10 . Korku

Freud korkuyu bir tehlike karşısında bireyin gösterdiği tepki şeklinde ifade eder. Korku çok çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir.  Sporda yaşanılan korkuların büyük bir kısmı spor ortamından kaynaklanır ve öğrenme sonucu ortaya çıkar.  Pragmana  göre korku, zararlı olarak sıhhatliliğe yöneltilmiş uyaran algılanmasını gerektirir. Korku tehlikeli ve stres vericidir. Korku fizyolojik tepkileri genelleştirir. Pongardz, korku tepkisi vermeye yönelik doğuştan bir yatkınlığn varlığına dikkat çekmiştir. Bu yatkınlığa bağlı olarak, her kişide hayatı boyunca farklı bir korkuyu değerlendirme kalitesi gelişir. Sporcuların yaşadıkları korkuları; kazanma ve kaybetme korkusu, reddedilme korkusu, sakatlanmalardan korkma, saldırganlık korkusu, beklenti korkusu olarak sıralamak mümkündür.

Cratty, sportif yarışların sonuçlarına nasıl katlanılacağının öğretilmesine ve ortamın suni yarışma ortamı olduğunun kabul edilmesine rağmen, başarısız sonuçlara katlanmanın her zaman kolay olmadığını belirlemektedir. Her sporcunun az da olsa kaybetme korkusu vardır. Bunun kaynağı, çocukluk deneyimleri başta olmak üzere, birçok nedenle bağlı olabilir. Özellikle çevresi tarafından sürekli olarak kazanması beklenen sporcular ya da kendisinde böyle bir benlik geliştirmiş sporcularda kaybetme korkusu çok sık yaşanır. Bazı sporcular ise kazanmaktan korkaklar ancak bu korkularının bilincinde değillerdir. Kazanma korkusu ilgi  odağı olmak isteyecekleri gibi sebeplerden de kaynaklanabilir. Özellikle kazanma korkusunu tespit etmek için antrenörün çok dikkatli olması gerekir.

Davranış ve performansın başkaları tarafından değerlendirilmesi halinde, spordaki sosyal durumlarda başarısız veya rezil olma korkusunun teşvik edilmesi tehlikesi ortaya çıkar. Tüm insanlarda var olan sevdikleri insanlar tarafından reddedilme korukusu sporcularda ilave olarak, antrenör, seyirci ve medya tarafından reddedilen korkusu olarak yaşanmaktadır.

Tüm sporcuların sağlıklarına dikkat etmeleri ve sakatlanmaktan kaçınmaları gerekir. Ancak bazı sporcularda bu durum aşırıya kaçarak korku yaratabilir ve performansı olumsuz etkiler. Benzer şekilde bazı sporcularda karşısındaki oyuncuyu sakatlama düşüncesi de korku yaratabilir. Sporcular gerek kendileri gerekse rakibinin saldırganlığından dolayı da korku yaşayabilirler.

Düşük ve orta şiddette olan korkuları zihni olarak kontrol altında tutabilen istikrarlı kişilğe sahip olanlarda korku, bazen performansı artırıcı yönde bir etki gösterebilir. Bu duruma çoğunlukla, kondisyonla ilgili konularda rastlanır. Buna karşılık jimnastik ve oyun oynama gibi koordinasyon ve taktiğe gerek gösteren faaliyetlerde korku, performansı düşürür. Korkuyu azaltmaya yönelik olarak yapılacak ilk şey, korkunun bilincine varma, başka bir deyişle korkuyu itiraf etmektir. Korkuya neden olan konularda bilgi verilmesi korkuyu azaltmanın başka bir yoludur. Sporcunun kendisini, rakibini oyun içinde kendi görevlerini, seyirciyi ve hatta hakemi yeterince tanıması ve hedeflerini açık ve uygun bir şekilde belirlemesi korkunun performansını engellemesini ortadan kaldıracaktır.

11 . Stres

Stres, organizmanın bedensel ve ruhsal olarak zorlanması sonucu ortaya çıkan ve hem psikolojik hem de bedensel rahatsızlıklar şeklinde yaşanan bir durumdur. Organizmanın stres yaratan durumlara gösterdiği psikolojik tepkileri, kişilik özellikleri ve çevresel faktörlere bağlı olarak farklı biçimlerde yaşanmaktadır. Sporcu gerek antrenmanlar gerekse yarışmalar nedeniyle sürekli olarak stres yaratabilecek ortamlar içindedir. Özellikle sporcuların fiziksel kapasiteleri, teknik ve taktik düzeylerinin oldukça yakın olduğu önemli müsabakalarda başarı stresle başa çıkabilmeyi başaran tarafın olmaktadır.

Connana göre insan organizmasının, kendisini saran dış çevrenin etkisi altında iç ortamını belirli bir sınır içinde sabit tutması zorunludur. Bu da sempatik ve parasempatik sinir sistemi parçalarının karşılıklı dengesi ile mümkün olmaktadır. Homeostasis sınırı denen bu sınır içinde meydana gelecek dalgalanmalar, ferdin özelliklerine ve dışarıdan gelen etkinin cinsine ve şiddetine bağlı olmakta,bu sınır aşıldığında stres ortaya çıkmaktadır. Ancak sadece çevre strese neden olmaz, çevrenin nasıl algaılandığı strese neden olmaktadır. Stres kişiye çevre tarafından yüklenilen istemler ve bu istemlerin kişinin algılaması ile kişinin bu istemlerle başa çıkabilmesi için kendisinde var olduğuna inandığı kapasiteleri arasındaki dengesizlikten kaynaklanmaktadır. Bu nedenle sporcuların aynı yarışma ortamı içinde stresi yaşama düzeyleri ve verdikleri tepkiler ile bunun performanslarına etkileri farklıdır.Antrenörler, stresi sporcuların performansını engelleyici bir faktör olmaktan çıkarmak istiyorlar ise öncelikle sporcularını çok iyi tanımalı ve stres yaşama nedenleri ile düzeylerini tespit etmelidirler. Sporcunun kendini baskı altında hissetme nedenleri ortadan kaldırmaya çalışılmalı, gerekiyorsa psikorealaksasyon yöntemleri (prograsif relaksasyon, biofeed-back, otojenik antrenman, transandantal meditasyon, hipnoz vb) kullanmalıdır.

(Devam edecek)