ABD’de Ermeni toplumunun liderlerinden Harut Sassounian, Armanian Weekly gazetesine yaptığı açıklamalarla önemli gerçeklere işaret etti. Sassounian’a teşekkür yazımızda ayrıntılı olarak ele alacağımız üzere, “Ermenilerin Batı Ermenistan’ı (Doğu Anadolu’yu) geri alması” için yapılması gerekenlere işaret edildi. Bu aşamada Ermeni lider Türkiye’de yaşanacak olan bölgesel çatışmalar, Kürt isyanı, iç savaş gibi gelişmelerin işi kolaylaştıracağını belirtti.
Lozan’da Türkiye’nin Musul ve Kerkük üzerinde ısrarı üzerine Doğu Anadolu’da ortaya çıkan etnik veya mezhep temelli isyanlar sonucu hakkımızdan vazgeçmek zorunda kaldık. Ermeni lider güçlü Türkiye’nin ancak bu tür olaylarla zayıf düşeceğini ve hedef topraklara sahip olunabileceğini söylemektedir. Bu bağlamda her geçen gün daha alıştırıldığımız Suriye’deki yöneticşker için “Alevi” sıfatı üzerinde durmamız gerekmektedir.
Öncelikle Aleviliğin, tıpkı Sünnilik veya Şiilik gibi tek bir inanç sistemi, akaid ve ibadet kuralları olmadığını, kendi içinde birçok kolların bulunduğunu belirtelim. Bugün Türkiye’de kendisini Alevi olarak tanımlayan gruplar içinde mesela camiyi mabet olarak ve kendilerini Müslüman olarak kabul edenler olduğu gibi buna karşı çıkanlar da var. Öte yandan zaman zaman birçok kişinin fahiş yanlışı olarak Türkiye’deki Aleviler ile İran Şiiliği’nin özdeşleştirilmesine şahit oluyoruz. Halbuki Anadolu Alevileri Şiiliği kabul etmezler. Ülkemizde az da olsa İran Şiiliği mensupları vardır ki bunlar kendilerini Caferi olarak takdim ederler.
Suriye’de Hafız Esat’ın kurduğu ve bugün sallanmakta olan yönetimin mensup olduğu inanç Nusayriliktir. Bunların da birçok kolları bulunup en geniş anlamıyla diğer Şiiler ve Dürziler de buna katıldığında yüzde onaltıyı bulabilmektedir. Kelime olarak “Hıristiyancık” demek olan Nusayrilik de Hıristiyanların teslis inancına benzer şekilde ehl-i beyte uluhiyyet isnat edilmektedir. Nusayriliğin Hıristiyanlıkla ortak daha birçok yönü bulunmaktadır. Halbuki Şiilik, ehl-i beytin hilafeti ve imameti noktasından hareket eder. Hz. Ali’ye peygamberlik isnat eden inaışların da ötesinde ilahlık inancı yüzünden Nusayrilere ehl-i sünnet literatüründe “Gulat-ı Şia” da (Aşırı Şiiler) denmektedir.
Nuseyrilerin itikat ve ibadetleri incelendiği zaman Alevilerle benzerlik gösteren kısımlar olabilir. Ancak bunlar dikkatle incelendiğinde Sünnilerle benzeşen yönleri hiç de az değil. Hemen belirtelim ki Ehl-i Beyt sevgisi veya bunlara olağanüstü değer vermek Nusayriler, Şiiler, Aleviler için sözkonusu olduğu gibi Sünnilerde de geçerlidir. Hemen bütün cami duvarlarında raşit halifelerden olarak Hz. Ali’nin de ismi yer alır. Daha büyük birçok Sünni camiinde Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ile Hz. Fatıma’nın ismilerini görmek mümkün. Ben hiçbir camide Ehl-i Beyt’ten nicelerinin şehadetinden sorumlu olan Emevi halifelerin isimlerine rastlamadım.
Gerek Anadolu Aleviliğinin önde gelen kollarının temel inançlarını gerekse Suriye’deki Nusayriliğin belli başlı fırkalarının temel inançlarını ele aldığımızda bu iki ana grup arasında dağlar kadar fark olduğu görülecektir. Bunun istisnası başta Hatay olmak üzere bazı güney vilayetlerimizde yaşayan vatandaşlarımız ki bunlar coğrafi yakınlıktan dolayı Suriye’yi yönetmekte olan Nusayrilerin Türkiye’deki kollarını oluştururlar. Ancak bu vatandaşlarımızın da Suriye’deki gelişmelere bakışının temelinde mezhepsel kaygılardan çok siyasi gerekçeler baskındır. Tıpkı Sünni olduğu bilinen nice yazarların hükümetin Suriye politikasını eleştirmesi ile ilk bakışta Beşar Esat taraftarı olarak görünmesi gibi. Halbuki eleştirilerde Esat’ın zulmü savunulmadı fakat Suriye’nin parçalanmasına ve bitmeyecek etnik savaşa gidecek olan yeni bir emperyalist tuzağa düşülmemesi konusunda uyarılar gündeme geldi.
Suriye’deki çatışmaların başından itibaren özellikle bazı çevrelerce Suriye yöneticilerinin Alevi olarak tanımlanmasından oldukça rahatsızlık duydum. Bunun temelinde Alevi vatandaşlarımızın bilinçaltını bir noktaya yönlendirmek ve uzun vadeli planlara hazrılık vardır. Olayın her safhasında mezpep kimliği boyutunu ön plana çıkarmak, bizdeki Nusayri kökenli vatandaşlarımıza da haksızlıktır. Bu vatandaşlarımızın temel haklar ve özgürlükler konusunda sorunlarının olması (Türkiye’de bu konuda ciddi sorunu olmayan yoktur) gerçeğinden hareketle sınırın öbür tarafındaki gelişmelerden heyecan duyması beklenmektedir.
Bugün herkes görmektedir ki Nusayri Beşar Esat’in A takımı içerisinde nice Sünniler ve diğer gayr-i Nusayriler bulunmaktadır. Bunların önemli bir kısmı muhalefet saflarına geçti. Ancak Nusayriler, Dürziler, Hıristiyanlardan da Suriye Ulusal Konseyi saflarına geçenlerin sayısı hiç de az değil.
Suriye’deki gelişmeleri uzun vadede Türkiye’yi içine alacak büyük yangın haline getirmek isteyenler sadece diyaspora Ermenilerinden ibaret değil. Bu çevreler Alevi ve Kürt kimliğine daha fazla yatırım yapmaktadırlar. İslam dünyasında halkını ezen nice Sünni kökenli yöneticilerin zulmü anlatılırken onların Sünni kimliği belirtilmemektedir. Suriye’deki yönetimin de Nusayri kimliğini her fırsatta gündeme getirmek gereksizdir. Bunları Alevi kimliği ile anmak ise kasten veya cehalet yüzünden Türkiye’yi kaplaması arzu edilen büyük yangına odun taşımak demektir. Vatandaşlarımızın bu konuda uyarılması ve rencide edilmemesi için yazar ve akademisyenler ile yöneticileri hassas görevler düşmektedir.