KENDİ BAŞINA YAŞAM SAVAŞI VEREN RUHLAR İÇİN SES OLMAK GAYESİYLE HAZIRLANAN PROJE
Fotoğraf sanatçısı Didem Turhan’ın kadının toplumdaki yerinin altını çizdiği, deneme yazılarını fotoğraflara ekleyerek sunduğu projesi ‘Duygusal İllüzyon’ geçtiğimiz günlerde Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. M. Mete Cengiz Kültür Merkezi ve Bursa Fotoğraf Sanatı Derneği (BUFSAD)’da sanatseverlerin beğenisine sunuldu.
2010 yılından beri fotoğrafla ilgilenen sanatçı Didem Turhan çeşitli atölye ve projelerde yer aldıktan sonra aslen ruhundakileri çekmenin derdinde olduğunu fark etmiş. Başta bunu minimalist diye adlandıran sanatçı edebiyat, sinema, yazım, kitap, kavramsal atölyelere katılıp, performans ve sergileri gezdikten sonra kalbinde kavramsal fotoğrafı barındırdığını söylüyor.
Çoğu insanın gördüğünü çektiği günümüzde, toplumsal sorunların altını çizerek farkındalık yarattığı düşüncelerini aktarmak amacı olmuş sanatçının. Turhan belgelendirmenin ötesinde tıpkı kavramsal fotoğraf tanımında olduğu gibi kendi fikirlerini ve duygularını ortaya koyarak fotoğraflar oluşturmaya başlamış.
Kendi ve çevresindeki hayatların herhangi bir alanında gördüğü zorlukları özümseyip aktarmak isteyen sanatçı süreçteki duygularını şöyle ifade ediyor;
‘Başta benim için kurgusal olduğunu anlamadığım bir süreçten yola çıkarak zaman zaman portre ya da belgesel içeren paradoksları birleştirdiğim projemin gelişmesi beni de şaşırttı. Yaptığım çalışmaların hazırlama, düşünme, yansıtabilme süreci en az 1 yılı içeriyordu. Aslen kavram ya da duygu aktarımının belki de ömrümüzce geçtiğimiz merhalelerden oluştuğunu söyleyebilirim.
Tıpkı Salgado’nun dediği gibi fotoğraflarımın beğenilmesinden çok izleyicinin dikkatini çekip görselin altındaki mesaj içeriğinin hissedilmesini ve farkına varılmasını istiyorum.
Umarım ileride çalışmalarımı rahatlıkla yayınladığım, soyut kavramsal fotoğraf çekenlerle dolu bir platform oluşturduğum bir süreçte olurum.’
DUYGUSAL İLLÜZYON alt başlığı altındaki gösteri birkaç ayaklı bir projenin birinci ayağını oluşturuyor. Aslen insanın varoluşundan yola çıkılan projenin birinci ayağı ‘Kadın ’ konusunu içeriyor. İkinci ayağının ‘Erkek ve Eşitlik’ temalı olması planlanıyor. Özünde proje insanların eşit yaşam hakkının olması gerektiği mesajını taşıyor.
Serginin içeriğinde; Toplumumuzda kendi başına yaşam savaşı veren ruhlar için bir ses olmak gayesiyle, eril enerji yardımı olmadan VAROLUŞ GAYRETİ içindeki kadın bireylerin toplumda kendilerine biçilmiş, bölünmüş rolleri yerine getirmeye çalışırken uğradıkları zorlukların, kavramsal olarak psikolojik izdüşümlerinin yorumlandığı çalışmada kendinizden bir şeyler bulmanız mümkün. Kadın olmanın evde, işte, sokakta, toplumda yaşattığı zorunlu zorlukları içeren çalışma izleyicinin içsel sorgulamalarına tanıklık ediyor.
Tabulara sığdırılmaya çalışılan kadının yaşadığı mental çırpınışlarla yaşam hakkı inisiyatifinin elinde olmayışının yarattığı ruhsal fluluk gözler önüne seriliyor.
‘Bölüne bölüne yok olmak öylesine hesapsız’ diyor sanatçı..
Gösteride fotoğraflardan önce, konunun altını çizen sorgulama anekdotlarından oluşan sanatçının yazdığı deneme yazısını, ses tonu ve doğru vurgulamalarıyla projeye derinlik katan Bursa Devlet Tiyatrosu oyuncusu Sayın Salih Cem Şener seslendirmiş. Didem Turhan, gösteriyi cinsiyetçilikten ve feministlikten öte anlayışla İNSAN varoluşuna dair olduğu için erkek sanatçının seslendirdiğinin altını çiziyor.
Sanatçının bu projede fotoğrafladığı kişiler ise; Bursa Devlet Tiyatrosu oyuncusu Sayın Ayşe Dinç, Koç Üniversitesi Medya ve Görsel Sanatlar Bölümünden Sayın Zeynep Tuğçe Penekli, Kültür ve Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğünden Sayın Hale Aydoğmuş . Turhan projesinde yer alan kişiler ile ilgili düşüncelerini şöyle paylaştı; “Hepsi hayatta başarılı, ayaklarının üstünde duran, işlerini en güzel şekilde icra eden, kültürlü, güçlü kişilikler. Bu açıdan hitap etmek istediğim alan genişlemiş oldu. Projeyi duyduklarında yer almak istemeleri beni çok onurlandırdı. Projeye büyük değer kattıklarına inanıyorum.’’
Hedef aldığı kitle ezilen, ezilmeyen, okumuş, okumamış, ayaklarının üzerinde duran, durmayan lakin sürekli duygusal şiddet ve manipülasyona maruz kalan İNSAN olgusunu içermektedir.
Her fotoğrafa isim konulması manipülatif yönlendirici olabilir. Lakin olayın özü eşitlik ve kadınlara alan tanınması olduğundan, psikolojik zorlukların toplumun her kesiminde anlaşılması ve mesaj verme kaygısı varken, projenin doğru anlaşılmasını sağlamak sanatçının önceliği olmuş.
Farklı bir platform oluşturmak isteyen sanatçı, sadece bir fotoğraf projesi değil birkaç ayaklı eşitlik varoluş projesi gerçekleştiriyor. Birçok zekâ çeşidini kapsayan çalışmada görsel ve içsel zekânın yanında mesajının daha anlaşılır ve doğru iletilmesi için işitsel ve duygusal zekâya da hitap edecek doneler kullanılmış.
Fotoğrafın sadece çek, koy’dan ibaret olmadığı, dijital açıdan da birçok gelişmeyi barındırdığı günümüzde işin içine farklı performanslar da giriyor.
Sanatçı sunumunu yaptığı ‘Duygusal İllüzyon’ çalışması için;
‘Projemin siyah beyaz yapılmasının daha etkili olacağını söyleyenler oldu. Oysaki yeni bir şeyler denemek istedim. Klasikle moderni karıştırıp bir mesaj projesi oluşturdum. Soyut anlatımla somutu birleştirip kendime yeni bir yol açtım. Geleneksel paradigmaları kırarak sanatın katı ve teknik kurallarına bağlı kalmadan alışılmışın dışında bir sunum performansı gerçekleştirdim. Sadece fotoğrafları sunmaktansa önüne seslendirilmiş ve efektlerle bezeli bir yazı ekleyip yeni bir şeyler yapmanın da yolunu açmak istedim’ ifadelerini kullandı. İleride açmayı düşündüğü sergilere de farklı performansların eşlik edeceğinin sinyallerini verdi.
DİDEM TURHAN KİMDİR?
Didem Turhan doğup büyüdüğü Bursa’da eğitimini tamamlayıp, dil eğitimi için İngiltere’ye gittiğinde sanata olan ilgisini fark etti.
Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliği yapmaya başladığında makinesini alarak 2010 yılında Bufsad ailesine katıldı.
Kur eğitimlerini tamamlayıp çeşitli atölyelerde yer aldı. Siyah beyaz, belgesel, sokak fotoğrafçılığı, vifot, vizör, gölgeler, uzun pozlama alanlarında atölye ve proje çalışmaları oldu.
Çeşitli sinema atölyelerinde film okumalarına katıldı.
Fotoğraflarıyla çeşitli karma sergilerde yer aldı. 2021 yılı ‘Göz Göze’ temalı FOTOFEST’te ‘SAMİMİYETSİZLİĞE İTHAF’ adlı sergisiyle yer aldı. Ayrıca Fotofest'te Bupa atölyesi ile ‘SONSUZLUĞA TANIKLIK’ gösterisini sundu.
Kavramsal fotoğrafı tercih eden sanatçı ‘BİZ’ grup sergisinde kadının varoluş sancısını işlemiştir. Turhan şu anda Bufsad bünyesinde fotoğraf eğitmenliği yapmaktadır.
