Yaşamış en büyük hükümdarlardandır. Son 1000 yıla ismini yazdırmış kişilerdendir.Kurduğu imparatorluk en büyük 2. Kara sınırlarına sahiptir.En fazla ırkı devam eden kişide Cengiz Handır.(16 milyon kişi) ve Avrupa'yı kısa süreliğine de olsa birleştirmeyi başarmıştır ve ticaret artmıştır. Avrupa'nın askeri sistemini değiştirmiştir. Gittiği yerler de pusula ve abaküsün ( İNSANLARIN, aritmetik işlemlerin tekniğini kavramasını kolaylaştırmak için, sayı yerine boncuk veya boncuğa benzer farklı materyallerden yararlanılarak oluşturulmuştur. pek bilinmese de çörkü ve mihsap olmak üzere iki ismi daha vardır. Temel kullanım prensibi, boncukların sayılarak, basit işlemlerin akılda kalacak şekilde yapılması şeklindedir.) kullanımını yaygınlaştırmıştır.
Cengiz Han, gerçek ismiyle Temuçin. Kara sınırı olarak gelmiş geçmiş en büyük 2. devleti kuran kişidir. Temuçin, demirci anlamına gelmektedir. Cengiz lakabını daha sonradan almıştır. Büyük Moğolistan İmparatorluğu’nun kurucusudur. Bütün Moğol kabilelerini bir araya getirip, o zamanın büyük devletleri olan Çin ve Harzemşahları dize getirip büyük bir imparatorluk kurmuştur.
Cengiz Han, bu ismi Dünyada duymayan yok denecek kadar azdır. Kimileri zalim biri olarak, kimileri ise yaşamış en büyük devlet adamı olarak bilmektedir. Burası tarihçilerin araştırması gereken farklı bir tartışma konusu. Fakat büyük bir devlet kurmuş ve yönetmiş olup; tarihe ismini kazımış birinin gerek zeka, gerek devlet yönetimi konusunda üst seviyede olması gerekir. Cengiz Han, birçok yenilikler yapmıştır. Aynı zamanda çok yerler yıkıp, günümüz şartlarına göre “Barbarlık” diyebileceğimiz şeylerde yapmıştır.
Cengiz Han, zorlu bir hayat yaşamıştır. Çocukluğundan hayatının sonuna kadar zorluk ve sıkıntılarla baş etmek zorunda kalmıştır. Daha 9 yaşındayken o zamanın geleneklerinden dolayı başka bir kabilenin kızıyla sözlü olarak evlendirilmiştir (beşik kertmesi gibi). Babası bu yolculuktan dönerken öldürülmüştür. O zamanlar küçük olduğu için kendi kabilesinden dışlanmış, lider olarak kabul görmemiştir. Daha sonraları da eski kabilesine esir olarak düşmüştür. Buradan, ordusunun generallerinden olacak olan Çilayu’nun yardımı ile kurtulmuştur.
1206 yılına kadar Cengiz Han birçok zorluk yaşamıştır. Tüm Moğol kabilelerini bir araya toplamaya çalışmıştır. Bunu yapmak tüm Moğolistan'ın hükümdarı olmak demektir ki Cengiz Han bunu başarmıştır. Artık Moğol İmparatorluğu kurulmuş bütün kabileler bir araya toplanmıştı. Fakat dış dünyada daha birçok düşman vardı. Cengiz Han, 1211 yılında Pekin'e sefer düzenledi ve ele geçirdi. Çin hükümdarı barış için prenseslerinden birini Temuçin ile evlendirse de barış uzun sürmedi ve 1215 yılında büyük bir savaştan sonra Cengiz Han Çin'i himayesi altına aldı. Daha sonra Harzemşahlar ile savaşmıştır ve onları da bozguna uğratmıştır. Bağdat kütüphanelerini yakıp, yıkmıştır. İnsanlık tarihini ve gelişimini etkileyen önemli bir olaydır. Bilinenin aksine Cengiz Han İmparatorluğunun en geniş kara sınırları Cengiz döneminde olmamıştır. Daha sonraları çocukları tarafından oluşturulmuş ve 1279 yılında en büyük sınırlarına ulaşmıştır.
Tarihe Altın harflerle kazınan Cengiz Han özdeyişi :
Bir çivi kaybolduğu için bir nal kayboldu
Bir nal kaybolduğu için bir at kayboldu...
Bir at kaybolduğu için bir atlı kayboldu
Bir atlı kaybolduğu için bir haber kayboldu
Bir haber kaybolduğu için bir savaş kaybedildi
Bir savaş kaybedildiği için bir krallık yok oldu...
Cengiz Han Yasaları ise bozkırda uygulanmakta olan göçebe sözlü kurallarının yazılı hukuk haline getirilmesidir. Yasa içinde özel ve kamu hukukunun ikisi de vardı. Ancak bu yasaların çok az bir bölümü günümüze gelebilmiştir. Bilinen kısımlara göre zina, bilerek yalan söylemek, bir tutsağa sahibinin izni olmadan yiyecek ve giyecek vermek, kaçak köleyi alıkoymak, mal alıp üç kez arka arkaya iflas ettiğini bildirmek, suya işemek, ordu komutanının çadırının eşiğine basmak, oburluktan kusmak ölümle cezalandırılırdı. Adam öldürme cezası diyet ödemeye dönüşebilirdi. Bir Müslüman öldürülmüşse 40 altın, bir Çinli öldürülmüşse bir eşek ödenirdi. Avda avı vuramayan bir avcı sopa cezası veya ölümle cezalandırılırdı. Çalınan at, aynı değerde 9 atla birlikte geri verilirdi. Hırsızın atı yoksa çocuğu alınırdı. Çocuğu yoksa, hırsızın başı kesilirdi.
1227 yılının Ağustos ayında çıktığı son seferinde ölen Cengiz Han arkasında büyük bir imparatorluk bırakmıştır. Ölümünden önce geleneklere göre varisini seçmiş ve oğulları arasında paylaşım yapmıştır.
