5 . Konsantrasyon

Konsantrasyon dikkatin bir noktada odaklanması anlamına gelir. Spor hareketlerinin öğrenilmesinde ve bu hareketlerin yarışma ortamında doğru olarak uygulanabilmesinde dikkatin bir noktada yoğunlaşabilmesi gerekir.

Düşünme, algılama ve hayal etmede meydana gelen psikolojik fonksiyonların bilinçli bir şekilde harekete geçirilmesi dikkat olarak tanımlanır. Dikkati toplama yeteneği, bireyin korteksinde baskın uyarılma evrelerinin oluşturulmasına ve bu faaliyete katılmayan merkezlerin baskı altına alınmasına dayanır. Beyin merkezine gelen bir uyarının, o merkeze komşu diğer merkezlere yayılma özelilği vardır. Örneğin basket topunu sepete atmak için ilgili merkezlere gelen bir uyarı, o kaslara komşu diğer kasların merkezlerini de uyarır. Bu uyarılma sonucu, harekete katılması gereksiz kaslar da kasılır ve harekete katılırlar. Bu duruma irradrasyon denir. Böylece hem hareketin koordinasyonu bozulur hem de daha çok sayıda kas çalıştığı için spocu daha çabuk yorulur. Konsantrasyon, irradrasyonun tersidir. Bir uyarının, yeterli sıklık ve şiddette yinelenmesi, onun çevreye yayılma özelliğini azaltır ve zamanla tamamen ortadan kaldırır. Kişinin yapmakta olduğu işe duyduğu ilgi ve istek onun dikkatini toplama yeteneğini belirler. İlgi duyulan bir faaliyet istekle yapıldığında konsantrasyon daha kolay sağlanmakta ve uzun süre devam edebilmektedir.

Sporcular konsantrasyon veya dikkatlerini oyunun kendisinden daha başka konu ve problemlere yöneltirlerse, oyunun gidişine bağlı olarak görevlerini başarıyla yerine getirmede, iyi bir performans ortaya koyamazlar. Çünkü oyuncular sınırlı olan konsantrasyon veya dikkat kapasitelerini farklı konulara kaydırırlar, farklı yönlere kaydırılan enerji oyun içindeki performansın yerine getirilmesinde verimli bir şekilde kullanılamaz. Yüksek kaygı durumunda olan sporcular konsantrasyonlarını rakiplerinin ne kadar iyi olduğuna kaydırarak kendi becerilerini başarıyla yerine getirmede zorluk çekebilirler ve performansları bozulabilir. Bir antrenman maçında, müsabakaya göre çok daha az nöröfizyolojik enerji harcanır. Genç bir sporcunun dikkatini toplama yeteneğinin iyileştirmek isteyen antrenör, öncelikle o sporcuya özgü dikkat düşüşünü tespit etmelidir. Şartların uygun olması durumunda, kısa molalar vererek sporcunun harcadığı enerjiyi yerine koymasına fırsat verilmelidir. Mola ve yüklenmelerin düzenli olarak birbirini takib etmesi durumunda; harcanan enerji tekrar sağlanabilir.

Konsantrasyonu sağlamada güçlük varsa öncelikle bunun sebebini belirlemek gerekir. Motivasyon eksikliği, duygusal ve zihinsel çatışmalar, hastalık durumu, monoton antrenmanlar veya aşırı yüklenmeli antrenmanlar, korku ve otonom sinir sistemi bozuklukları gibi pek çok neden dikkatin bir noktada odaklanmasına engel olabilir.  

6 . Rekabet ve Hırs
Sporcu yarışmalar sırasında başarılı olabilmek için rakibiyle rekabet içindedir. Aslında sporcu her yarışmada aynı zamanda kendisiyle ve çevresiyle yarışır.

Çocuklardaki hareket zorlamasının özel bir ifade şekli de rekabettir. Psikolojik bir güdü olan rekabet, çocuğun kendini başkalarıyla karşılaştırma, kendi yeteneklerini değerlendirme ihtiyacından doğar. Rekabet ayrıca verilen durumların üstesinden gelebilme merakı olarak da ortaya çıkar. Spor disiplinlerinin sınırlı olması ve rakiplerin güçlerinin birbirine yakınlığı, resabeti artırırken, stres de, buna paralel olarak artar. Rekabet, organizmanın uyarıcılarını maksimum kapasite ile çalışması için çoğunlukla en üst düzeye yükseltirken,yarış ortamı da sporcuların önceden var olan yüzeye çıkmamış rekabet duygularını kamçılar. Sporcu yarışa sadece fiziksel kapasite ile değil, duygu ve düşüncelerini içeren psikolojik durumlarıyla da katılırlar. Rekabetin bir yandan kuvvetli bir güdülünem aracı olduğu, birçok yarışmalar için optimal düzeyde göstermelerini sağladığı belirtilirken, diğer yandanda aynı yarış ortamının düşük ve yüksek kaygılı sporcuları rekabeti ne pahasına olursa olsun kazanmak noktasında yaşarlar. Bu durumda hırsla hareket ederler. Hırs duygusu sporcunun kendisine ya da çevresine zarar verecek şekilde davranmasına yol açtığından istenmemektedir. Ancak mücadeleci ve azimli olma yerine hırslı olma antrenörlerce yanlış olarak sıkça kullanılmaktadır. Hırslı oynamak üzere talimat sporcular tehlikeyi göze alırlar, koordinasyonu bozuk davranışlar, çarpışmalar, faullü hareketler artar. Yaralanmalar ortaya çıkabilir ve performans riske girebilir.

Kondisyon yeteneklerinin düşüklüğü, vücut ölçülerinin yapılan spor türüne uygun olmaması veya antrenmansızlık gibi sebeplerden dolayı, sporcunun başarı ihtimalinin başından beri düşük olduğu durumlarda, rekabetten kaçınmak gerekir. Rekabet güdüsü bilinçli bir sevk ve idareye ihtiyaç gösterir. Aksi taktirde algı bozuklukları, hatalı ve yanlış davranışlar, koordinasyonu bozukluğu sonucu istenen performansa ulaşmak güçleşir.

7 . Riski göze alma
Bazı sporcular çoğu zaman tehlikeyi göze alan davranışlarda bulunurlar. Genelde bu davranışlar seyirciyi coşturur ve medyada geniş yer alır.

Bir eylem, amaçlanan bir hedefin bulunması, fakat aynı zamanda mevcut araç ve imkânların bu hedefe ulaşmak için yeterli olup olmadığı konusunun belirli olup olmaması halinde riskli olarak değerlendirilir. Sporcuların bazılarında kişilik özelliği olarak tehlikeyi göze alma eğilimi bulunabilir. Ama bunun dışında spor ortamında riski göze almaya yol açan birçok sebep bulunur.

Sporcular başarısız olmama ve kendisine gösterilen ilgiyi devam ettirme gayreti sonucunda, mevcut yeteneklerine uygun düşmeyen aşırı riskli eylemlerde bulunabilirler. Antrenörün gözüne girme isteği, seyirciye hoş görünme, riskli davranışlarda bulunan bazı sporculara özenme, aşırı motivasyon, rakibe duyulan öfke veya yenilgiyi kabullenmeme sporcunun riski göze alma davranışına yol açan diğer nedenlerdir.

Riskli davranışlar aslında nadiren olumlu sonuçlar getirir. Genellikle performansı olumsuz yönde etkiler ve yaralanmalara yol açabilir. Antrenörler sporcuların uzun ve sağlıklı bir spor yaşamı için, riskli hareketleri özendirecek söylem ve davranışlardan kaçınmalıdırlar.

(Devam edecek)