SUMRU AYDIN
Bu yazıyı yayına hazırlarken mail kutuma acı bir haber düştü. Çok sevdiğim Ebru Şallı oğlu Pars’ı bir çocukluk çağı kanseri olan Lenfoma’dan kaybetmişti… Oysa Ebru Şallı programlarında çok sağlıklı çocuk yemekleri yapmasıyla ünlüydü. Her programında Pars için yaptığı besleyici, sağlıklı yiyeceklerden bahsediyordu. Peki gerçekten de bir çocuğun kanser olma nedeni ne olabilir ki? Bilim adamlarının söylediği gibi genetik faktörler belirleyici bir unsur mu? Ya da tamamen iyileşerek hayata dönme şansları nedir? Bu hafta Sağlık Notları Okuyucuları için son derece üzücü bir hastalığa, Çocukluk çağı kanserlerine değiniyoruz. Avrasya Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Ali TALAY çocukluk çağında görülen kanser türlerini ve izlemeniz gereken yol haritasını sizler için anlatıyor. Ebru Şallı’ya ve evladını bu hastalıktan kaybetmiş bütün annelere, ebeveynlere baş sağlığı diliyorum. Sağlıklı haftalarınız olsun, evde kalmaya devam edelim lütfen.
Çocukluk Çağı Kanserleri Hakkında Bilgi Verir Misiniz?
İnsan yaşamı boyunca rastlanan kanserlerin %1- %2’si çocukluk çağında görülmektedir. Aynı zamanda çocukluk çağı kanserleri tüm kanserlerin %4’ünü oluşturur. Ülkemizde 15 yaş altındaki 2500-3000 çocuğa yeni kanser tanısı konulmaktadır. Ancak, yeni tedavi yöntemleri ve ilaçlar, daha iyi bakım hizmetleri ve yaşam koşullarının düzelmesiyle son 20 yılda kanser hastalarının yaşam oranlarında yüksek oranda bir düzelme mevcuttur.
Çocukluk çağı kanserleri biyolojisi, yayılım ve tedaviye cevaplar açısından erişkin kanserlerinden farklılık gösterir.
Çocuklarda Sık Görülen Kanserler Nelerdir?
Çocuklarda en sık görülen kanser sırası ile şöyledir;
Lösemiler (yaklaşık 25%oluşturur, en sık akut lösemi görülür)
* Lenfomalar
* Beyin tümörleri
* Nöroblastom
* Wilms tümörü
* Rabdomyosarkom
* Retinoblastom
* Hepatoblastom
* Osteosarkom
Kanser Belirtileri Erişkin ve Çocuklarda Farklılık Gösterir mi?
Kanser belirti ve bulguları erişkinlerde ve çocuklarda farklı olabilmektedir. Bu yüzden semptom ve bulgular yaş ve diğer klinik bulgular ile değerlendirilmelidir. Örnek vermek gerekirse öksürük ve ses kısıklığı uzun süreli erişkinlerde kanser belirtisi olarak kabul edilip ona göre değerlendirilirken aynı bulgular çocuklarda solunum yolu infeksiyonu düşündürür ve öncelikle bu açıdan değerlendirilir.
Çocuklarda uzun süre devam eden sert, mobil olmayan lenf bezi büyümesi, kanında ele gelen kitle, daha önce olmayan nörolojik bulgular, tek taraflı eklem ağrısı, gözde patolojik reflekler gibi bulgular kanser belirtisi olabilmektedir.
Çevresel faktörler Kansere Davetiye Çıkarıyor!
İyonize radyasyonu
Ultraviyole
İlaçlar; DES, hidatoin gibi ilaçların kansere neden olabileceği bilinmektedir
İnfeksiyonlar; Çocukluk çağında geçilen bazı infeksiyonlar kansere zemin hazırlamaktadır. Bazı virüs infeksiyonlarının ise kansere yol açtığı bilinmektedir.
Epstein-Barr virüs Burkit lenfoma ve Hodgkin hastalığı ile ilişkilidir. HIV kaposi sarkom ve lenfoma, Hepatit B virüs ise karaciğer kanseri ile ilişkilidir.
Diğer neden ise; elektromanyetik alanlar lösemi gelişme riskini potansiyel olarak arttırmaktadır. Bu nedenle cep telefonu ve baz istasyonları için ciddi uyarılar bulunmaktadır. Gebelik sırasında alkol alınması, sigara içilmesi, saç boyası kullanılması, babanın mesleği gereği kimyasallarla temas tarım ilaçları kanserojenik etki yapabilmektedir. Pestisitler; beyin tümörleri, solventler beyin tümörü, lösemi, nöroblastom, hepatoblastom ve petrol ürünleri Wilms tümör, lösemi, hepatoblastom gelişmesinde rol oynamaktadır.
Genetik Faktörlerin Kanser Oluşumunda Ne Kadar Etkili?
Genlerde oluşabilecek yapısal farklılıklar, kanser oluşumu baskılayıcı genlerin etkisiz duruma gelmesine neden olur. Ya da büyümeyi, çoğalmayı kolaylaştırıcı genlerin aktif hale gelmesine veya tamir mekanizmasındaki sorunlara yol açarak kanser oluşumuna sebebiyet verir.
Çocukluk çağı kanserlerindeki genetik değişiklikler ve mutasyonların birçoğu farklı kanser tiplerinin etiyolojisinde yer alabildiği gibi kanser türlerinin tedavisini ve prognozunu da (hastalığa dair öngörüyü) etkilemektedir. Örneğin; nörofibromatosiz tip 1 de( vücudun herhangi bir yerinde tümörün oluşmasına zemin hazırlayan bir hastalık) optik gliom ve beyin tümörü riski artar. DOWN sendromunda ALL riski ve Turner sendromunda gonadoblastom riski yaşam boyu yüksektir. Yani, aile öyküsü kanserde önemlidir. Bazı kanserlerin ailevi yatkınlığı olduğu bilinen bilimsel bir gerçektir.
Çocukluk Çağı Kanserlerinde Tedavi Mümkün Mü?
Kanser türü ve yayılmasına göre cerrahi veya radyoterapi ve kemoterapinin birlikte kullanıldığı entegre tedaviler kullanılır. Sitokinler, biyolojik cevap düzenleyiciler ve monoklonal antikolar farklı kanser türlerinin tedavi süreçlerinde kullanılmaktadır. Bazı kanser türlerinde kemik iliği nakli de tedavi yöntemi olarak bir seçenek oluşturmaktadır.
Çocuklarımızı Kanserden Nasıl Koruruz?
Erişken kanserlerine yol açan risk faktörlerinin birçoğu çocukluk ve ergenlik döneminde başlamaktadır. Çocukluk dönemimde doğru alışkanlıkların kazanılması kanser riskini azaltacaktır.
Sigara alışkanlığı; tüm ölüm kanserlerinin %30’u sigaraya bağlıdır. Sigara kullanımı akciğer ve ösafagus kanserlerinde başlıca etkendir. Alkol kullanımı bu kanserde sigaraya sinerjistik etki yapar. Ergen çağdaki çocuklarda sigara kullanımı çok sıktır.
Ergenlik döneminde sigarayla tanışma sıklıkla bağımlılığa yol açmaktadır. Çocuklarda sosyal çevrelerinden etkilenme fazla olduğundan bu dönemde arkadaş çevresi hayli önemlidir.
Beslenme ve obesite; kanser vakalarının 1/3 nün kötü beslenme, fiziksel inaktivite, obesite ve diğer yaşam stili faktörleri ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Obezite, kanser, kalp hastalığı ve şeker hastalığı riskini artırmaktadır. Çocuklarda obezitenin önlenmesi için fiziksel aktiviteleri artırılırken, fazla kalori tüketimi azaltılmalıdır. Okul kantinlerinde daha sağlıklı yiyeceklerin sunulması sağlanmalıdır.
Televizyon seyretme süresi kısıtlanmalıdır. Çünkü günde 4 saatten fazla televizyon izlemek vücut kitle indeksini arttırmaktadır. Ayrıca çocuk, spor ve oyunlara teşkil edilmeli, sağlıklı beslenme alışkanlığı kazandırılmalıdır.
Anahtar Kelime, Alışkanlıklarımız!
Sonuç olarak; kanserin önlenmesinde başrol, sağlıklı yaşam alışkanlıklarının kazanılmasıdır. Ayrıca yaşa uygun olarak düzenli sağlık kontrollerinden geçmek çocuklarımızı kanserden korumada en önemli başlıkları oluşturmaktadır.
