinden endişe duyarak bu fikre öfkeli.
Kasım ayında Başkan Volodymyr Zelensky'nin seçimler için "doğru zaman olmadığını" söylemesiyle gerilim azaldı.
Ancak sorun hala çözülmüş gibi görünmüyor ve Rusya'nın tam ölçekli istilasının başlangıcından bu yana ülkede görülmeyen bir politik çatışmayı körüklüyor.
Ancak anlaşmazlığın büyük bir itici gücü Ukrayna'da değil, ABD'de bulunuyor.
ABD parti politikası
Ukraynalı seçimlerle ilgili tartışma, özellikle 2024 seçimleri öncesinde ABD'li politikacılar tarafından, özellikle de Cumhuriyetçi partinin içindeki küçük bir grup tarafından, destekleniyor, diyor seçim izleme ağı Opora'nın başkanı Olha Aivazovska.
O, bazı sert sağcı Cumhuriyetçilerin, Ukrayna'ya askeri yardımı engelleme taleplerini haklı çıkarmak için bu konuyu kullandığını savunuyor.
Ve bu sesler daha da yüksek hale geliyor. Donald Trump'ın izolasyonist görüşlerinin Cumhuriyetçi partide daha fazla etki kazanmasıyla birlikte, Ukrayna'ya destek meselesi, ABD iç politikası ve parti ayrılıklarına sıkışıyor.
Birçok Cumhuriyetçi Ukrayna'yı desteklemesine rağmen, "bu partinin aşırı sağ kanadının gelecek yıl Ukrayna'ya karşı bu konuyu kullanmayacağı" anlamına gelmez, diyor Aivazovska.
Zaten bunu yapıyorlar. Bu ayın başlarında Cumhuriyetçi başkanlık adaylarından Vivek Ramaswamy, Ukrayna'nın "demokrasinin bir örneği olmadığını" ve "ABD'nin daha fazla para ödemezse bu yıl seçim yapmamakla tehdit ettiğini" iddia etti.
Cumhuriyetçi ABD Senatörü Lindsey Graham, Ağustos ayındaki Kiev ziyareti sırasında Ukrayna'nın 2024'te başkanlık seçimleri düzenlemesi gerektiğini söyledi ve Başkan Zelensky, bu konuda ABD'den gelen bu artan retoriği ele alması gerektiğini anlıyor: ülke Ukrayna'nın ana müttefiki ve Rusya'nın istilasına karşı savaşmak için askeri yardımı hayati.
"ABD'nin Ukrayna'ya desteğini bölücü birkaç şey var," dedi Zelensky geçen Ağustos ayında Ukraynalı televizyona verdiği bir röportajda. "Bunlardan biri seçimler, çünkü, bildiğim kadarıyla, [desteğe devam etmeye karşı sesler] Cumhuriyetçi partisinde var."
Zelensky, yakın zamana kadar seçimleri kesin bir dille reddetmedi. Güvenliğin, yasama ve finansman gibi tüm zorlukları sıraladı ve eğer seçimler savaş zamanında gerçekleşirse "hazır" olduğunu ve ikinci bir dönem için aday olacağını ekledi.
Daha yakın bir tarihli bir Ukrayna televizyon röportajında Zelensky, "istendiği zaman, yani bir yıl içinde seçim yapmak isterim" dedi.
Bu ayın başlarında Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba, Zelensky'nin seçimleri savaş zamanında düzenlemenin "farklı avantajlarını ve dezavantajlarını tarttığını" söyledi.
Yerel tepki
Sıkıyönetim seçimlere izin vermek için değiştirilse bile, bir oyu düzenlemek için birçok engel var.
Güvenlik en büyük engel. Bir yerinden edilmiş bir nüfus başka bir engel.
"Savaş sırasında, milyonlarca vatandaşımız yurt dışında veya içeride yer değiştirmişken seçimleri düzenlemek imkansız" diyor Servant of the People partisinin lideri ve milletvekili Olena Shulyak.
"[Seçimleri düzenlemek], vatandaşlarımıza güvenliği garanti edemediğimiz, askerlerimizin oy kullanamadığı veya aday gösterilemediği bir dönemde mümkün değil." Diğer zorluklar arasında normalde oy kullanılan okulların hasar görmesi, güncellenmemiş bir seçmen sicili, sıkıyönetim altında kısıtlanmış haklar ve yetersiz finansman bulunmaktadır.
Uzmanlar, mevcut koşullar altında özgür ve adil seçimlerin, rekabetçi bir politik süreçle birlikte dü
zenlenmesinin mümkün olmadığında hemfikir.
Bu nedenle, başkanlık seçimlerinin Ukrayna'da derin bir şekilde popüler olmadığı şaşırtıcı değil. Kasım ayında Kiev Uluslararası Sosyoloji Enstitüsü tarafından yapılan bir ankete göre, katılımcıların%80'den fazlası seçimlerin sadece savaş sona erdikten sonra yapılmasını istediğini gösterdi.
Her iki muhalefet ve iktidar partilerinden milletvekilleri, gelecek yıl seçim yapmanın yanlış olduğunu sürekli olarak iddia ediyorlar.
Ancak Zelensky'nin seçimleri düzenleme olasılığı hakkındaki belirsiz açıklamaları bir yerel tepkiye neden oldu.
Muhalif milletvekilleri ve medya, yetkililerin 2024'te başkanlık seçimleri düzenlemek için hazırlandığını rapor etmeye başladı. Bazı politikacılar hatta başkanlık için aday olma planlarını duyurdular.
Spekülasyonlar, Zelensky'nin popülaritesinin cephe hattındaki çıkmaz nedeniyle düşeceğini ve bu nedenle 2024 seçimlerini planlandığı gibi yapmak istediğini, anket derecelerinin hala yüksek olduğu bir dönemde, büyüdü.
Söylentileri bastırmak için, başkan, Kasım ayının başlarında televizyonda bir konuşma yaparak "şu anda seçimler için uygun bir zaman olmadığını" söyledi.
Ukrayna ne zaman seçim yapacak?
Alina Zagoruyko, bir milletvekili ve seçim ve referandumlar alt komitesinin başkanı olarak, Volodymyr Zelensky'nin gelecek bahar görev süresi sona erdikten sonra bile yasal bir başkan olarak kalacağını savunuyor.
Ukrayna'nın anayasasının 108. maddesi, mevcut devlet başkanının görevlerini, yeni seçilen bir başkan göreve gelene kadar yerine getirdiğini belirtir.
Ancak savaş çok daha uzun sürerse, o zaman "bir sorun olabilir ve seçimleri bu koşullarda yapmanın olasılıklarını keşfetmek zorunda kalabiliriz," dedi Zagoruyko.
Ancak çoğu siyasetçi ve uzman, savaş sonrası seçimlere şimdiden hazırlanmaya başlamaları gerektiği konusunda hemfikir.
Birçok köy ve kasaba, Bakhmut veya Avdiivka gibi, harabelerde. Çoğu nüfusu ya ölmüş ya da ülke genelinde ve ötesinde dağılmış durumda. Seçim altyapısı yok edildi. Bu bölgelerde seçim yapmak, barış zamanında bile son derece zor olacaktır.
Başka bir sorun da seçmenler. Sekiz milyon Ukrayna mültecisinin birçoğu, savaş bittikten sonra bile hızlı bir şekilde eve dönmeyecek. Bu nedenle yetkililerin, oy kullanma alanlarını yurtdışında genişletmek için yabancı hükümetlerle anlaşmalar yapması gerekiyor, diyor Olena Shulyak.
"Alternatif oy kullanma yollarını, posta yoluyla oy kullanma veya çevrim içi gibi, tartışmamız gerekiyor. Tüm bunlar, yasada değişiklik yapmayı gerektirir."
Ancak milletvekilleri bu konuları tartışmaktan çekiniyor, çünkü bu tür olaylar savaş zamanı seçimlerine hazırlık olarak görülüyor. Vatandaşlar hemen bu politikacıları ülkeyi ihanetle suçluyor. Cephe hattındaki ilerleme etkili bir şekilde durduğundan, ulusal birliği kaybetme korkusu daha da güçleniyor.
Çoğu Ukrayna parti ve siyasi grup, hala Rusya'ya karşı savaşırken barış zamanı siyasi çekişmelere geri dönmeye kalkışamayacaklarını kabul etmek gibi görünüyor. Ancak savaş ne kadar uzun sürerse, bu uzlaşmanın korunması o kadar zor olacak, kısmen Ukrayna'nın Batılı ortaklarının iç politikası nedeniyle.