Halifeler, son peygamber Hz. Muhammed'in ölümünden sonra Müslümanların liderliğini yapmış kişilerin listesidir. Halifelir, 4 halife dönemi ile başlar, Emeviler, Abbasiler, Memlük himayesindeki Abbasiler dönemi ile devam eder. Halifelik makamı Osmanlılara Yavuz Sultan Selim zamanında geçer ve 2. Abdülmecid zamanında kaldırılmasıyla sona erer.
Peygamberimiz Hz. Muhammed'in vefatının ardından görev yapan halifeler sırasıyla şöyledir:
Hulefa-i Raşidin Dönemi
Peygamberimiz Hz. Muhammed'in vefatından hemen sonra seçimle göreve gelmiş Dört Halifedir:
1- Hz. Ebu Bekir
2- Hz. Ömer bin Hattab
3- Hz. Osman bin Affan
4- Hz. Ali bin Ebu Talib
661 yılında Hz. Ali'nin öldürülmesinin ardından kısa bir süre oğlu Hasan bin Ali halifelik mücadelesine dahil olmuş fakat İslam dünyasındaki fitneyi önlemek için Emevi ailesi ile olan hilafet mücadelesinden çekilmiştir.
Emevîler Dönemi
Emevîler dönemindeki halifelerdir. Bu dönemde halifelik ilk defa bir hanedanlığın kontrolüne girmiştir.
5- I. Muaviye 661 - 680
6- I. Yezid 680 - 683
7- II. Muaviye 683 - 684
8- I. Mervan 684 - 685
9- Abdülmelik 685 - 705
10- I. Velid 705 - 715
11- Süleyman bin Abdülmelik 715 - 717
12- Ömer bin Abdülaziz 717 - 720
13- II. Yezid 720 - 724
14- Hişam bin Abdülmelik 724 - 743
15- II. Velid 743 - 744
16- III. Yezid 744
17- İbrahim bin Velid 744
18- II. Mervan 744 - 750
Abbâsîler Dönemi
Abbâsîler dönemindeki halifelerdir:
19- Seffah (Ebu'l Abbas) 750 - 754
20- Mansur 754 - 775
21- Mehdi 775 - 785
22- Hadi 785 - 786
23- Harun Reşid 786 - 809
24- Emin 809 - 813
25- Memun 813 - 833
26- Mutasım 833 - 842
27- Vasık 842 - 847
28- Mütevekkil 847 - 861
29- Muntasır 861 - 862
30- Mustain 862 - 866
31- Mutaz 866 - 869
32- Muhtedi 869 - 870
33- Mutemid 870 - 892
34- Mutedid 892 - 902
35- Mûktefî 902 - 908
36- Muktedir 908 - 932
37- Kahir 932 - 934
38- Râdî 934 - 940
39- Müttaki 940 - 944
40- Müstekfi 944 - 946
41- Mutî 946 - 974
42- Tâi 974 - 991
43- Kadir 991 - 1031
44- Kaim 1031 - 1075
45- Muktadî 1075 - 1094
46- Mustazhir 1094 - 1118
47- Mustarşid 1118 - 1135
48- Raşid 1135 - 1136
49- Muktafî 1136 - 1160
50- Mûstencid 1160 - 1170
51- Mûstadhî 1170 - 1180
52-Nâsır 1180 - 1225
53- Zâhir 1225 - 1226
54- Mustansır 1226 - 1242
55- Mustasım 1242 - 1258
Fâtımî Halifeleri
Kahire'de hüküm süren Şiî halifeler. Sünniler tarafından halife kabul edilmezler. Bu yüzden Halife sıralamalarında bu dönemden sonra farklılıklar görülebilir.
Mehdi (910-934), Kaim (934-946), Mansur (946-953), Müizz (953-975), Aziz (975-996), Hakim (996-1021), Zahir (1021-1036), Müstensir (1036-1094), Müstali (1094-1101), Âmir (1101-1130), Hafız (1130-1149), Zafir (1149-1154), Faiz (1154-1160), Aşid (1160-1171)
Memlûk Himayesi Dönemi
Abbâsî Hanedanının Mısır'daki Memlûk Sultanlığı himayesi altında olduğu dönemdeki halifeleridir:
56- Mustansır 1259 - 1261
57- I. Hakim 1262 - 1302
58- I. Müstekfi 1302 - 1340
59- I. Vasık 1340 - 1341
60- II. Hakim 1341 - 1352
61- I. Mütadid 1352 - 1362
62- I. Mütevekkil 1362 - 1383
63- II. Vasık 1383 - 1386
64- Mutasım 1386 - 1389
65- I. Mütevekkil (ikinci sefer) 1389-1406
66- Mustain 1406 - 1414
67- II. Mutadid 1414 - 1441
68- II. Müstekfi 1441 - 1451
69- Kaim 1451 - 1455
70- Mustancit 1455 - 1479
71- II. Mütevekkil 1479 - 1497
72- Mustamsık 1497 - 1508
73- III. Mütevekkil 1508 - 1517
Osmanlı Dönemi
Osmanlı Devleti'nin Ridaniye Muharebesini kazanarak Memlük Sultanlığı'na son vermelerinden sonra Halife ünvanını üstlenen padişahlardır:
74- Yavuz Sultan Selim 1517 - 1520
75- Kanuni Sultan Süleyman 1520- 1566
76- II. Selim 1566 - 1574
77- III. Murat 1574 - 1595
78- III. Mehmet 1595 - 1603
79- I. Ahmet 1603 - 1617
80- I. Mustafa 1617 - 1618
81- II. Osman 1618 - 1622
82- I. Mustafa (ikinci kez) 1622 - 1623
83- IV. Murat 1623 - 1640
84- I. İbrahim 1640 - 1648
85- IV. Mehmed 1648 - 1687
86- II. Süleyman 1687 - 1691
87- II. Ahmet 1691 - 1695
88- II. Mustafa 1695 - 1703
89- III. Ahmet 1703 - 1730
90- I. Mahmut 1730 - 1754
91- III. Osman 1754 - 1757
92- III. Mustafa 1757 - 1774
93- I. Abdülhamid 1774 - 1789
94- III. Selim 1789 - 1807
95- IV. Mustafa 1807 - 1808
96- II. Mahmut 1808 - 1839
97- I. Abdülmecit 1839 - 1861
98- Abdülaziz 1861 - 1876
99- V. Murat 1876
100- II. Abdülhamit 1876 - 1909
101- V. Mehmet 1909 - 1918
102- VI. Mehmet 1918 - 1922
Türkiye Cumhuriyeti
Padişah olmadığı halde Halife olarak TBMM tarafından göreve atanmış bir Osmanlı Hanedanı üyesidir:
103- II. Abdülmecid 1922 - 1924
Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924)
OSMANLI HALİFELERİ
Hilafet, peygamberimiz Hz. Muhammed’in vefatından sonra müslümanların liderliğini yapmış kişilerdir. 4 halife ve bundan sonraki 69 halifenin ardından hilafet Osmanlı İmparatorluğu’na geçmiştir.
I. Selim, 10 Ekim 1470’te doğmuş ve 21/22 Eylül 1520’de vefat etmiştir. 9. Osmanlı padişahı, 74. İslam halifesi ve ilk Osmanlı halifesidir.
Babası II. Bayezid, annesi Gülbahar Hatun, eşi Ayşe Hafsa Sultan'dır. Tahtı devraldığında 2.375.000 km2 olan Osmanlı topraklarını sekiz yıl gibi kısa bir sürede 2,5 kat büyütmüş ve ölümünde imparatorluk topraklarının 1.702.000 km2'si Avrupa'da, 1.905.000 km2'si Asya'da, 2.905.000 km2'si Afrika'da olmak üzere toplam 6.557.000 km2'ye çıkarmıştır.
Padişahlığı döneminde Anadolu'da birlik sağlanmış; halifelik Abbasilerden Osmanlı Hanedanına geçmiştir.
Ayrıca devrin en önemli iki ticaret yolu olan İpek ve Baharat Yolu'nu ele geçiren Osmanlı, bu sayede doğu ticaret yollarını tamamen kontrolü altına almıştır.
Mısır Seferi sonucunda kutsal topraklar Osmanlı hakimiyetine girmişti. 6 Temmuz 1517'de Kutsal Emanetler (Emanet-i Mukaddese) denilen ve aralarında Peygamberimiz Hz. Muhammed’in hırkası, dişi, sancağı ve kılıcı da bulunan eşyaları, Hicaz'dan Yavuz Sultan Selim'e gönderilmiştir.
Böylece 29 Ağustos 1516'da Hilafet Abbasi soyundan Osmanlı soyuna geçmiştir.
Yavuz Sultan Selim, Ayasofya Camii'nde yapılan bir törenle, son Memluk halifesi III. Mütevekkil'den kutsal toprakları aldığı zaman oradaki idarecilerin kullandığı Hakimü'l-Haremeyn (Kutsal beldelerin hakimi) sıfatını uygun görmeyip kendini Hadimü'l-Haremeyn (Kutsal beldelerin hizmetkârı) ilan etmiş, Kendi deyimiyle Hadim-i Haremeyn-i Şerifeyn (Haremeyn-i Şerifeyn), yani Mekke ve Medine'nin hizmetkarı ünvanını devralmıştır.
Böylece Türk halifeler, Mekke ve Medine’nin hakimi değil, Mekke ve Medine’nin hizmetkârı sıfatını kullanmışlardır.
Resmi olarak ilk kez Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı Padişahı, halife olarak Rus idaresine giren Kırım Müslümanları'nın koruyucusu olarak gösterilmektedir.
Osmanlı'da hilafet iddialarının kurumsallaşıp oturması ancak Sultan Abdülmecit ile başlayacak ve Sultan II. Abdülhamit ile gelişecektir.
2. Abdülmecid son halife ve aynı zamanda da son Osmanlı halifesidir. 29 Mayıs 1868’de İstanbul’da doğmuş, 23 Ağustos 1944’te Paris’te vefat etmiştir. Abdülmecit Osmanoğlu, son İslam halifesidir. Osmanlı hanedanı hukukuna göre II. Abdülmecid olarak isimlendirilir.
Sultan Abdülaziz'in oğlu olarak 29 Mayıs 1868'de İstanbul'da doğdu. Annesi Hayranıdil Kadınefendi'dir. 1918'de Vahdettin’in tahta çıkması üzerine veliaht oldu. Bu dönemde oğlu Şehzade Ömer Faruk Efendi, amcazadesi Sultan Vahideddin'in küçük kızı Sabiha Sultan ile evlendi.
Arapça, Farsça ve Fransızca'nın içinde bulunduğu 6 yabancı dil bilen Abdülmecid, kızı Dürrüşehvar Sultan tarafından muhafaza edilmiş 12 ciltlik Hatıralar kitabını kaleme almıştır.
1 Kasım 1922'de saltanat kaldırılınca veliaht sıfatı kayboldu. Sultan Vahdettin’in Türkiye'den sürgün edilmesi üzerine 18 Kasım 1922'de TBMM'nin çoğunluk oylarıyla halifeliğe seçildi. 3 Mart 1924'te halifelik lağvedilip hanedan üyelerinin yurt dışına çıkarılması kararı alındı. Abdülmecid o gece, İsviçre'ye hareket eden ilk trene bindirilerek Türkiye'den sürüldü.
KUTSAL EMANETLER
Peygamberlerin kullandıkları eşyalardan oluşan ve insanlık tarihinin en önemli eşyaları olarak kabul edilen ‘Kutsal Emanetler, 496 yıldır İstanbul’da büyük bir özenle muhafaza edilmektedir. Bu emanetlerden bazıları şunlardır:
Hz. Muhammed’in hırkası, Hz. Muhammed’in yayı, Hz. Davud’un kılıcı, Hz. İbrahim’in tenceresi, Hz. Yusuf’un sarığı, Hz. Musa’nın asası, Hz. Yahya’nın kol kemiği ve mahfazası...
Mısır Seferi sonucunda kutsal topraklar Osmanlı hakimiyetine girmişti. 6 Temmuz 1517'de Kutsal Emanetler (Emanet-i Mukaddese) denilen eşyalar, Hicaz'dan İstanbul’a gönderilmiştir. Pek çok peygambere ait önemli eşyalar hala İstanbul’da muhafaza edilmektedir. Kutsal Emanetler, Topkapı Sarayı Hırka-i Saadet Dairesi'nde sergilenmektedir.
Hilafetin Türklere geçmesiyle birlikte peygamberlerin kullandıkları eşyalardan oluşan ve 7 bin yıllık insanlık tarihinin en önemli eşyaları olarak kabul edilen Kutsal Emanetler, 496 yıldır İstanbul’da büyük bir özenle muhafaza edilmektedir.
