7 Uyurlar efsanesi Anadolu'da yüzyıllar boyu süregelen ve söylenen bir efsane olmuştur. Kutsal kitaplarda bile bahsi geçen bu efsanenin Anadolu topraklarında yaşandığı artık kesinlik kazanmıştır. Bu efsane Anadolu halkı tarafından öyle çok anlatılmıştır ki bir çok değişik türü meydana çıkmıştır. Ama efsanenin genel hatlarının asıl şekli bozulmamış efsaneye sadece ek olaylar katılmıştır.
Son yıllarda efsanede sözü geçen mağaranın Efes'te olduğu ortaya atılmış ve hatta Selçuk kaynaklarına dayanarak bu olayın kesinlik kazandığı söylenmiştir. Yedi Uyurlar efsanesi genel anlamıyla Hırıstiyanlığı benimseyen fakat sırf bu yüzden dönemin kralının zulmünden kaçan 7 gencin öyküsünü anlatır.
Bu 7 genç imparator Decius(249-251) dönemimde hıristiyan'lığı benimserler. Fakat dönemim halkı ve kralı bu dine savaş açmıştır ve putlara tapmaktadırlar. Hal böyle olunca da başka bir dini benimseyen insanlar idam edilmektedir.7 genç hıristiyanlığı kabul ettikten sonra kralın adamları tarafından takip edilmeye başlanmıştır.
Kralın zulmünden kaçan 7 genç bir mağaraya sığınmıştır. Yanlarında Kitmir adlı köpekleri de bulunan bu 7 genç mağarada tam 200 yıl süren bir uykuya dalarlar. İmparator ll. Teodisus döneminde uyandıklarında Hırıstiyanlık resmi din olarak benimsenmiştir.
Yedi Uyurlar Efsanesi'nin bir Selçuk dönemi anlatılanı vardır ki bu anlatı Anadolu edebiyatına sinmiş ve yüzyıllar boyu anlatılır olmuştur.Selçuklu anlatısı şöyledir:
Dakyanus adlı bir oduncu günün birinde yazılı bir taş bulur. Meraklanıp okuma yazma bilen birine bunu okutmak ister.Başvurduğu kasaba bakkalı,önce yazılanları açıklamak istemez.Taşı bulduğu yeri göstermesini ,tüm malını mülkünü kendisine vereceğini söyler.Dakyanus ısrar edince ,taşı bulduğu yeri kazınca üç küp altın bulacağını,zenginleşip kral olacağını hatta Tanrı’lığını ilan edeceğini açıklar.
Söylediklerinin tümü gerçekleşir. 3 küp altını bulan oduncu parasının bir bölümüyle halka yardım ettiğinden kral seçilir.Zamanla öyle zengin ve güçlü kral olur ki büyüklenmeye ,kendini Tanrı yerine koymaya başlar.Zamanla vezirlerine de kendini Tanrı saymaları yönünde baskı yapar.Vezirler karşı çıkınca onları kovar.onun zulmünden korkan altı vezir, kent dışına kaçarlar.şimdiki Kızlar cimnazı’nda (Kızıl Gedik) bir çobanla köpeğine rastlarlar.Çoban da onlara katılır ve birlikte günümüzde ki Yedi Uyurlar Mağarası’na sığınırlar.
Burada derin bir uykuya dalarlar. Uyandıklarında acıkmışlardır. Kente ekmek almaya gönderdikleri arkadaşları eski paralarla alış veriş yapmaya kalkınca kralın huzuruna çıkarılır. Başlarından geçenleri anlatır. Kral mağarayı görmek ister. Ama mağaranın kapısı Tanrı’nın buyruğuyla kapanır ve bir daha hiç açılmaz.
Yedi Uyurlar Efsanesi Anadolu'da yüzyıllardır anlatıla gelmiş bir efsanedir. Olayın kutsal kitaplarda geçmesi efsanenin inanırlılığını güçlendirmiştir. Hatta 3 sene önce Efes'te bir mağarada bulunan 7 insan iskeleti ve bir köpek iskeletinin sahibinin bu efsanedeki 7 genç ve köpekleri Kitmir olduğu fikri ortaya atılmıştır ki buna inanmamak elde değildir. Güzel Anadolumuz daha nice efsaneye beşiklik etmiştir. Bu kutsal topraklar yüzyıllardan beri var olan asaletini korumuş ve nice güzel olaya vesile olmuştur.
Kur'an'ı Kerim KEHF SURESİ ile söylencelerin tarihi bir vakadan doğduğunu doğrular ve Mağara Arkadaşları'na dair rivayetlerin çokluğunu da 22. ayette belirtir: (Ey Muhammed!) Bazıları bilmedikleri şey hakkında atıp tutarak: “Onlar üç kişidirler, dördüncüleri köpekleridir” diyecekler. Yine, “Beş kişidirler, altıncıları köpekleridir” diyecekler. Şöyle de diyecekler: “Yedi kişidirler, sekizincileri köpekleridir.” De ki: “Onların sayısını Rabbim daha iyi bilir. Zaten onları pek az kimse bilir. O hâlde, onlar hakkında (Kuran da ki) apaçık tartışma(yı aktarmak) dan başka tartışmaya girme ve bunlar hakkında onlardan hiçbirine bir şey sorma.”
Ayette adı geçen Eshab- Keyf yani Mağara arkadaşların kaç yıl uyudukları ise 25, Ayette net rakamla verilir:"Onlar mağaralarında üç yüz yıl kaldılar. Buna dokuz daha eklediler." Ne var ki 26. ayette bu sürenin izafi bir zaman olabileceğine dikkat çekilir: De ki: “Kaldıkları süreyi Allah daha iyi bilir. Göklerin ve yerin gaybını bilmek O’na aittir. O ne güzel görür, O ne güzel işitir! Onların, ondan başka hiçbir dostu da yoktur. O hükmüne hiçbir kimseyi ortak etmez.”
Eshab-ı Keyf külliyesinin girişinde üzerlerinde Yedi Uyurların isimlerinin bulunduğu yan yana 7 çeşme var. Yemliha, Mekselina, Mislina, Mernuş, Debernuş, Şazenuş, Kefeştatayyuş yazılı çeşmelerin her birinde bir musluk ve musluğa zincirli bakır taslar bulunuyor. Gelenlerin susuzluğunu dindirip, Allah dostlarının ruhlarına dua etmesi için inşa edilmiş çeşmede ilginç bir hurafe yaşıyor. Ziyaretçiler bu çeşmelerin her birinden bir tas içtikleri takdirde, dileklerinin gerçek olacağına inanıyorlar...
