© Akademik, Doç. Dr. Olga RADOVA, Tarihçi, Etnolog, Demograf; İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Misafir Öğretim Görevlisi;

Moldova Cumhuriyeti Gagauz Karılar (Kadınlar) Assotsiatsiyası’nın (Birliği’nin) Kurucu  Başkanı


Gagauz Türklerinin tarihi, soy kökleri, yerleşim yerleri, 

Ö(Ü)zi Eyalet Devletleri

Gagauz – Gökoğuz Türklerinin kültürel mirası – tarihi, yerleşim yerleri, demografyası, göçleri, dinleri, dilleri, folkloru, edebiyatı, adetleri ile ilgili 30 yıldan fazla bir süredir temel bilimsel araştırmalarda bulunmaktayım ve bunların sonuçlarını kitap ve makalelerimde yayınlıyorum, çeşitli bilimsel forumlarda – kongre, sempozyum ve konferanslarda bildirilerimi sunuyorum. 

Bu konularla ilgili, Osmanlı Devleti dönemindeki tarihi olayları görmek için, 2007 yılından itibaren, yani 12 yıldan fazla zamandır T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Külliyesi’nin fonlarında, Topkapı Sarayı Müzesi’nin fonlarında  bulunan belgeler ile temel bilimsel araştırmalar yapıyorum.

Fotoğrafta: Akademik, Doç. Dr. Olga Radova, İstanbul’da Osmanlı Arşivi’nde

İstanbul’da, Osmanlı Arşivi  Külliyesi’nde yaptığım ve bugün de devam ettiğim, genel araştırma konum “Osmanlı-Rusya-Moldavya bağlantıları/davranışları çerçevesinde, Güney-Doğu Avrupa’daki Gagauzların etnik tarihi, kültürel mirası ve yerleşim yerleri”dir. Bu senelerde, Gagauz – Gökoğuz Türklerinin tarihine ait, gerçek tarihi olayları açıklamak için, Osmanlı Arşivi’nde korunan/saklanan, 135 milyon belge içinde, bilimsel araştırmalarımı  yaptım, bilimsel konuma ait gerekli belgeleri seçtim ve onların bir kısmını bugün sizlere sunacağım. O belgelerin, ne kadar önemli olduklarını daha iyi anlamak için, önce şunları açıklamamız gerekir.


Sovyetler Birliği döneminde, kitaplarda sadece birkaç satır yazılı vardı ki, Gagauzlar’ın, tarihleri belirtilmeyen bir zamanda, Ü(Ö)zi Eyalet Devleti varmış, ama tam olarak nerelerde bulunduğunu  ve Ü(Ö)zi Eyaleti hangi coğrafya toprakları içinde yer aldığı açıklanmazdı ve hiçbir kitapta yazmazdı. O yazılar da, ne vardı, bilimsel araştırmalarım gösteriyor ki, tamamı değilmiş ve yukarıda belirttiğim gibi, Gagauz Türkleri ile ilgili yetersiz bilgilerin gerçeğini Osmanlı Arşivi’nde bulunan belgelere, bu kaynaklara dayanarak/temellenerek, bugün yeni ve doğru bilgileri açıklayabiliyoruz. A) Sovyetler Birliği döneminde Ö(Ü)zi Eyaleti ile ilgili kitaplardaki yazılar

Tarihi kitaplarda Gagauz Türkleri, Balkan yarımadası tarafında, çağdaş zamandaki Bulgaristan’ın Kuzey-Doğu tarafından, tarihi Bucak veya Güney Basarabya/Besarabya topraklarına göç ettiklerini ve orada boş topraklarda yerleştıklerini yazıyorlardı. Bu göçler de XIX. yüzyılın başlarında, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya’sı arasında, 1806-1812 yıllarındaki  savaş zamanında ve bu harpten/savaştan sonra, Besarabya’ya veya Bucak’a göç ettikleri ve orada yerleştikleri yazılı olarak belirtiliyordu. 

Daha önceki asırlarda (XVI.-XVIII. yy.), Gagauz Türkleri’nin Bucak’ta veya Besarabya’da yok oldukları yazılıyordu. Bugün de, hep o yazılara göre, Moldova’da, Gagauziya (Gagauz Yeri) Özerk Bölgesi’nde, Rusya’da, Bulgaristan’da, Ukrayna’da vs., okullarda ve bazı üniversitelerde öğrencilere böyle öğretmeğe devam ediyorlar ve bu hipotezi Gagauz Türklerinin, Gagauziya Özerk Bölgesini idare eden insanların fikirlerine de yükleyip, onların ağızlarından, Gagauz Türklerine karşı, Gagauz Türklerinin tarihi, yerleşim yerleriyle, soy kökleriyle ve hangi coğrafyada bir halk/millet olarak oluştukları hakkında, dünyaya yanlış bilgiler veriyorlar ve o hipotezleri, yanlış fikirleri, gittiği yerlerde, çeşitli devletlerde dağıtıyorlar, ekiyorlar. Elbette ki, burada bir soru işareti kafamızda oluşuyor, ne sebeple bunu yapıyor ve yaptırıyorlar?

Bu yanlış fikirleri çocuklarımızın kafalarına ekiyorlar ve dünyanın çeşitli yerlerine dağıtıyorlar ki, Gagauz – Gökoğuz Türklerinin gerçek tarinini, dedelerinden kalma kültürel ve maddi miraslarını unutturmak için. Burada söylemeliyiz ki, Gagauz – Gökoğuz Türklerinin kültürel ve maddi mirasları, onların dedelerinden kalma etnik topraklarını da kapsıyor.  

Bilimsel, temel araştırmalarımız (Akademik, Doç. Dr. Olga Radova’nın) gösterdi ki, Gagauz Türkleri, dedelerinden kalma bu tarihi topraklarda, XVI-XVIII. yüzyıllarda  da ve daha çok evvelki zamanlardan itibaren yaşıyorlar. 

XX. asrın başlangıcında, Bolgar araştırıcısı Georgi Dimitrov, yayınlanmış olan bilim yazılarına analiz yapıp, Gagauzların êtnogenezisiyle (soy kökleriyle) ilgili, 19 çeşitli varsayımda bulunuyor. 

1967 yılında Rusya’daki bilim adamı Mihail Guboglo, Gagauzların êtnogenezisiyle (soy kökleriyle) ilgili 21 varsayımda bulunuyor, bugün de artık 22 varsayımı bulunmakta.M. Guboglo yazıyor ki: “Gagauzların kökeni üzerine çok çeşitli hipotezler var: Türkleştirilmiş Hıristiyanlar veya Hıristiyanlaşmış Türkler; Türk dilini kabul eden Bolgarlar vs. Türkiye’de,  Selçuk teorisi yaygındır, ona göre, Gagauzlar XIII. yüzyılda Sultan Keykavus’un önderliğinde, Dobruca’ya göç ettirilen Küçük Asya Türkleri’nin torunlarıdır ve onlar Rus çöllerinden gelen Kumanlarla (Polovtsılarla) beraber Dobruca’da “Oğuz Devletini” (“Üziyelet”) temellemişlerdir”.

Burada, Mihail Guboglo’nun yazılarına göre, Ö(Ü)zi Eyaletler’in yeri, Dobruca’da olduğu gösteriliyor. Çağdaş zamanda, tarihi Dobruca’nın topraklarının bir kısmı, Bulgaristan sınırları içerisinde, diğer kısmı da Romanya  sınırları içerisinde bulunuyor. Diğer araştırmacılar da tarihi Ö(Ü)zi Eyaleti’nin yerlerinin, Silistre tarafında olduğunu söylüyordu. 

Sovyetler döneminde Gagauzların hangi coğrafi bölgelerde tarihi topraklarının yer aldıklarına - Ö(Ü)zi Eyaleti ve hangi bölgeleri kendi sınırları içerisine aldığına, hiçbir bilim araştırıcısı tam olarak cevap verememişti,  

Fakat, bu konuyla ilgili Türkiye Cumhuriyeti Osmanlı Arşivi’nde bilimsel araştırmalarım, oradaki fonlarda bulunan belgeler, bilim çevresine yeni bilgileri açıklamaya yardımcı oldular.

B) Dobruca ve Bucak’taki Gagauz – Gökoğuz Türkleri

Çarlık Rusya’sı bilim adamı, etnograf Valentin Moşkov, XIX. yüzyılın sonlarında – XX. yüzyılın başlarında, tarihi Bucak, Dobruca, Trakya ve Balkan yarımadası topraklarında yaşayan Gagauz Türklerini ve diğer Türk boylarını araştırıyor. 

Moldova Milli Arşivi kaynaklarında korunulan belgelerden ve Valentin Moşkov’un yazılarından Balkan yarımadası’nda da yaşayan Gagauz Türkleri’ne “Tuna ötesi (karşısı) göçmenleri” denildiğini görüyoruz. Aynı sözcük “Tuna ötesi (karşısı) göçmenleri” adı altında listelere, Bucak’ta (tarihi Bucak topraklarının bir kısmı, şimdiki Gagauziya (Gagauz Yeri) Özerk Bölgesi sınırları içerisine giriyor) yaşayan Gagauz Türklerini resmi yazılarda kayıt etmişler. Bunları okuduktan sonra, kafamda bir soru işareti oluştu: Balkanlar’da da, Bucak’ta da Gagauz Türkleri göçmen ise ve orada da, burada da, aynı sözcükleri onları göstermek için, resmi yazılarda kullanıldı ise, o zaman Gagauz Türkleri nerede yerleşik, göçmen değil?

C) Gagauz Türklerinin Bulgaristan’dan Bucak’a göç sebepleri hakkında cevap bekleyen diğer soru işaretleri?

Cevap verilmesi gereken, bir diğer önemli soru daha vardır ki, o da şudur; Tarihçi İ.İ. Meşçeriyuk’un kitaplarını okuduktan sonra gördüm ki, o iddialarında Balkan Yarımadası’ndan Bolgarlar ve Gagauzlar Osmanlılardan kaçarak, Bucak’a göç ediyorlar. Fakat nedense, kitaplarında, Gagauz Türkleri XVI-XVII. yüzyıllarda ve daha evvelki zamanlarda da Bucak’ta var olduklarını yazmıyor. Oysa ki, gerçek olan tarihi ve coğrafi bilimsel belgeye dayalı (temelli) bilgilere göre, Gagauz Türkleri çok evvelki zamanlardan itibaren tarihi Bucak’ta da yaşıyorlar. Burada İ.İ. Meşçeriyuk’un, Gagauz Türkleri ve yaşam alanları, vatanları ve devletleri hakkındaki bilgilerinin yanlış olduğunu, özellikle belirtmek istiyorum. 

İ.İ. Meşçeriyuk’un yazılarını “Bolgariya – Sestra Rodnaya” adlı kitabını 5-6 sefer okuduktan sonra, kafamda yine bir soru işareti oluştu: Eğer Gagauz Türkleri, Bulgaristan’ın Kuzey-Doğu ve Balkanlar’ın diğer tarihi topraklarından, Osmanlıların sebebiyle/yüzünden, onlardan kaçtılarsa ve Bucak’a göç ettiler ise, şu soruyu sormak gerekmez mi, o asırlarda Besarabya/Basarabya veya Bucak, Osmanlı Devleti’ne bağlı değil miydi ve Osmanlı Devleti idaresindeki sınırları içerisinde bulunmuyor muydu? Elbette, bu sorulara cevap bulmaya başlayınca, o zaman İ.İ. Meşçeriyuk’un yazılarındaki tarihi yanlışlar ortaya çıkmış oluyor. 

Bulgular ve sonuçlar

A.1) Gagauz Türklerinin Devleti Ö(Ü)zi Eyaleti

“Gagauz Türkleri’nin Devleti Ö(Ü)zi Eyaleti” konuyu araştırdıkça ve tarihçilerden bu konuyla ilgili bilgi almak istedikçe, bize hep çağdaş zamandaki Bulgaristan’a  Silistre taraflarını gösterdiler, fakat bu konuyla ilgili hiçbiri tam cevap veremedi.  

2007 yılında İstanbul’da bulunan T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ne, Moldova Bilimler Akademisi tarafından görevli olarak gönderildim ve bu bilimsel ekspeditsiyaya başkan ve bilimsel sorumlusu olduğum zaman da, ilk önce Ö(Ü)zi Eyaleti ile ilgili belgeleri, haritaları seçtim. Bundan önce, Moldova Cumhuriyeti Milli Arşivi fonlarında bulunan belgeleri araştırdım ve Gagauz Türklerinin tarihleri ile, yerleşim yerleri ile ilgili, yeni bilimsel sonuç açıklamalarını yaptım (bak. kaynağı: Karanastas-Radova O.K. Gagauzı v sostave zadunayskih pereselentsev i ih poseleniya v Budjake (konets XVIII – pervaya çetvert’ XIX vv.) – tercümesi “Gagauzlar Tuna ötesi göçmenlerin içinde ve onların yerleşim yerleri Bucak’ta (XVIII. yüzyılın sonunda – XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde”), (Kişinev – Komrat, 2001, 131 s.). Kitabımın kapağında yazılı olan XVIII. ve XIX. yüzyıllarda, fakat içindeki yazılarımda, bilimsel araştırmalarımın sonuçları olarak yazdım ki, Gagauz Türkleri XVI. yüzyılda ve daha evvel de tarihi Bucak’ta yaşıyorlardı.

Kendi metodlarımı kullanarak, Gagauz Türklerinin tarihini, nüfus sayılarını, yerleşim yerlerini, göstermek (veya bulmak) için, Moldova’daki Milli Arşiv’de; Rusya bilim merkezlerinde; Bulgaristan ve Ukrayna bilim merkezlerinde, arşivi ve istatistik kaynaklarını araştırıp,  analizlerini yaptım, müzeler; T.C. Osmanlı Arşivi fonlarından, yine kendi metodlarımı kullanarak, Gagauz Türklerinin tarihini, nüfus sayılarını, yerleşim yerlerini, göstermek (veya bulmak) için pek çok belgeler seçtim ve onlara analiz yapıp, çeşitli bilimsel araştırmalarımın sonuçlarını, makalelerimde açıklayıp, Almanya’da, Türkiye’de, Moldova’da, Gagauziya (Gagauz Yeri) Özerk Bölgesi’nde, Rusya’da, Beyaz Rusya’da, Bulgaristan’da, Makedonya’da, Ukrayna’da sundum ve yayınladım.

Gagauz Türklerinin yaşadığı köylerde evden eve gezip, konuştum, onların kendi ağızlarından soylarını, kim olduklarını öğrendin, foklorunu, adetlerini, giyimlerini, nüfus sayılarını, yerleşim yerlerini vs. öğrenip, toplayıp, yazdım. 1989 yılında, Kuzey-Osetya ve Kabardin-Balkar Özerk bölgelerine gittim, orada stanitsa Nalçik, Suhotskaya, Mozdok, Malgobek köylerinde yaşayan Gagauz Türkleri ile buluştum ve konuştum; Bulgaristan’da, Varna taraflarında yaşayan Gagauz Türkleri ile buluştum ve onlarla Gagauz Türkçesinde sölpet (sohbet) ettim. Bulgaristan’da yaşlı bir nineyle sölpet (sohbet) ederken, Gagauz Türkçesinde bu şiirimi okudum. (Şiir Gagauz Türçesindä ve Gagauz alfebesine göre yazılı (Bak. kaynağı: Olga Karanastas-Radova. Canın sesi. Peetlär. Kişinev, 2003, s.10).

Bir  büük küü kenarında, 

Evelki evdä yaşêêr,

İhtiyar karı – yap-yalnız,

Kahırları – sayınız.

O bevzeer yorgun aaca,

Karşı duran luzgerä

Açıklı kırda artık,

Dalları onun kırık...

Sade bir eşil dalcaaz

Fidana umut verer,

Eşerdikçä eşerer –

Kökleri kaavileder.

Nine, “Gagauz Türküydü, ona sordum: “Sizin soylarınız Gagauz mu?”- “Gagauzum”,- diye cevap verdi. “E bobanız, dedelerniz, onnar Gagauz mu?”- diye gene/yine sordum. O zaman o dedi: “Kızım, bän Gagauzun Gagauzuyum”,- bu sözleri ile nine çok çeşitli sorulara cevap verdi. 

Nine delikanlı oğlunu kaybetmiş ve yalnız yaşıyordu. Şiirlerimi hem sesliyordu hem de gözlerinden yaşlar akıyordu. Dolay yanımızda (etrafımıza da) komşular toplandı, onun evladı yaşlarındaydılar, onlar artık Gagauz Türkçesini bilmiyordu. Bize ikimize bakarak, şaşıp kalmıştılar. Anlayamazdılar niçin nine benim şiirlerimi dinliyorken ağlıyordu. 

2002 yılında Makedonya’ya Üsküpe, Valandova’ya ve Çalılıklı köyüne gittim, orada Yörük ve Çıtak Türkleri ile buluştum, onlar da aynen Gagauz Türkçesi gibi konuşuyor (sölpet ediyor), sadece Yörük Türklerinde bir farklılık var, onlar konuşurken, gırtlaktan bir ses çıkıyor/geliyor, öyle ses Gagauz Türklerinde yok, fakat o sesi işitince, sanki dedelerimin çok eskiden gelen sesini işitmişim gibi geldi. Çıtak Türkleri ise aynen Gagauz Türkçesi gibi konuşuyorlardı.

Yukarıda sıraladığım ve başka sorulara da cevap vermek için, “Etnodemografiçeskoye razvitiye Gagauzov Bessarabii v kontse XVIII – XIX vv.” (“Besarabya Gagauzlarının etnodemografya gelişmeleri XVIII. yüzyılın sonunda - XIX. yüzyılda”) doktora tezimi yazdım ve Rusya Bilimler Akademisi’nin N. N. Mikloho-Maklaya adına Etnoloji ve Antropoloji Enstitüsü’nde savundum ve Tarih Bilgileri Doktoru ünvanımı kazandım (2002 yıl).

“Etnodemografya” terimin, öz manâsında/anlamında, Gagauz Türkleri’nin etnik tarihini ve demografya gelişmelerini – yerleşim yerleri, nüfusları, göçleri vs., anlamıyla kullanıldı.

Bilimsel temel araştırmalarımın sonuçları gösterdi ki, Gagauz – Gökoğuz Türkleri, Bucak’ta yerli/avtohton insanlar, onlar bu topraklarda Osmanlı Devleti döneminde XVI-XVIII. yüzyıllarda da yaşadıkları açıklandı (bilimsel araştırmalarının sonuçlarına göre Akademik, Doç. Dr. Olga Radova açıkladı) ve bu bilimsel açıklamalar, İstanbul’da Osmanlı Arşivi kaynaklarında ve Topkapı Sarayı Müzesi’nin Arşivi fonlarında korunulan belgelerde, bilimsel  temel kaynak oldular ve benim daha önceki bilimsel açıklamalarımı daha da güçlendirdiler. 

Daha sonraki bilimsel araştırmalarımın sonuçları da gösterdiler ki, Gagauz Türkleri bütün/tüm Güney-Doğu Avrupa’da yerli/avtohton insanlardır; Gagauz Türkleri ve dedeleri Güney-Doğu Avrupa’da 2500-3000 yıldan önce, bu bölgelerde yaşadıklarını gösterdiler ve çağdaş zamandaki Gagauz Türklerinin dedeleri Osmanlı Türklerinden de, Selçuklu Türklerinden de önce, Güney-Doğu Avrupa’ya yerleşiyorlar; ve Gagauz Türkleri bir halk ve millet olarak, Güney-Doğu Avrupa’da oluştular ve onlar, en eski/evelki Türkler Balkan Yarımada’sında ve tüm Güney-Doğu Avrupa’da.

Gagauz Türkçesi, Balkan ve tüm Güney-Doğu Avrupa bölgelerindeki, en eski Türk(i) Dili veya Türçe’dir ve çağdaş zamanda, bu dil Gagauz - Gökoğuz Türkleri’nin kültür mirasıdır.

Bilimsel temelli araştırmalarımın sonuçları gösterdiler ki, Ortaçağ zamanlarında ve daha evvel Gagauz Türkleri ve dedeleri Bucak, Dobruca, Trakya, Makedonya, Orta Volga, Ö(Ü)zi kırları, Orta Asya coğrafyasında - Türkistan, Anadolu, Altay, Kırım, Kafkas tarihi bölgelerde, bu topraklarda yaşamışlardır. 

B.1) T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı İstanbul’daki Osmanlı Arşivi Külliyesi’nin fonlarında korunulan, Gagauz Türklerinin tarihi ve yerleşim yerleri ile ilgili çok önemli bir harita buldum. Bu haritada Boğdan memleketi, Boğdan kırı, Memleket Eflak,  Kara Eflak, Bucak Eyaleti, Tatar Pınarı, Özi kalesi, Özi kırı bölgeleri ve sınırları gösteriliyor (BOA, HRT.h, 37).

Bu haritada çok önemli bilgiler var, kaynaklarda – haritada  ilk defa “Bucak Viyaletini” ve “Özi Kırı”nın sınırını tespit ettim ve tabi ki, bunlar yeni bilimsel bilgilerdir. Bu haritaya analiz yaparken, diyebilirim ki, Özi kırlarında ve Buçak’ta yaşayan Gagauzlar ve diğer milletler, 16. yüzyın ilk yarısında ki, idare sisteminde, Bucak Viyaletine bağlı olabilirlerdi olsun, çünkü şu ana kadar analiz yaptığım Osmanlı Arşivi belgelerine, Özi Viyaleti belgelerde 16. yüzyılın sonlarında ve 1700-1730 yıllarda gözüküyor ve Gagauzların yaşadığı yerler Özi Eyaletine bağlıydılar. Osmanlı Devletinin, 1530 senesindeki idare sisteminde livalar, kazalar, nahiyeler var. O zamanlar Silistre, Kefe, Niğbolu, Sağkol Livaları var ve hangi kazalar ve nahiyeler onlara bağlı,  bu bilgileri kaynaklarda buluyoruz.  

Gagauz Türklerinin yaşadığı tarihi Dobruca, Trakya, Makedoya, Bucak toprakları, Osmanlı Devleti döneminde, 1530 senesindeki idare sistemine göre, Silistre, Kefe, Niğbolu, Paşa Livası Sağkol’u Livalarına  bağlıydılar. 


 

2017 yılında, Kişinev’de, Türkiye Cumhuriyeti Moldova Büyükelçilik Binasında, tarihten gelen kültürel bağlantılarını ve dostluk ilişkilerini güçlendirme adına, ''25'inci yılında Türkiye Moldava İlişkileri ve Gagauz Türkleri'' konulu konferansta (bak. kaynağı: Türkiye-Moldova ilişkileri 25 Yılında // Gazete “İstanbul”, 25 Kasım 2017, sayfa 1, 4.), “Osmanlı Arşiv Belgelerinde XVI-XX. yy’da Gagauz Türkleri ve Yerleşim Yerleri” bilmsel belge sergisini hazırladık.

Akkirman kazasına bağlı Yeniköy (Herdem Baba) köyünün Kırım Hanı Mengli Giray Han’ın hazinedarı Mehmed Ağa’ya verildiğine dair buyruldu (kaynak: 3 Ekim 1728  BOA, D.MMK, 187/55) Gagauz Türklerinin XVI. yüzyılda Bucak’ta yaşadıklarını, şu belge de gösteriyor: Nogay Tatarları'ndan, Akkirman Kazakları'ndan ve Dobruca'dan gelip Kırım taraflarına giden Tatarlardan, Cankirman taraflarında Aksu'yu geçip Özi suyu kenarına yerleşerek fesad çıkartan ve ahâliye zarar verenlerin, başka bir yerde iskan edilmeleri konusunda gönderilen fermanın Mühimme defteri kaydı (kaynak: BOA, A.DVNS.MHM.d, 6/463,  05 Aralık 1564)      

Osmanlı Devleti döneminde (ve Osmanlı döneminden daha önce de Özi isteplerinde Gagauzların yaşadıkları gözüküyor) Gagauzlar Özi (Üzi) Eyaleti (Paşa Sancağı (Özi) ve Kefe Eyaletleri’nde (Paşa Sancağı (Kefe)) ve onlara bağlı olan sancaklarda, karyelerde ve nahiyelerde yaşadıklarını görüyoruz. 1700-1730 senelerde, bu iki Eyalete Gagauzların hem Trakya’da, hem Dobruca’da, hem de Bucak’ta yaşadıkları yerler bağlı oldukları şu belgelerde görebiliyoruz: 

Akkirman’a bağlı Tatarpınarı mevkiindeki cami vekalenin, tamir edilmesine dair Sadrazam emri (kaynak: BOA, C..EV, 253/12844,    25 Haziran 1721)

C.1) Çarlık Rusya’sı zamanında, Gagauz Türklerinin etnonimi ile ilgili açıklamalar

Arşiv belgelerinde korunmuş resmi yazılara bakarsak, hem Çarlık Rusya’sı zamanlarında hem de Osmanlı Devleti zamanında/döneminde, Gagauz terimini zor bulabiliriz. 

XIX. yüzyılda, Bucak’ta veya Besarabya’nın güney tarafında yaşayan Gagauz Türkleri’ni “Tuna ötesi göçmenleri listeleri”nde kayıt etmişler, ama gerçek soylarının – Gagauz Türkleri olduklarını yazmamışlar. Ayrı bir sütunda onların asıl Gagauz soylarının  yerine, soy olarak ülkelerinin adlarını (Balkan ülkelerinden gelen Gagauzların), geldikleri yeri yazmışlar ve böylelikle, Gagauz Türkleri’nin, gerçek Gagauz soy etnonimini (soy adlarını) resmi yazılarda değiştirmişler. Gagauz – Gökoğuz Türkü yazmak yerine, Gagauz Türklerinin soylarını Bulgar, Bolgar, Yunan, Rumeli, Moldovan vs. kaydetmişlerdir.  

Bucak’ta yaşayan yerli/avtohton Gagauz Türkleri’ni de  “starojilı” terimiyle kaydetmişler ve öylelikle yine, Bucak’ta çok evvelki zamanlardan itibaren yaşayan yerli Gagauzların soylarını (Gagauz – Gökoğuz Türkleri) resmi belgelerde yine göstermemişler, saklamışlardır. O zamanlar, Balkan Yarımadası’ndan gelen göçmenlere devlet tarafından yardım edilecekti, onun için o listeleri hazırlamışlardı. Olabilir ki, devletten yardım almak için, Gagauz Türklerinin bir kısmı, ani onlar yerli - Bucak’lı, kendileri de saklamış olsunlar. Rus memurları “Tuna ötesi göçmenlerin listeleri”ni yapmışlar ve gerçek Gagauz soylarının yerine, - Gagauzlar  ve Bulgarların geldikleri devletlerin “yeni göçmenler” (1812 yılından sonra gelenler) adlarını yazmışlardır. 

“Starojilı” teriminin Rus dilinden tercümesi, “evvelden yaşayanlar” demektir ve  yerli/avtohton anlamına gelmektedir.

Burada özellikle belirtmeliyiz ki, Gagauz Türklerinin bir kısmı Balkan Yarımadası’ndan Bucak’a veya Besarabya’ya göç etmişler, yerli/avtohton Gagauz köylerinin içinde yerleşmiler ve komşu olararak yeni köyler de kurmuşlardır.  1816 yılından itibaren Gagauz Türkleri ile beraber, Bolgarlar da göç etmeğe başlıyorlar, oların çoğunluğu 1819 yılından sonra geliyorlar. Çünkü o zamandan itibaren, Çarlık Rusya’sı göçmenlere artık yardım ediyordu. XVIII. yüzyılda ve XIX. yüzylın başlangıcında göç edenlere (o göçmenler Gagauz Türkleri idi)  devlet tarafından yardım yapılmıyordu.

D.1) Osmanlı   Devleti döneminde, Gagauz Türklerinnin etnonimi ile ilgili açıklamalar

Osmanlı Devleti döneminde ise kaynaklardan görülüyor ki, Bucak’ta, Ö(Ü)zi kırlarında ve Ö(Ü)zi Eyaletinde yaşayan Gagauz – Gökoğuz Türkleri’nin (soylarını göstererek) etnonim/soy adları resmi yazılarda “Tatar”  terimiyle kaydedilmişdir.

Bilimsel araştırmalarımın sonucunda, burada bir başka önemli konuya da vurgu yapmamız gerekir ki, 1453’ten itibaren Osmanlı Devleti zamanında, Bucak’ta yaşayan Hıristiyan Gagauz Türkleri de ve 17. yüzyılından itibaren, Gagauz Türklerinin yaşadığı köylere yerleştirilen Nogay Müslüman Türkleri de, soy olarak, resmi yazılarda “Tatar” kelimesiyle kayıt edilmiş/yazılmışdır. 

Osmanlı Devleti döneminde Bucak Eyaleti’nde de, Ö(Ü)zi kırlarında da yaşayan yerli Gagauz - Gökoğuz Türklerinin ve diğer Türk boylarının soyları, resmi belgelerde “Tatar” olarak  kaydedilmişdir, ama Gagauzlar her zaman kendilerinin gerçek Gagauz olduklarını, Türkçe sohbet eden/konuşan Gagauz Türkleri olarak biliyor ve tanıtıyorlardı, bugün de kendilerini öyle biliyor ve tanıtıyorlar.

Balkan Yarımadası’ndan ve Güney-Doğu Avrupa’nın diğer bölgelerinden, Besarabya’yanın güneyine veya Bucak’a göçler oldu ve o göçmenler Bucak Eyaleti’nde ve Özi kırlarında yaşayan yerli/avtohton Gagauz – Gökoğuz Türkleri’nin içinde yerleştiler ve komşu olarak, yeni köyler de kurdular. Besarabya’nın güneyine - Bucak’a göç edenler, yeni köylerinin adlarının çoğunu da, Gagauz Türklerinin eski köylerinin adları gibi vermişlerdir, ama köylerin çoğunda Gagauz Türkleri artık yaşamıyor, başka soylu milletlerden  insanlar yaşıyorlardı. Bir demografi, nüfüs değiştirilmesi olmuş, daha sonra da köylerin adları değiştirilmiştir.

Osmanlı Devleti döneminde Bucak’ta yaşayan, Hıristiyan Gagauz – Gökoğuz Türklerinin ve Müslüman Nogay Türklerinin soyları, resmi belgelerde “Tatar” olarak yazılmış/kayıt edilmiştir. 

Çarlık Rusya döneminde de, resmi belgelerde, Gagauz – Gökoğuz Türklerini soy olarak, Bolgar, Bulgar, Rumeli, Yunan, Moldovan vs. olarak, kayıt etmişlerdir.

Sonuç olarak diye biliriz ki, Gagauz Türkleri bir halk/millet olarak, Bucak Eyaletin isteplerinde, Ö(Ü)zi kırlarında/isteplerinde Osmanlı Döneminde ve daha evvelki zamanlarda, 2500-3000 sene öncesinden beri vardılar, buranın yerli/avtohton insanları olarak yaşıyorlardı.

Bilimsel araştırmalar gösterdiler ki, Osmanlı Devleti zamanında ve daha evvel Gagauz – Gökoğuz Türkleri bir etnos/halk olarak vardılar, Balkanlar’da, Güney-Doğu Avrupa’nın çeşitli tarihi bölgelerinde Trakya’da, Makedonya’da, Dobruca’da, Bucak’ta, Ö(Ü)zi kırlarında ve Kafkaslar’da yaşıyorlardı.  

Akademik, Doç. Dr. Olga RADOVA (KARANASTAS)

8. Uluslararası “Open Eurasia - 2019” (“Açık Avrasya – 2019”) edebiyat yarışması/konkuru’nda eski Gagauz – Gökoğuz Türkçesinde Olga RADOVA’nın orjinal şiirleri ve çocuklar için yazdığı (nesrî) eserler

Bu sene, Mart ayının 15’inden itibaren, 8. Uluslararası “Open Eurasia - 2019” (“Açık Avrasya – 2019”) edebiyat yarışması/konkuru başladı (start aldı), “Eurasian Creative Guild” (Londra) “Hertfordshire Press” yayinevi ile birlikte organize ediliyor. Konkur 2012 senesinden itibaren başlamıştır ve Asya ve Avrupalı yazarların, şairlerin, tercümanların, ressamların, rejisörlerin (yöneticilerin), gazetecilerin/jurnalistlerin arasında bir köprü oluyor. Kültürü yaşatan insanlara bu Konkur bir şans veriyor. Yazarların ve şairlerin kendi orjinal yazılarını, sözlerini Asya’da ve Avrupa’da yaşayan insanlarla paylaşmaya, insanların arasında uluslararası bir dostluk köprüsü kurmaya vesile oluyor. “Open Eurasia” bütün dünya yaratıcı insanlarını – yazarları, şairleri, tercumanları, publitsistleri (gazetecileri), resamları, minyatürcüleri, videocuları (belgesel film çekenleri) yarışmada/konkurda bir yere topluyor. Bu konkurda onlar ödülleri kazanmak için  savaşacaklar ve 31000$ premya olarak, paylaştırılacak, premya kıtapları yayınlamaya gidecek ve her yılın organize edilen “Open Eurasia Book Forum & Literature Festival” edebiyat festivaline gitmek için, bir sonrası 2020 yılında Londra’da olacak.

8. Uluslararası “Open Eurasia - 2019” (“Açık Avrasya – 2019”) edebiyat fınal yarışması/konkuru, 10 ilk ödülü kazanmak için, bu sene Belçika’da, Avrupa Birliği’nin başkentinde, 14-17 Kasım 2019 tarihlerinde Edebiyat Festivalinde, Brüssel’de gerçekleşecektir. 

Konkura dünyanın 20 devletinden – Kazakistan’dan, Uzbekistan’dan, Letonya’dan, Rusya’dan, Almanya’dan, Azerbaycan’dan, Türkiye’den, Polonya’dan, ABD, Çekya’dan (Çehiya), Ukrayna’dan, Moldova’den, İsrail’den, Gürcistan’dan, Kırgızıstan’dan, Belçika’dan, Ermenistan’dan, Kanada’dan vs., 1200 avtora (yazara) yarışmak için izin verildi,  Konkurda şu 5 kategoride çalışmalar yer aldılar: 1. edebiyat  ( nesrî eser, kısa/küçük nesrî eser, şiir), 2. ressamlık 3. edebiyat eserlerinin tercümeleri, 4. videofilm (kısa belgesel film), 5. gazetecilik.

Jürinin değerlendirmeleri sonucunda yarışmaya katılmak için sadece 400 kişinin çalışmaları geçerli oldu, bu insanlar ile birlikte - yazar, şair, tarihi bilimcisi, etnolog, Akademik, Doç.  Dr. Olga RADOVA (KARANASTAS)’ın “kısa/küçük edebiyat nesrî eserleri” kategoriyasına, kendi orjinal yazıları eski/evelki Gagauz - Gökoğuz Türkçesinde “Temiz güllär” adlı çocuklar için annatmaları (hikâyeleri) ve şiir nominatsiyasına da Olga RADOVA’nın yine orjinal yazıları "Gagauz Kahraman-Lirik Eposu (Dastanı) Ayhan hem Aygül" ve şiirleri "Nit' ed'neniya" (Rus dilinde) ile "Kısmet mi bu?" Londra'ya Uluslararası Konkura gönderdi ve eserleri yarışmaya kabul edildi. 

Bu olay Gagauz – Gökoğuz Türkleri için, onların çok evvelki – kendi ana dillerini – Gagauz Türklernin kültürel miraslarını korumak için, çok büyük bir fırsat oldu. Bu adımla, yazar, şair, tarihiçi, etnolog, Akademik, Doç. Dr. Olga RADOVA Gagauz Türklerinin evlat boylarına bir yol gösterdi ve en önemlisi, Gagauz Türkçesi – evvelki Gökoğuz Türkçesini uluslarar arası dillerin içinde yarışmada yerini aldı (kazandırdı), ilk defa, bütün dillerle birlikte Gagauz Türkleri de kendi Ana Dilleriyle – Gagauz Türkçesiyle böyle bir yarışmaya katıldı. 

Elbette, bu olay gerçekleşsin diye, Eurasian Creative Guild (Londra) büyük rölü var, onlar destek oldular, istediler ki, bu evvelki Türkçe, medeniyatımızın hen eski Gagauz – Gökoğuz Türkçesi korunulsun diye. Akademik, Doç.  Dr. Olga RADOVA herzaman Uluslararası Kongrelerde, kitablarında hep danıştı Dünya Kurumlarına onun ana dilini korusunlar diye.  Bu danışmalar kendi  sunduğu  bildirilerinde ve yayınladığı kıtkablarında oldu (Bak. Kaynağı: Рadova-Кaranastas О.К. Gagauzların dini, kulturası hem mentaliteti. 2001 yılının, nisan ayında Komrat Devlet Üniversitesi’nde ve 05.05.2002 tarihinde, Makedonya’da Valandova bölgesinde bulunan, Yörük Türklerinin yaşadığı Çalılıklı köyünde, VII. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu’nda sunduğu bildirisi; Рadova-Кaranastas О.К. Put’ k sebe: Aspektı istorii, kul’turı, demografii, etnografii, etnogeneza Gagauzov. (Dr. Olga Radova-Karanastas’ın bilim makalelerinin toplumu).  II. Baskı. Кишинев, 2009, s.192).

Konkura eserler sadece  Rus, İngiliz, Kazah, Kırgız, Ö(Ü)zbek, Tadcik, Ukrayin, Romun, Türkmen dillerinde kabul ediliyordu. Olga RADOVA ise kendi edebiyat eserlerini – şiirlerini, hikâyelerini genelden Gagauz Türkçesinde yazıyor. Kendi oricinal şiirleri Rus dilinde de var yazılı. Rus dilinden Gagauz Türkçesine başka şairlerin şiirlerini de tecüme etmiştir.

O zaman, Olga RADOVA hocamız, Gagauz – Gökoğuz Türklerinden yazar ve şair, Eurasian Creative Guild (Londra) taradından organizatörlere danışıyor ki, onu konkura/yarışmaya kendi oricinal yazılarıyla alsınlar. Sayın Marat AHME(D)CAN’a danışıyor, diyor: “Konkura yarışmaya kendi çalışmalarımı göndermeğe istiyorum, fakat benim şiirlerim ve çocuklara deyin kısa edebiyat eserlerim Gagauz – evelki/eski Tük dilinde yazılı. Amacım benim milletimin kültürel mirasını – bizim evelki/eski Gagauz (Gökoğuz) Dilini korumağa. Rica ediyorum, herliğicâm bu mümkün ise, kabul ediniz bizim çalışmalarımızı Gagauz Dilinde de. “Eurasian Creative Guild’in” (Londra), bizim medeniyatımızın kültürel mirasını 2500-3000 senelerden fazla, çok evvelki/eski zamanlardan gelen, Gagauz – Gökoğuz Türkçesinin korunulmasında büyük başarı olanların birisi olacektır.  

Yarı finala Olga RADOVA’nın geçti sadece çocuklara deyin düz yazıları, bu nominatsiyada (kısa/küçük nesr î eserler) 120 yazarın çalışmalarından, sadede 40 yazarın eserleri finala yetişti, bu 40 yazarın de içinden, hangi yazar Ödülü kazanacak Avrupa Birliği’nin Başkentinde Brüssel de, 8. Uluslararası Edebiyat Festivalinde, 14-17 Kasım 2019 tarihlerinde açıklanacak. 

Doç. Dr. Olga RADOVA’NIN Ö ÖZGEÇMİŞİ

Gagauz – Gökoğuz Türklerinden, Moldova Cumhuriyeti’nin Gagauziya (Gagauz Yeri) Özerk Bölgesi’nde, Avrupa’nın en büyük köyünde, Kongaz’da doğmuş. İlk ve orta okulu doğduğu köyde, lise öğrenimini de başkent Kişinev’de (1974-1977), yüksek öğrenimini Moldova Devlet Üniversitesi’nde tamamladı. 

Üniversite öğrenimi esnasında bir yandan da Gagauzların maddî ve manevî kültürü ile ilgili makalelerini, kendi şiir ve hikâyelerini de yayınladı. Ayrıca “Bucağın Dalgasında”  adlı Moldova Cumhuriyeti Radyo-Televizyon kanalında, Gagauz Türkçesi dilinde programcılık ve sunuculuk yaptı (1986-1988). Olga RADOVA Gagauz Türklerinin kadınlarından ilk kadın, angısı televiziyon kanalında efire çıkıp, Gagauz – Gökoğuz Türkçesinde progamları götürdü. Programlara çıkmak için, önce Gagauz köylerini gezip ve röportajlar yapıp, haber ve müzik programlarını yayımladı – bu çalışmaların hepsi gönüllü oldu, çünkü başlangıçta devlet tarafından o programları Gagauz Türkçesinde hazırlamak için bütçe yoktu, sonra bütçe verildi ve televizyonda kadrolu olarak insanlar çalışmaya başladı.

 1988’de Moldova Sovyet Cumhuriyeti dönemindeki parti yönetiminin izni ile “Sovetskaya Moldaviya”  gazetesinin eki olarak, Gagauz dilinde “Ana Sözü” gazetesinin redaktsiyasında (editörlüğünde) çalışmaya başladı, bu gazeteye ilk muhabir olarak atandı ve gazetenin bazı sayılarını, kendi makalelerini yazıp, diğer yazarların de dizgi, baskısını tek başına hazırlayıp yayınladı (1988-1989). 

1989 yılının sonlarında Moldova Bilimler Akademisi, Etnografya, Etnoloji ve Folklor Enstitüsü’nün “Gagauzoloji” bölümünde bilimsel araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. Burada iki dilde, büyük “Gagauzça-Rusça” akademik sözlüğünü hazırlamaya çalıştı. Gagauz Türklerinin tarihinde ilk defa Olga Radova “Rusça-Gagauzça sözleşmäk kiyadı”nı yazıp yayına hazırladı (1989-1991) ve 25 yıl aradan sonra, 2016 yılında – Gagauziya (Gagauz Yeri) Özerk Bölgesi’nde ve 2017 yılında da Ukrayna’da yayınlandı.

 1993 - 1996 tarihlerinde doktora yeterliliğini kazanarak “XVIII. yüzyılın sonunda - XIX. yüzyılda Besarabya Gagauzlarının etnodemografya gelişmeleri” konulu doktora tezi için bilimsel araştırmalar yapıtı ve Moldova Bilimler Akademisi Etnografya, Etnoloji ve Folklor Enstitüsünü’nde onu hazırlayıp Moskova’da Rusya Bilimler Akademisi’nin N.N. Mikluho-Maklay adına Etnoloji ve Antropoloji Enstitüsü’nde savundu ve “Tarih Bilimleri Doktoru” unvanını kazandı (2002). 

Moldova Cumhuriyeti Gagauz Karılar (Kadınlar) Birliği’ni (Assotsiatsiyası’nın/Derneği’ni) kurdu (1993 yıl) başkanı olarak, Türkiye Cumhuriyeti Kişinev Büyükelçiliği ile işbirliği yaparak, Gagauz – Gökoğuz Türklerinin tarihini, kültürünü yaşatmak ve yayınlamakla ilgili çalışmaları, resim sergilerini organize etti, Gagauz halk müziği konserlerini, Gagavuz tiyatrosu temsillerini, edebiyat ve şiir geceleri düzenledi ve bügün de bu bağlantıları ve çalışmalarına devam etmektedir. 

Akademik, Doç. Dr. Olga RADOVA’nın ideyası (fikri) olarak, Türk Ocakları İstanbul Şubesi ile birlikte, 2017 yılında “Yirmibeşinci yılında Türkiye-Moldova ilişkileri ve Gagauz Türkleri” konulu konferansı organize ettiler ve sonrasında konuşmacı olarak da aynı konuyu “Türkiye ile Moldova ilişkileri 25 yılında”, İstanbul’da, Moldova’da T.C. Büyükelçiliği’nde ve Komrat Devlet Üniversitesi’nde sunmuşlardır: araştırmacı, yazar, şair, gazeteci Şamil KUCUR; E. Buyukelçi Ender ARAT; Tarih ve etnoloji bilimcisi, yazar, şair, Akademik, Doç. Dr. Olga RADOVA. Bu konferanslara misafir olarak üniversite öğrencileri, sivil toplum örgütleri başkanları ve üyeleri,  gezeteciler, yazarlar, şairler, kütüphaneciler, Moldova Devlet Üniversitesi Tarih ve Felsefe Bölümü’nün profesörleri ve öğrencileri, Komrat Devlet Üniversitesi, Gagauziya Bilim-Araştırma Merkezi, Komrat Tarih ve Etnoloji Müzesi uzmanları katılmışlardır. 

Bu konferanslar çerçevesinde iki sergi düzenlendi. 

“Osmanlı Arşiv Belgelrinde XVI. – XX. yy’da Gagauz Türkleri ve Yerleşim Yerleri” konulu sergiyi Akademik, Doç. Dr. Olga RADOVA hazırladı ve katkılarından dolayı İstanbul’da bulunan T.C. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşiv’i müdürlerine, tüm uzmanlara, bu serginin hazırlanmasında katkısı olan herkese teşekkürlerini sundu. 

Kendisine  ait  foto çekimlerinden ve kendi eli ile yaptığı ebru  eserlerinden oluşan “Dostluk Köprüsü Foto ve Ebru sergisi” adlı diğer sergiyi de araştırmacı, yazar, şair, gazeteci Şamil KUCUR hazırladı.

Akademik, Doç. Dr. Olga RADOVA Moldova Bilimler Akademisi’nin (MBA) Kültür Mirası Enstitüsü’nün, Gagauz Bölümü’nde (1989-2006), MBA Tarih, Devlet ve Hukuk Enstitüsü’nün Tarih Bölümü’nde (2007-2010), Moldova Cumhuriyeti Gagauzya (Gagauz Yeri) Özerk Bölgesi’nin Bilim-Araştırma Merkezi’nde (2012-2016), Tarih ve Etnoloji Bölümü’nde bilim uzmanı olarak çalışmıştır. 

Moldova Bilimler Akademisi’nde 22 sene boyunca Balkanlar’da  ve tüm Güney-Doğu Avrupa Gagauzları’nın etnik tarihini ve kültürel mirasını evvelki zamanlardan bugüne kadar – tarihini, yerleşim yerlerini, göçlerini, kültür miraslarını vb. araştırdı ve bilim kitaplarında, makalelerinde yayınladı. Gagauz – Gökoğuz Türklerinin yanında, komşu diğer Türk boylarının ve başka soydan milletlerin (Alman, Bolgar, Nogay, Rus, Moldovan, Ukrayin,Yahudi vs.) tarihi, kültürel, demografya konularını yazdı ve yayınladı.

2007 tarihinden itibaren “Moldova-Osmanlı-Rusya ilişkileri çerçevesinde Güney-Doğu Avrupa Gagauzlarının Etnik Tarihi, Kültür Mirası ve Yerleşim Yerleri” konu ile ilgili  temel (fundamental) araştırmalarına T.C.Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde devam etmektedir ve bilimsel araştırmalarının sonuçlarını kitaplarında, makalelerinde, bildirilerinde yayınlamakta ve sunumlarında bulunmaktadır ve önceki bilmsel açıklamalarını daha da güçlendirmektedir.

Akademik, Doç. Dr. Olga RADOVA (KARANASTAS)’ın kitapları ve bilimsel makaleleri çeşitli devletlerde – Moldova’da, Almaya’da, Türkiye’de, Rusya’da, Ukrayna’da, Beyaz Rusya’da, Bulgaristan’da, Makedonya’da yayınlandı. 

Olga RADOVA hocamız Moldova Gagauz Karılar (Kadınlar) Birliği’nin (Assotsiatsiya’nın) kurucu başkanıdır (Kişinev, 1993 yılı). Avrasya Yazarlar Birliği Üyesi (Ankara). Türkiye Arşivciler Derneği’nin Onur Üyesidir (İstanbul, 2007 yıldan itibaren). Moldova’da A.S.Puşkin’in adına kurulan Yazarlar Birliği’nin Üyesi (Kişinev). Bulgaristan Bilimler ve Sanat Akademisi Asıl Akademik Üyesi (Sofiya, 2015 yılında seçildi). Uluslararsı Eurasian Creative Guild (Londra) Yazar, Şair, Sanat ve Kültürel Birliğinin Üyesi (2019 yıldan itibaren). Ayrıca, Moldova N. Milesku Spătaru adına kurulan Bilim Adamları Assotsiatsiya’nın Bilimsel Sekreteri (2004 yılından itibaren). 

Moldova Bilimler Akademisi’nde (22 sene, Kişinev) ve Gagauziya Bilim-Araştırma Merkezi’nde Tarih ve Etnoloji Bölümü’nde  (4 sene, Komrat) bilim uzmanı ve bügün (2016 senesinden itibaren, İstanbul) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Misafir Öğretim Görevlisi olarak çalışmalarına ve aynı zamanda İstanbul’da T.C. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde, IRCICA, TESAM ve diğer merkezlerde bilimsel araştırmaları devam etmektedir.

Bilmsel araştırmalarının sonuçlarını uluslararası sempozyumlarda, kongrelerde, bilim şölenlerde, konferanslarda, konventlerde, televizyon ve radyo programlarında sundu ve açıkladı – Moldova Cumhuriyeti’nde (MC) ve MC Gagauziya (Gagauz Yeri) Özerk Bölgesi’nde - Kişinev’de (Moldova Cumhuriyeti Etnik Azınlıklar Departamenti (Byurosu), Moldova Bilimler Akademisi, Moldova Devlet Üniversitesi, Moldova Tarih Müzesi, Moldova A.S. Puşkin Yazarlar Birliği, Kütübhaneler vs.), Komrat’ta (Gagauziya M.V. Maruneviç adına kurulan Bilim-Araştırma Merkezi, Komrat Devlet Üniversitesi, Komrat Tarih ve Etnoloji Müzesi), Çadır-Lunga’da, Kongaz’da, Svetlıy’da (Dennevitsa’da), Yaloven’de, Beşalma’da, Vulkaneşt’te, Etuliya’da vs.; Türkiye’de - Kayseri’de (1991 yılında, Erciyes Üniversitesi’nde), Adana’da (Türk Ocakları Derneği’nde), Mersin’de (radyoda), Elazığ’da (Fırat Üniversitesi’nde), Ankara’da (Türkiye Bilimler Akademisi’nde Konferans, Bilkent Üniversitesin’de, ICANAS – 38 Kongres vs.), Antalya’da (FIEALC – XVI. Latinamerikan Kongresi), Alanya’da (Belediye’de), Konya (Selçuk Üniversitesi’nde), İstanbul’da (İstanbul Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Türk Ocakları İstanbul Şübesi, Tatar Türkleri Derneği, BULTÜRK Derneği, TESAM); Almanya (München’de - Südost-Institut in München, Instituts für Geschichte und Kultur des Nahen Orients sowie Turkologie (Konferans), Bayerische Staatsbibliothek, 2006 yılı); Rusya (Moskova’da - Rusya Bilimler Akademisi, «МГИМО» - Moskova Uluslararası İlişkileri Devlet Enstitüsü, Moskova Uluslararası Devlet Üniversitesi “Drujbı Narodov”, Moskova’da Halkla İlişkiler Departmanı/Departamenti, Rusya Devlet Arşivi vs.); Beyaz Rusya (Beyaz Rusya Bilimler Akademisi Felsefe Enstitüsü’nde, Etnoloji ve Antropolojı Enstitüsü’nde, Pedagoji Enstitüsü’nde); Ukrayna – (Kiev’se, Taras Şevçenko Enstitüsü’nde, Semforopol’de ve Bahça Saray’de Uluslararası Sempozyumlarda), Kabardın-Balkar ve Kuzey Osetya Özerk Bölgeleri’ne (Nalçik, Malgobek, Suhotskoy vs.) – Moldova Cumhuriyeti’nden - Gagauz Türklerinin yaşadığı Tomay köyünden ve Çadır-Lunga şehrinden Gagauz halk sanatçıları (dans ve müzik) ile Moldova Bilimler Akademisi’nin bilimsel araştırmacıları Kafkas’a görevli olarak gönderildi. Burada kültür programlarını sundular ve konuyla ilgili kitapları da sergilediler. Ayrıca, Gagauz halk türkülerini, oyunlarını gösterdiler, şiirlerini okudular ve Kafkas’daki Gagauz Türklerinden malzeme topladılar (bu görev Olga RADOVA’nın idi – masal, adet, sosyolojik araştırmalar yapıp insanların adlarını ve soyadlarını evden eve gezip yazdı, belediyelerden adlarını ve sayadlarını yazdı, nüfüs sayılarını aldı); Bulgaristan – Blagoevgrad ve Varna (Uluslararsı Folklor Festivali ve Bilimsel Sempozyumu, 2011, 2014, 2016 yılları); Makedonya – Valadovo ilçesi, Çalılıklı köyü, (Uluslararası Sempozyum, 2002 sene); Romanya – Köstence’de ve Braila’da (Uluslararası Sempozyum), Gagauz Türklerinin ve diğer Türk boylarının yaşadıkları tarihi bölgelere gidip araştırmalar yaptı ve bilimsel sonuçlarını bildirilerinde ve makalelerinde çeşitli devletlerde sundu ve yayınladı  (Yayın listesi ve bildiri sunum listesinin bir kısmı aşağıda okunabilir).

2005 yılında I. Uluslararası Osmanlı Arşivleri Sempozyumu’nda yer aldı ve iki bildirisini sundu (daha başka yerlerde de yer aldığı sempozyumlar ve kongreler özgeçmişinde yazılıdır), o zamandan itibaren T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı uzmanlarıyla bilimsel bağlantılar kurmuştur.

Moldova Cumhuriyeti Bilimler Akademisi ve Dışişleri Bakanlığı’nın izni ile, 2007 yılında Moldova Cumhuriyeti’nden T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı’na görevli olarak geldi ve bilimsel çalışmalarını yukarıda yazdığımız konularda devam ettirdi. O tarihte Moldova’dan Türkiye’nin Osmanlı Arşivi’ne bilim uzmanı olarak gönderilen ilk kişi ve bilimsel ekspeditsiyanın başkanı ve bilim sorumlusu, sayın Akademik, Doç. Dr. Olga RADOVA idi.  Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı’nda ve Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi’nde bilimsel araştırmalar yaptı ve pek çok belge seçerek, kopyalarını da Moldova’ya götürdüler. Onların başarılı olmalarında, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı uzmanlarının çok yardımları olmuştur (Olga RADOVA hepsine çok teşekkür ediyor).

O tarihten itibaren İstanbul’da bulunan T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Külliye’sine devamlı gelip-gidiyor ve bilimsel araştırmalarına devam ediyor. 

Yayınladığı bilimsel araştırma yazıları, kitaplarının ve makalelerinin bir kısmı:

  1. Olga Radova, The Problem of Gagauz Ethno-Demographic Development in the 19 th Century // Dergi “Südost-Forschungen” – internationale Zeitschriftfür Geschihte, Kultur und Landekunde. Südosteuropas Begründet von Fritz Valjavec. München, Band  54, 1995, z.263-270.  
  2. Olga Radova, The Problem of Gagauz Ethno-Demographic Development in the 19 th Century //Zeitschrift für Türkeystudien (ZfTS), 8. Jahrgang   Heft 1, Essen, 1995, z. 67-74.
  3. Olga Radova, 19. YüzyIlda Gagauzların etno-demografik gelişmeleri problemine dair // Dergi «Türk kültürü». Eylül, №389, Ankara, 1995, s.556-565.
  4. Radova O., Еthnik identificatsion of Transdanubian Migrands and The Gagauz Settling in Budjak (The Late 19 th Centuries) // Dergi «Eurasien Studies», №13, mart, Ankara, 1998, s. 54-69. 
  5. Radova O., Bujak’taki Transtuna göçmenlerin  etnik kimliği ve Gagauzların yerleşim yerleri (XVIII. yüzyılın sonu – XIX. yüzyılın başlantısı // Dergi “Avrasiya Etüdleri”, №1, Mart, Ankara, 1998, s.57-72.
  6. Радова О.К., Гагаузы Буджака. Этническая история и формирование этноса // Ежегодник Института Межэтнических Исследованiий Академии Наук Республики Молдова. Том 1, Кишинэу, 2000, с.90-93;
  7. Радова О.К., Этнодемографические данные по современному состоянию городов и сел Гагаузии (Гагауз Ери) // Материалы конференции «Unitate  poporului Republicii Moldova şi identităţii entice», Chişinău, 2000, p.128-133. (Olga Radova-Karanastas. Gagauziya’nın (Gagauz Yeri’nin) kasabalarının ve köylerinin çağadaş zamanda êtnodemografiya rakamları. «Unitate  poporului Republicii Moldova şi identităţii entice» konferansın malzemeleri, Chişinău, 2000, s. 128-133).
  8. Каранастас-Радова О.К., Гагаузы в составе задунайских переселенцев и их поселения в Буджаке (конец XVIII – первая четверть XIX вв.). Изд. в типографии Комратского госуниверситета Республики Молдова, Кишинев-Комрат, 2001, 133 с. (Olga Karanastas-Radova, “XVIII. yüzyıl sonları ve XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde Tuna ötesi göçmenleri içinde Gagauzlar ve Bucak’taki yerleşim yerleri”, Moldova Bilimler Akademisi – Komrat Devlet Üniversitesi – Gagavuz Yeri Halk Topluşu yayını, Kişinev-Komrat 2001, 133 s.).
  9. Радова О.К., Автореферат диссертации «Этнодемографическое развитие гагаузов Бессарабии в конце XVIII-XIX вв.» // Москва, 2002, 34 с.
  10. Радова О.К., Этнодемографическое развитие гагаузов Молдовы и Украины (конец XVIII – начало XXI вв.) // Ежегодник Института межэтнических исследований. Т.IV., Chişinǎu, 2003, с.112-117.
  11. Karanastas-Radova O.K., Tuna ötesi göçmenleri  ve Gagauzlar (19. yüzyıl sonları – 20. yüzyıl başları). TÜRKSAV, Ankara, 2004, 149 s. Bu kitabı tercüme ettiler, oricinal kıtap Rus dilinde yazılı “Гагаузы в составе задунайских переселенцев и их поселения в Буджаке (конец XVIII – первая четверть XIX вв.)”, tercümede büyük hata olmuş, kitabın kapağında yazmamışlar “...XVIII. yüzyılın sonu – XIX. yüzyılın başlantısı” nasıl oricinalda, ama “...XIX. yüzyılın sonu – XX. yüzyılın başlantısı” yazmışlar ve öylelikle çok önemli bilimsel açıklamaları Türkiye Türklerine ve tüm Türklere saklamışlar.
  12. Радова (Каранастас) О.К. Историко-демографическое развитие гагаузов Молдовы и Украины в XVIII-XX вв. // Вести Гагаузии, №112-113 (7108-7109) от 2 августа 2005 г., с.5-6.
  13. Olga Radova-Karanastas. “Moldova Milli Arşivi kaynaklarına göre XVIII. yüzyıl sonu – XIX. yüzyıl başında Besarabya Gagauzlarının etnik tarihi ve emografik gelişimi” // Uluslararasi Türk Arşivleri Sempozyumu 17-19 Kasım 2005, İstanbul. Ankara, 2006.
  14. Радова О.К. Элементы культуры эпохи эллинизма в гагаузском фольклоре, их исторические и географические реалии // Materialele conferinţei ştiinţifice “Epoca Elinismului: actualitatea şi contemporanietatea” (Материалы научной конференции «Эпоха эллинизма: современность и актуальность»), Chişinǎu, 2006, p.67-77; см. также:“Вести Гагаузии”, № 89-90 (7284-7285) от 27 июня 2006 г., с.6-7.
  15. Olga Radova-Karanastas. "Tuna ötesi göçmenlerin etnik kimliği ve Bucak’ta Gagauzların yerleşim yerleri (XVIII. yüzyılın sonu – XIX. yüzyılın başları” // Etnografiçeskiye issledovanıya v Respublike Moldova. İstoriya i sovremennost’. Kişinev, 2006.
  16. Olga Radova-Karanastas. “Güneydoğu Avrupa Gagauzların tarihini ve kültürünü korumak – etnosun gelişmesinde bir şart temeldir”// 38.ICANAS 10-15.09.2007. Bildiri özetlerin Kitabi ABSTRACTS. Ankara. 2007  
  17. Радова-Каранастас О.К. (в соавторстве), История переселения немецких колонистов в Бессарабию и основания села Новая Денневица (Светлый). Кишинев, 2008, 145 с. (Olga Radova-Karanastas (başka avtorlarlan ortak). “Basarabya’da Alman göçmenleri ve Dennewitz köyünün kurulması”), Kişinev, 2008.
  18.   Olga Radova-Karanastas (başka yazarlan ortak), “XIX ve XX. yüzyılda güney Besarabya bölgesinde Alman sömürgenlerinin yerleşimi ve demografik gelişimi” // Uluslararasi Türk Arşivleri Sempozyumu, 17-19 Kasım 2005. İstanbul, Ankara, 2006.
  19. Dr. Olga Radova (Karanastas). Gagauzların Tarihi, Yerleşim Yerleri ve Kültürü // Jurnal “Sabaa Yıldızı”, №40, Komrat, 2008, s.49-57.
  20. Olga Radova (Karanastas), Minority Rights in Moldova and the Gagauzes //  Proceeding of the International Conference on Minority Issues in the Balkans and the EU/ May 162007, Istanbul. Foundation for Middle East and Balkan Studies (OBIV)/ Y.T.U. Departament of Political Science and International Relations.Joint Conference Series No.7. Ankara, 2008, s.51-59.
  21. Радова-Каранастас O.K., Элементы эпохи эллинизма в гагаузском фольклоре, их исторические и географические реалии // Путь к себе: Аспекты истории, культуры, демографии, этнографии, этногенеза гагаузов. Сборник научных статей О.К.Радовой-Каранастас.  Кишинев, 2008, c. 209-211.
  22. Радова-Каранастас О.К., Дорога в Османские Архивы длиною более 700 лет // Путь к себе: Аспекты истории, культуры, демографии, этнографии, этногенеза гагаузов. Сборник научных статей О.К. Радовой-Каранастас. Второе дополненное издание. Кишинев, 2009, с.218-276.
  23. Радова-Каранастас О.К., Путь к себе: Аспекты истории, культуры, демографии, этнографии, этногенеза гагаузов. Второе дополненное издание. (Doç. Dr. Olga Radova (Karanastas)’ın bilim makalelerinin toplumu. II. Basım yeni bilimsel yazılarıyla tamamlanmış). Кишинев, 2009, 371 c. (Olga Radova-Karanastas, Kendine doğru yol: Gagauzların tarihine, kulturasına, demografiyasına, etnografiyasına, etnogenezisine bakımlar (açılar). I. Basım. Kişinev, 2008, 297 s.; II. Basım. Kişinev, 2009, 371 s.).  
  24. Olga Radova-Karanastas, XX-XXI. yüzyıllarda Moldova ve Ukrayna Cumhuriyetleri’nde Gagauz dilinin gelişmesi // Uluslararası sosyal bilimler lisansüstü öğrenci sempozyumu (İnternational Social Sciences Postgraduate Semposium). Ordu, 2011, s.150-157.
  25. Радова-Каранастас О.К., Роль Гагаузской автономии в национальной безопасности Молдовы // Материалы II.Международного научного конгресса «Глобалистика - 2011». Москва, МГУ, 18-22 мая 2011 года. Пути стратегической стабильности и проблема глобального управления. Т.II. Москва, 2011, c.84-87.
  26. Dr. Olga Radova-Karanastas, Osmanlı-Rusya-Moldavya davranışları çerçevesi içerisinde Güney-Doğu Avrupa Gagauzların etnik tarihi // Dergi “Turan”. Stratejik Araştırmalar Merkezi: Yıl: 2012 – Yaz. Cilt: 4, sayı: 15. Basım Tarihi: 13 Eylül, Ankara, 2012, s.142-149.
  27. Радова-Каранастас О.К., Этническая история гагаузов  Юго-Восточной Европы, их право на культурное наследие и геополитика // Беларусь и Россия в современном контексте: проблемы государственного управления процессом модернизации. Материалы Международной научной конференции, г. Минск, 20-21 октября 2011 года. Нац. Ак. Наук, Институт философии. Минск, 2012, с.86-97.
  28. Радова-Каранастас О.К., Болгары и гагаузы Юго-Восточной Европы: общие этноисторические реалии и современность // Межкультурная коммуникация: современная теория и практика. Материалы VII Конвента РАМИ. 28-29 сентября 2012 г. «МГИМО - Университет». Москва, 2013, c.210-231.
  29. Радова-Каранастас О.К., Документы Османского архива и архитектурные памятники в Республике Турция – объекты международного культурного  наследия // Исторические документы и актуальные проблемы археологии, источниковедения, отечественной и всеобщей истории нового и новейшего времени. Сборник тезисов докладов участников Третьей международной конференции молодых учёных и специалистов «Clio-2013». Москва, 2013, с.352-356.
  30. Радова-Каранастас О.К., Новые османские источники по крепости Очаков (“Özi kalesi”) и битве при Чигирине // Актуальнi проблеми сицiально-гуманiтарних наук. Матерiали II. Всеукраϊнськоϊ науковϊ конференцiϊ (присвяченоϊ 50-рiччю кафедри iсторiϊ та украϊнознавства НМемАУ). 29-30 листопада 2013 року. ЧастинаI., Днiпропетровськ, 2013, с.48-53.
  31. Радова-Каранастас О.К. (в соавторстве), Древнетюркские – булгаро-огуро-огузские компоненты в культуре и этногенезе гагаузов (на примере этимологии антропонима Пушней) // Материали Другої всеукраїнської науково-практичної конференції з міжнародною участю «Науковий діалог «Схід-Захід» (12 жовтня 2013 р., м. Бахчисарай, АР Крим) ЧАСТИНА ІІ.  Бахчисарай - Дніпропетровськ, 2013, 175-178.
  32. Radova-Karanastas О.К. (ortak), Rusça-Gagauzça sözleşmäk kıyadı (Русско-Гагаузский разговорник). Komrat, 2016, 185 s.
  33. Радова Ольга Константиновна, Этноисторические и демографические процессы гагаузского населения Бессарабии в  XVIII-XXI вв. // Tehlikedeki Türk dilleri III -  Endangered turkıc languages ııı - Tюркские языки, находящиеся под угрозой исчезновения.  - Disiplinlerarası Yaklaşımlar /Interdıscıplınary approaches. cilt 4., Ankara-Astana.  2016, с.123-144 .
  34. Olga Radova (Karanastas). Bucak Gagauzların etnogenezisi hem etnik istoriyası // Tehlikedeki Türk dilleri III -  Endangered turkıc languages ııı - Tюркские языки, находящиеся подугрозой исчезновения. - Disiplinler arası Yaklaşımlar / Interdıscıplınary approaches. cilt 4., Ankara-Astana.  2016, s.113-121.
  35. Radova-Karanastas Olga. Türk Dünyası Coğrafıyasında Gagauz Dilinin Tarihi Yeri ve Özellikleri // VI. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri (VI. International Turkic Art, History and Folklore Congress / Art Activities) 12-14 Mayıs (May) 2016-Konya. Konya, 2016, s.
  36. Радова О.К. (ortak), Rusça-Gagauzça sözleşmäk kıyadı (Русско-Гагаузский разговорник). Bolgrad, 2017, 177 s.
  37. Olga Radova, Gagauzların kilim ve dokumalarında Eski Türklerin tarihi kültür izleri // IX. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri. 28-29 Eylül (September) 2017. Bayındır/İzmir. ÖZHÜR OFSET  Matbaacılık LTD. ŞTİ. Konya, 2017, s. 23-34.
  38. Radova (Karanastas) Olga. Gagauz Türklerinin folklorunda evelki zamanlardan kalma devlet elementleri ve Herodot’un yazılarında onların paralel izlerinin görüntüleri // VIII. Uluslararasi Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri, 04-06 Mayıs (May) 2017 – Konya, s.299-310. 
  39. Чл. кор. д-р Олга Радова (Каранастас), Дейността на генерал-лейтенант И. Н. Инзов в Южния край на Русия, в Бесарабска област и неговата роля в историческата съдба на българи, гагаузи и гения-поет А. С. Пушкин (в началото на ХІХ век) – (Corresponding Member of the Bulgarian Academy of Sciences and Arts, Dr. Olga Konstantinovna Radova (Karanastas), Activities of Lieutenant-General I.N. Inzov in the Southern Region of Russia, in the Bessarabian Area and his Role in the Historical Fate of Bulgarians, Gagauz People and the Great Poet A.S. Pushkin (in the Beginning of XІХ Century) // 3th Internatsional Forum Balchik “Bulgarian Heritage 25-27 August 2017”)//  III. Международен Форум “Българско Наследство” Балчик. България, 25-27 Август, 2017 г. Издана в журнал за всички “Форум”. Брой 2/2017, Балчик, c. 10-20.
  40. Doç. Dr. Olga Radova, T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve diyer belgelere göre Balkan Yarımada göçmenlerin ve yerli Bucak Gagauzların etnik tarihi ve kültür mirası (M.Ö. VII-VI. yıllarda – XXI. asırda) // 1. Uluslararası devleti olmayan Türk toplulukları Bilgi Şöleni “Gagauz dili, tarihi, edebiyati, coğrafyası ve inanç sistemi”, 15. 02.2018 / Uludağ Üniversitesi. Bursa, 2018, s. 213-242.
  41. Doç. Dr. Olga Radova, 25’ci yılında Moldova - Türkiye bilimsel ilişkileri ve T.C. Osmanlı Arşiv belgelerinde XVI-XVII. yüzyıllarda Gagauz Türklerinin yerleşim yerleri // 1. Uluslararası devleti olmayan Türk toplulukları Bilgi Şöleni “Gagauz dili, tarihi, edebiyati, coğrafyasi ve inanç sistemi”, 15. 02. 2018 / Uludağ Üniversitesi. Bursa, 2018, s. 243-260.
  42. Doç. Dr. Olga Radova, T.C. Cumhurbaşkanlığı İstanbul Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre, Osmanlı Devleti Zamanında, Gagauz Türkleri ve Yaşadıkları Bucak ve Ö(Ü)zi Eyaletleri // 17. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi. 30 Ekim – 01 Kasım 2019. İstanbul, s. 426-437. 
  43. Olga Radova, Gagauz Türklerinin Tarihi ile Kültür Mirasları Balkan Yarımadası’nda, Bucak’ta ve Diğer Yerlerde // Marmara Üniversitesi. TESAM III. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, 11-13 Ekim, İstanbul, 2018, s.393-420 vs.

Kongrelerde, Sempozyumlarda  Doç. Dr. Olga RADOVA’nın 

sunduğu bildirilerin bir kısmı 

  1. 23-25 Ekim  1991 yılında Türkiye’de Кayseri’deki  Erciyes Üniversitesi tarafindan organize edildiği “Türk Dünyası Sosyal-Kültürel ve Ekonomik Bağlantıları” Uluslararası Kongresi’nde “19. yüzyılda Gagauzların etnodemografya gelişmeleri problemlerine dair” (Kayseri/Türkiye).
  2. Moldova Cumhuriyeti Bilimler Akademisi tarafındn odganize edilen, 23-26 Eylül 1993 yılında Yaloven’de “III. Uluslararası Romın Etnoloji Sempozyumu”nda “Dezvoltarea etno-demografică a găgăuzilor în sec. al XIX-lea” (Yaloven’/Moldova).
  3. 4-15 Eylül 1995 tarihlerde Birleşmiş Milletler tarfından düzenlenen, Dördüncü Dünya Kadın Kongresi öncesinde, 18-19 Mayıs 1995 tarihlerde Moldova Cumhuriyeti’nde Uluslararası Bölgesel Kadın Konferentsiyası’nda “Gagauz Kadınları Moldova’nın sosyal-kültürel hayatında” («Гагаузские женщины в социально-культурной жизни Молдовы») (Kişinev/Moldova).
  4. 01-28 Ekim 1996 yılında Almanya’da, München’de staj yaptı, o dönemde “Instituts für Geschichte und Kultur des Nahen Orients sowie Turkologie”, “Instituts Südosteuropa-Gezellschaft” ve “Bayerische Staatsbibliothek” tarafından organize edilen, Konferans’larda ve Yuvarlak Masada konuşmacı olarak “Bucak Gagauzları: Tarihi, Yerleşim Yerleri ve demografya gelişmeleri (XIX. yüzyılın ilk çereğe)” (München/Almanya). 
  5. 17-19 Temmuz 1997 yılında, Türkiye’de, İzmir Karşıyaka Belediyesi tarafında organize edilen 2.Uluslararası Balkan Türk ve Sanat Şöleni’ne katıldı, orada yarışmada Gagauz Türkçesinde kendi şiirlerini okudu ve Panelde “Çağdaş Gagauz Edebiyatı” bildirisini sundu (İzmir/Türkiye).
  6. 16-18 Ekim 1998 yılında, Romanya’da Galats’ta Uluslararası Sempozyum’da “Interferente culturale. Istorie, plastică, literatura”, “Moldova Gagauzları” bildirisini sundu (Galats/Romanya) .
  7. 6-8 Kasım 2000 yılında “Primul simposion romîno-turc din Republika Moldova în domeniul istoriei” - “Moldova Cumhurriyeti’nde tarih alanında ilk Romın-Türk Sempozyumu”nda “İdentificareaetnică a găgăuzilor (str. sec. XVIII – îcep. sec. XIX) în componenţa emigraţilor Balkanici” bildirisini sundu (Kişinev/Moldova).
  8. 12 Nisan 2001 yılında Gagauziya (Gagauz Yeri) Özerk Bölgesi’nin başkentinde, Komrat Devlet Üniversitesi’nde Sempozyum’da Gagauz Türkçesinde “Gagauzların dini, kulturası hem  mentaliteti”  bildirisini sundu (Komrat/Gagauziya (Gagauz Yeri)). 
  9. 28-29 Kasım  ve 12-13 Aralık 2002 yılında Moldova Bilimler Akademisi Etnikilişkileri Enstitüsü’nde Konferans’ta ve Moldova Cumhuriyeti bilim-praktik Konferentsiyası’nda “Problemı vozrojdeniya i razvitiya natsional’noy kul’turı i iskusstva gagauzskogo naroda” – “Gagauz Milletinin halk kültürü ve ince sanatları dirilmesi ve gelişlenmesine dair problemler”, Rus dilinde bildirisi “Результаты научного исследования вопросов этнодемографического развития гагаузов Бессарабии в конце XVIII-XIX вв. (с приложением двух авторских оригинальных карт расселения гагаузов в южной Бессарабии, в конце XVIII – начале XIX вв. и в конце XIX – начале XX вв.)” (Kişinev/Moldova). 
  10. 10-15Eylül 2007 yılında T.C. BAŞBAKANLIK Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tarafından organize edilen “Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi “ICANAS 38”” Kongresi’nde  “Güneydoğu Avrupa Gagauzların tarihini ve kültürünü korumak – etnosun gelişmesinde bir şart temeldir” (Ankara/Türkiye).
  11. 11.2007 senesinde Türkiye Arşivciler Derneği’nde konferansta iki bildirisini “Güneydoğu Avrupa Gagauzların Tarihi ve Osmanlı Arşivlerinin önemi” ve “İstanbul’da Balıklı Ortodoks Mezarlığı’nda Gagauz mezarları” sundu ve yeni bilimsel açıklamalar yaptı (İstanbul/Türkiye).
  12. 2007 yılında Moldova’nın başkentinde Kişinev’de, Moldova Cumhuriyeti Milli Tarih Müzesi’nde Sempozyum organize etti ve T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden  götürdükleri belgeleri, Moldova Bilimler Akademisi tarih bilgileri doktorlarına ve diğer uzmanlara onları tanıttı (Kişinev/Moldova). 
  13. T.C. Osmanlı Arşivi’nden seçtiği belgelerin bir kısmını Olga Radova-Karanastas Osmanlı Türkçesinden Rus diline tercüme etti ve “Kendine doğru yol: Gagauzların tarihine, kulturasına, demografiyasına, etnografiyasına, etnogenezisine bakışlar. II. Basım” kitabında yayınladı. Bu kitap 2009 senesinde Uluslararası bilim kitap yarışmasında ödülü kazandı. Yarışmata 17 ülkeden 278 bilim adamların/insanların kitapları yer aldı (Odesa/Ukrayna).
  14. 01-02 Kasım 2014 yılında Dünya Bulgar Parlamenti’nin 5. Sessiyası’nda bildirisini «Переселение гагаузов с Балканского полуострова в южную Бессарабию и их расселение в Буджаке в XVI – начале XIX вв.» - “XVI – XIX. yüzyılın başlantısında Balkan Yarımadası’ndan Gagauzların göçleri Basarabya’ya ve onların yerleşim yerleri Bucak’ta” (Varna/Bulgariya).
  15. I. Uluslararası II. Saray Tarih ve Kültür Sempozyumu’na, 15-16 Haziran 2015 tarihlerinde katıldı ve bildirisini “T.C. Osmanlı Arşivi ve diğer arşivlere göre, XVI-XVII. yüzyıllarda Bucak’ta ve Boğdan Voyvoda’sının sınırları içerisinde yaşayan yerli Gagauzlar” (Saray/Türkiye).
  16. Kahramanmaraş’ta 6-8 Mayıs 2016 yılında III. Uluslurarası Geleneksel Türk Güreşleri Sempozyumu ve oyunlarında yer aldı. Sempozyumda “Güneydoğu Avrupa Gagauzlarının etnik tarihi ve kültürlerinde güreş” (Kahramanmaraş/Türkiye).
  17. 12-14 May 2016 yılında Konya’da VI. Internatıonal Turkıc Art, Hıstory and Folklore Congress / Art Actıvıtıes’de “Türk Dünyası Coğrafyasında Gagauz Dilinin Tarihi Yeri ve Özellikleri” (Konya/Türkiye).
  18. 2016 yılında Gagauziya (Gagauz Yeri) Özerk Bölgesi’nde, Hamdullah Suphi  Tanrıöver’in Aziz Hatırasına Uluslararası Sempozyum’u gerçekleşti, burada Gagauz Türkçesinde «Gagauz klâsik edebiyat yazarı Nikolay Baboglu, hayatı ve eserleri» (Komrat/Gagauziya/Moldova).
  19. Konya’da 04-06 Mayıs 2017 yılında VIII. Uluslararası Tärk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi’n program’na katıldımve “Gagauz Türklerinin folklorunda evvelki zamanlardan kalma devlet elementleri ve Herodot’un yazılarında onların paralel izlerinin görüntüleri” (Konya/Türkiye).
  20. 2011 yılında Beyaz Rusya Bilimler Akademisi’nin Felsefe ve Etnoloji Enstitüsü’nde sempozyumlarında yer aldı ve sunduğu bildirilerinde yine T.C. Osmanlı Arşivlerinin belgelerini, o bölgede bilim çerçevesine ilk defa tanıttı (Minsk/Beyaz Rusya).
  21. 28-29 Eylül  2012 yılında Moskova Devlet Uluslararsı İlişkileri Enstitüsü (МГИМО) ile Rusya Uluslararası Araştırmaları Assotsiatsiyası (РАМИ) tarafından organize edilen VII. Konvent’ta Rus dilinde «Болгары и гагаузы Юго-Восточной Европы: их общие этноисторические реалии и современность» -  “Güney-Doğu Avrupa Bulgarları ve Gagauzları: ortak etnik tarihi olayları ve çağdaş zaman”  (Moskova / Rusya).
  22. 2012 yılında Moldova Bilimler Akademisi tarafindan organize edilen sempozyum’da “Yeni Osmanlı belgelerinde Oçakov (Özi) Kalesi ve Çehrin savaşı”i bildirisini sundu ve T.C. Osmanlı Arşivi’nden Moldova’ya getirdiği yeni belgeleri açıkladı (Kişinev/Moldova).
  23. 8-11 Ekim 2013 tarihinde “XVI Latin American Congress of FIEALC” Kongresi’nde “Переселение гагаузов из Юго-Восточной Европы в Бразилию, их этноисторическое и культурное наследие” - “Resettlement of Gagauz of South Eastern Europe to Brazil, their Ethnohistorical and Cultural Heritage” (Antalya/Turkey).
  24. 30 Ekim 2013 yılında Çankırı Karatekin Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyat bölümü’de Konferans’larında “Gagauz Türklerin Tarihi ve Kültürü XX-XXI. yüzyıllarda” ve “Moldova ile Ukrayna Cumhuriyetleri’nde Gagauz dilin Gelişmesi” (Çankırı/Türkiye).
  25. 2013 yılında Moskova’da Rusya Devlet Arşivi’nde “KLİO-2013” Konferentsiyası’nda «Документы Османского Архива и архитектурные памятники в Республике Турция – объекты международного культурного наследия» - “Türkiye Cumhuriyeti Mimari Âbideleri/Heykelleri ve Osmanlı Arşivi Belgeleri – Uluslararası Kültür Mirası Nesneleri/Hedeflari” (Moskova/Rusya).
  26. 8–9 декабря 2016 года в Московском Государственном Институте Международных Отношений (МГИМО), состоялся юбилейный X. КОНВЕНТ Российской ассоциации международных исследований (РАМИ), на тему «25 лет внешней политике России». It  is  our  great  pleasure  to  invite  you  to  the  10 th Russian  International  Studies  Association  (RISA) Convention  “25  years  of  Russia’s  Foreign  Policy”  on  December  8-9,  2016  at  MGIMO-University. Burada “Российско-Молдавские отношения: аспекты историко-культурологического развития гагаузов Юго-Восточной Европы в контексте интеграционных процессов в Республике Молдова” – “Rusya-Moldova davranışları: Güney-Doğu Avrupa Gagauzların tarih-kültürel gelişmeleri Moldova Cumhuriyeti’nin intergatsion protsesların süreçinde” (Moskova/Rusya).
  27. 12-14 May 2016 tarinlerde “VI. Internatıonal Turkıc Art, Hıstory and Folklore Congress / Art Actıvıtıes” Kongres’te “Türk Dünyası coğrafiyasında Gagauz dilinin tarihi   yerı ve özellikleri” (Konya/Türkiye).
  28. 04-06 Mayıs 2017 tarihinde VIII. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri”  Kongresi’nde “Gagauz folklorunda evvelki zamanlardan kalma devlet elemetleri ve Herodot’un yazılarında onların paralel izlerinin görüntüleri” (Konya/Türkiye).
  29. 25-27 Ağustos 2017 yılında “3th Internatsional Forum Balchik” - "III. Международен Форум “Българско Наследство”” Bilimsel Forum’da  “Дейността на генерал-лейтенант И. Н. Инзов в Южния край на Русия, в Бесарабска област и неговата роля в историческата съдба на българи, гагаузи и гения-поет А. С. Пушкин (в началото на ХІХ век) – “Activities of Lieutenant-General I.N. Inzov in the Southern Region of Russia, in the Bessarabian Area and his Role in the Historical Fate of Bulgarians, Gagauz People and the Great Poet A.S. Pushkin (in the Beginning of XІХ Century)” (Balçik/Bulgaristan). 
  30. 28-29 Eylül 2017 tarihlerde “IX. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri”  Kongresi’nde “Gagauzların kilim ve dokumalarında Eski Türklerin tarihi kültür izleri” (İzmir/Bayındır/Türkiye).
  31. 15. 02. 2018 tarihinde Bursa'da Uludağ Üniversitesi’nde Uluslararası “Gagauz dili, tarihi, edebiyatı, coğrafyası, ve inanç sistemi” Bilgi Şöleni’nde iki bildirisini sundu: a.) “T.C. Başbakanlik Osmanli Arşivi ve diyer belgelere göre Balkan Yarımada göçmenlerin ve yerli Bucak Gagauzların etnik tarihi ve kültür mirasi (M.Ö. VII-VI. – XXI. yüzyıllar)” ve b.) “25’ci yılında Moldova - Türkiye bilimsel ilişkileri ve T.C. Osmanlı Arşiv belgelerinde xvı-xvıı. yüzyıllarda Gagauz Türklerinin yerleşim yerleri” (Bursa/Türkiye).
  32. 16 Ağustos 2018 tarihinte İstanbul’da, “BULTÜRK” – Bulgaristan Türkleri Derneği’nde, Konferans’ı konuşması “Dünden bügüne Balkanlar’da ve Bulgaristan’da Gagauz Türkleri” (İstanbul/Türkiye).
  33. 11-13 Ekim 2018 tarihlerde  Marmara Üniversitesi ve TESAN organize eden “III. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi”nde “Gagauz Türklerinin Tarihi ile kültür mirasları Balkan Yarımadası’nda, Bucak’ta ve diğer yerlerde” bildirisini sundu (İstanbul/Türkiye).
  34. 17-19 Ekim 2018 yılında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi tarafından organiz edilen “X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu”nda “Türk Dünyası coğrafyasında Gagauz Dilinin tarihsel yeri ve Türkiye Türkçesi ile ortak kültürel izleri” (Eskişehir/Türkiye).
  35. 14 Mayıs 2018 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde verdiği Konferansı konuşması “Moldova’da Gagauzların Özerk Yapısı” (İstanbul/Türkiye).
  36. 12 Nisan 2019 tarihinde  İstanbul Kırım Türkleri Derneği’nde, Konferansı  konuşması “Gagauz – Gökoğuz Türkleri (tarihi, yerleşim yerleri ve kültür mirasları)” (İstanbul/Türkiye).
  37. 14 Mart 2019 tarihinde Mersin Üniversitesi Anamur Meslek Yüksek Okulu’nda Konferansı konuşması ve 24-26 Ekim 2019 tarihlerinde Konya Selcuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü tarafindan organize edilen “Uluslararası Taşeli Sempozyumu: Tarih-Kültür-Turizm” “Gagauz Türkleri ile Anadolu Yörükleri’nin kültür benzerlikleri ve farklılıkları” bildirisi (Anamur-Konya-Alanya/Türkiye).
  38. 30 Ekim – 01 Kasım 2019 tarihinde İstanbul Üniversitesi ev sahibiliğinde 17. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi’nde “T.C. Cumhurbaşkanlığı İstanbul Osmanlı Arşivi belgelerine göre, Osmanlı Devleti zamanında, Gagauz Türkleri ve yaşadıkları Bucak ve Ö(Ü)zi Eyaletleri” (İstanbul / Türkiye).
  39. 11-12 Temmuz 2019 yılında Uluslararası Kongres’te “Kafkasya’da İslam Tarihi ve Medeniyatı”, “Gagauz – Gökoğuz Türkleri ile Kafkas Türkleri arasında, tarihten bugüne folklorik ilişkiler” (Bakü / Azerbaycan) vs.