Tarihte olarak kurulmuş Türk Devletlerini kurucularını hatırlatıldığımız serimize devam ediyoruz .
Herbiri birbirinden güçlü ve yaptıklarıyla bizlere örnek olan değerli isimlerden olan Tür hükümdarlarımızdan bu dizide Aksavar Yabgu’yu ele alacağız .
Ak Hun ve Alkon Hunları Türklerinin ilk hanı I. Hingila, günümüz Türk tarihçiliğinde "Aksuvar", Avrupa tarihçiliğinde ise "Vahşunvar" ve "Eftal Han" olarak bilinmektedir.
Türk Devletinin dördüncüsü olan Ak Hun İmparatorluğu kurucusu varlıkları ve mücadele dolu süreçleriyle Türklerin kurduğu büyük devletler tarihinde yerini almıştır.
Afganistanda kurulan ilk Türk devleti
Hindistan’da Türk tarihi Akhınlar ile başlar .Ak Hun devleti MS 350-558 yılları arasında Batı Türkistan, Afganistan ve Kuzey Hindistan ağırlık olmak üzere Hun Türklerinin çeşitli boylarından batıya yönelerek kurulan devlettir .
Ak hunların başına geçen Aksuvar Yabgu güçlü bir devlet adamı idi ve MS 430-470 yılları arasında devleti 40 yıl yönetmişti. Güçlü bir yönetici olması nedeniyle Eftalanos lakabını almıştı. Bu nedenle tarihi kaynaklarda bu yeni devlet EFTALİTLER olarak da kayıtlara geçmeye başladı.
Ak Hunlar ile birlikte Türkler ilk kez Maveraünnehir ve Hazar Denizinin doğu bölgelerine yerleştiler. Böylece Türkler ilk kez Hint, Sasani gibi o zamana kadar yabancısı oldukları kültürü ile de tanışmış oldular. Bu çok renkli dinsel ve tarihsel kökeni olan çeşitli milletler ile Türk Kültürünün kaynaşması şimdiki Doğu Asya’nın şekillenmesi ve yeni medeniyetin filizlenmesi ile sonuçlanacaktı.
Uar ve Hun kabilelerinin ortak kararıyla yönetime geçen Aksuvar, imparatorluğu kurup 40 yıl gibi uzun bir süre yönetti. Güçlü bir yönetici olması hasebiyle Eftalanos (Epthalanos) ünvanını almıştı. Bu nedenle Bizans ve İran kaynaklarında Ak Hunlardan Eftalit olarak bahsedilir.
İRAN’A KARŞI SAVAŞTI
Aksuvar, yönetime geçmesiyle birlikte bölgesinde önemli bir güç olan İran’a karşı mücadele etti. İran o dönemde Sasani kabilesinin yönetimindeydi. Aksuvar Sasanilerle savaşarak İranı baskı altına almaya başladı. Bu dönemde Akhunlar ile Sasaniler aynı bölgede varoldukları için siyasi açıdanda iç içeydiler. Aksuvar döneminde siyasi çalkantılar ortaya çıktı. 459 yılında başlayan iç karışıklıkla Yönetime geçecek kişiye karar veremeyen Sasaniler, Aksuvarın baskılarıyla Firuzu tahta geçirmek zorunda kaldılar. Firuz, tahta Aksuvarın desteğiyle geçmişti. Bu nedenle Tirmiz ve Vasgirt bölgelerini terk ederek Akhunlara hediye etti.
Bir süre Akhunlar ile Sasanilerin arasındaki siyasi ilişkiler barış içerisinde geçti. Hatta barış görüşmelerinin birinde Firuz, kızını Aksuvarla evlendireceği sözünü verdi. Aksuvar bir süre sonra Firuzdan sözünü tutmasını istedi. Ancak Firuz sözünü tutmayıp kızı diye Cariyesini gönderdi. Aksuvar bunu anladığında, Firuzun kendisine yardım için gönderdiği komutanını öldürerek Firuzu cezalandırdı. Firuz bunun üzerine Aksuvar’a savaş açarak ordularını Ak Hunların üzerine gönderdi. Sınır kasabası Balam’ı işgal etti ancak Aksuvarın ordularıyla karşılaşmadan geri döndü. Bu olaydan sonra 10 yıl kadar Aksuvar ve Firuz arasında ciddi bir savaş yaşanmadı. Firuz Aksuvara karşı yeni bir sefer hazırlığına girdi.
TURAN TAKTİĞİNİ UYGULADI
Aksuvar bu savaşta klasik Turan taktiğini kullanarak Firuzun ordusunu dağlık bölgelerde çevirdi. Strateji hatalarıyla savaşı başlamadan kaybetmek üzere olan Firuz Aksuvardan barış istedi. Aksuvar, Firuzun kendisine yalvarıp af dilemesi şartıyla savaşı bitireceğini söyledi. Firuz bunu kabul etmek zorunda kaldı ve kendi askerlerinin önünde diz çökerek Aksuvara savaşı bitirmesi için yalvardı. Bunun üzerine savaş başlamadan bitti ordular geri döndüler.Gururu kırılan Firuz bir süre sonra kırılan gururunu onarmak için savaş hazırlıklarına başladı. Bu dönemde sınırdaki düzenlemeler Ak hunların aleyhine geliştiği için Aksuvar Firuza savaş ilan etti. Bu savaş Firuz ile Aksuvar arasında yaşanan son savaş oldu. Zira, savaş dağlık ve yamaçlı bir arazide yaşandı ve Aksuvar, savaş başlamadan önce savaşın yaşanacağı alanda derin Çukular açarak Firuz ve Askerlerinin bu çukurlara düşmesiyle savaşı kazanarak Firuzuda öldürmüş oldu. Bu savaş sonrasında Aksuvar, Sasanilerle çok ağır bir anlaşma yaptı. Sasaniler bu anlaşmayı kabul ederek Ak hunlar ile bir süre barış ilişkisi kurdular. Aksuvar, bu anlaşmayı imzaladıktan bir süre sonra vefat etti.
Aksuvar’ın ölümünden sonra Akhunlar, 10 yıl süreyle yeni bir hükümdar seçmek yerine yine çoğunluğunu Akhun İmparatorluğu’nun kurucu iki unsuru olan Hun ve Uar sülalelerinin oluşturduğu, devlet işlerinin devamını sağlayacak bir yönetim mekanizması oluşturdu. Bu dönemde devlet, her ne kadar bir Hakan tarafından yönetiliyor olmasa da kabileler üzerinden bir yönetimle birçok başarılar sağlanmış ve siyasi nüfuz alanı bir yandan Hindistan’a diğer yandan Hazar Denizi’ne kadar ulaşmıştır.
