Görme insan algısının en önemli komponentlerinden biridir. Görme bozukluğu gibi kronik hastalığı olan çocuklara 5 yaşına kadar tanı koyulmalı, tedaviden sonra da her yıl muayene edilmelidir.
Çocukluk çağında görmede herhangi bir nedenle azalma ambliyopiye neden olduğu için çocukluk çağı göz taramaları görmeyi tehdit eden hastalıkların saptanması açısından çok önemlidir.
Çocukluktaki ambliyopi, şaşılık, kırma kusurları, oküler hastalıklar gibi çok önemli problemlerin erken tanı ve tedavisi ile çocuğun görsel potansiyelini arttırmak mümkündür. Peki, aile bireyleri yada okulda öğretmeni ne gibi durumlar fark ederse dikkate almalıdır? Gözlerden birinde içe yada dışa kayma yada iki göz birbirinden bağımsız hareket ediyormuş izlenimi var mı? Okurken veya televizyon seyrederken başını sürekli bir yöne çevirme, başını eğme, bir gözünü kapalı tutma, sık sık göz kırpma, gözlerini kaşıma ya da ovalama, okur veya yazarken çok yakından bakma, satır kaydırma veya sürekli parmakla takip etme, yakın işleri sevmeme, kısa sürede dikkat dağılması veya dalgınlaşma, okulda kendini odaklamak için zorladığından dolayı sık baş ağrısı olan çocuklarda göz bozukluğu olma ihtimali yüksektir.
Ülkemizde çocuklar genellikle ilk göz muayenesine iletişim kurdukları ve etrafa daha uyumlu oldukları 4 yaş sonrası getirilmektedir. İlköğretim dönemindeki çocuklarda kırma kusurları göz poliklinik başvurularının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Çocuk yaş grubunda düzeltilemeyen kırma kusurları, okulda yetersiz performanstan ev veya spor yaralanmalarında artmaya, körlüğe kadar ilerleyebilen bir çocukluk çağı yaşanmasına yol açabilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu çocukluk döneminde başlayan, büyük oranda erişkin döneminde devamlılık gösteren bu sorunlar nedeniyle sıklıkla ailede, sosyal ortamda ve akademik ortamda işlevsellikte kayıp ile karşımıza çıkar.
Bazen tabi gözlük takmak da sorun olabiliyor. Özellikle ergen bireyler üzerinde yapılan araştırmalarda ergen bireylerin beden imajı doyumu üzerine etkisi olup, depresyon ile de bağdaşlaştıran çalışmalar mevcuttur. Yapılan çalışmalar da ergen bireylerin gözlükle ilgili sorun olarak gözlüğün fiziki görünümlerini bozduğunu, gözlüğün spor yaparken sorun yarattığını ya da alay edilmesine yol açtığını bildirmişlerdir.
Bir de en çok sorulan ve endişe duyulan akıllı telefonlar var. Endişe duymakta da haklılar. Yapılan çalışmalarda akıllı telefon yakın aktivitesi akomodasyon ve konverjans değerlerinde azalma, ekzoforya(dışa kayma) şiddetinde artışa neden olduğu görülmüştür. Telefon kullanımı açısından günlük hayat yakın aktivitesinin küçük bir kısmını yansıttığı göz önünde bulundurularak, foryanın (geçici kayma) kalıcı kaymaya dönüşümü gibi olası yan etkileri vardır.
Muayene sırasında her iki göz birlikte değerlendirildiğinde asimetrik, kırma kusuru ve şaşılık gibi potansiyel olarak ambliyopiye neden olabilecek durumların tespit edilmesi sağlanır. Böylece önlenebilir körlük nedenlerinden biri olan ambliyopi daha kolaylıkla saptanabilir. Kırmızı refle içinde yer alan karanlık noktalar, bozuk veya kaybolmuş kırmızı refle veya beyaz refle (lökokori) mevcudiyeti gibi durumunda hasta mutlaka oftalmoloğa yönlendirilmelidir.
Kırmızı refle testi pediatrik muayenenin zorunlu bir parçasıdır. Test görme aksı üzerinde yer alabilecek katarakt, korneal opsite gibi opasitelerin ve retinoblastom ve retina dekolmanı da dahil olmak üzere retina bozukluklarının belirlenmesinde kullanılır.
Çocukluk ve aile hekimlerinin bilgilendirilip kamuoyunun doğru yönlendirilmesi ile ülkemizdeki çocukluk çağı görme kayıpları azaltılabilir. Oftalmoskopi ile bruckner kırmızı yansıma testi , her iki göze yapılan skiaskopi uygulaması ve oftalmoskopik muayene gibi basit yöntemlerle, etkin taramalar sağlanabilir.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde 1 milyar insanın önlenebilecek veya henüz çözülmemiş bir görme bozukluğu bulunuyor.
Sağlık Bakanlığı, görme bozukluklarının erken dönemde teşhis ve tedavi edilebilmesi amacıyla 0-3 ay arasındaki bebekler, okul öncesi dönemdeki 36-48 aylık çocuklar ile ilkokul 1. sınıfa devam eden öğrencilere yönelik görme tarama programları yürütüyor.
NOT: Şırnak’ta mecburi hizmetimi yaptığım dönemlerde tanıdığım, birçok okulda ve kırsal bölgede görme tarama programını yürüten ve bu yazıda katkısı olan çalışma arkadaşım Göz Doktoru Op. Dr. Esin İlhan’a teşekkürlerimle…
