Geçen hafta ki yazımda fibromiyaljinin ne olduğundan ve beslenme tedavisinin nasıl olması gerektiğinden bahsetmiştim. Fibromiyalji nedeni tek olan bir hastalık değildir bu yüzden sadece beslenme veya sadece medikal tedavi tam anlamıyla bir iyileşme sağlamayacaktır. Tedavide çok yönlülük esastır. Bu hafta fibromiyaljide zihinsel sağlık, egzersiz, uyku  gibi konulara değinip sizlere bir ışık tutmayı hedefliyorum. 

Uyku düzeni; Fibromiyalji hastalarının ağrıdan sonra en çok şikayet ettikleri şey uyku problemleridir.  Kişiler yatınca uykuya dalamama, gece veya sabah erken saatte uyanıp tekrar uyuyamama gibi sorunlara sahiptir. Uyku kalitesine ulaşamadıkları için de yorgun yatıp yorgun kalkarlar. Derin uykuyu yeterli miktarda alamayan vücut, gün içerisinde beyinde biriken metabolizma ürünlerinin temizliğini yapamaz. Dinlenmemiş ve temizlenmemiş beyin düzgün çalışamaz, enerjiyi verimli kullanamaz, beyin sisi (beynin günlük  bilişsel işlevlerinde zorlanma ve aksama olması) ve unutkanlık başlar. Uykusuzluk beyinden omuriliğe inen sakinleştirici yolları devre dışı bırakır bu da ağrıların daha kolay başlamasına ve uzun sürmesine neden olur. Ağrılar arttıkça uyumak zorlaşır, uyuyamadıkça ağrılar artar. Peki uyku kalitesini artırmak için neler yapabiliriz?  Her gün yaklaşık 8 saat uyuyun, aynı saatte yatıp, aynı saatte kalkmaya çalışın ve yatmayı 23.00 sonrasına bırakmayın. Yatmadan önce teknolojiden uzak durun, telefonları akşam gece moduna alın, yattığınız odaya elektromanyetik alan oluşturan cihaz koymayın. Zifiri karanlık bir odada yatın.  Melisa, rezene, lavanta, çarkıfelek çayları içmeyi deneyin. Akşam yemeklerini hafif yiyin. Akşam yemeğinden sonra magnezyum, omega-3 takviyesi almak uyumayı kolaylaştırır. Uyumadan önce yatakta nefes çalışmaları yapın. Ayrıca sarılarak uyumanın ve normal hayatta sevdiklerinizle sarılmanın fibromiyalji hastaları için olumlu etkileri olduğunu unutmayın.

Hareket ve egzersiz; Hareketsizlik beyinde ağrı yolaklarını değiştirerek ağrı duyarlılığını artırır, ağrıları başlatabilir, tetikleyebilir ve şiddetlendirebilir. Hareket ve egzersiz yapmak ise, ağrıların şiddetini azaltır, hafifletir, tedaviye daha kolay yanıt verilmesini sağlar, enerjiyi arttırır, yorgunluğu azaltır, kendini iyi hissetmene yardımcı olur, kaygı bozukluğunu azaltır, uyku kalitesini arttırır. Yapılan çalışmalarda hareket etmenin en az ilaçlar kadar hatta bazen ilaçlardan daha etkili olduğu gösterilmiştir. Yalnız fibromiyalji hastaları egzersiz yaparken hafif egzersizleri tercih etmeli ve kendilerini çok yormamalılardır. Özellikle yeni başlayanlar evde 5-10 dakikalık yürüyüş bile yapabilirler. Fibromiyaljiye en iyi gelebilecek egzersizleri şu şekilde sıralayabiliriz; postür düzeltme ve denge egzersizleri, yürüyüş yapmak, yoga yapmak, pilates yapmak, dans etmek, aerobik egzersiz.

Zihinsel sağlık; Stres insanın ruhsal ve fiziksel bütünlüğünü koruma kapasitesinin azalmasına neden olan olaylar bütünüdür. Stres yanıtına sebep olan olay sürekli devam ederse, kronik stres meydana gelir. Kronik stres, hayattan zevk almamaya ve ağrıların artmasına neden olur. Ağrılardan kurtulabilmek stresle baş etmeyi öğrenmekle mümkündür. Stresle baş etmeyi kolaylaştırmak için, gevşeme egzersizleri, nefes çalışmaları, yoga, psikoterapi, affetmek, hayır demeyi öğrenmek, sınırlarını belirlemek, öz şefkat, kendini sevmek, kendinize zaman ayırmak ve dinlenmeyi öğrenmek, sosyalleşmek, doğa yürüyüşleri, sevdiğin şeyleri yapmayı hayatınıza katabilirsiniz. Ayrıca fibromiyalji hastalarının çoğunda çocukluk çağı travma öyküsü, duygusal/cinsel/fiziksel şiddet, ayrılık, boşanma, kayıplar yaşama, işte maddi ve manevi tatminsizlik, çaresizlik, kendini ifade edememek, destek görememek gibi problemler vardır. Tüm bunları atlatmak ve iyileştirmek için yardım almak hastalığı yenmek açısından oldukça önemlidir. 

Temel nefes tekniğini hayatınıza geçirin; Rahat edebileceğiniz bir yer seçin, bu tercihen sandalye olsun. Çalışmayı yaparken en önemli noktalardan biri omurganızı çalışma boyunca dik tutmanızdır. Bu duruşu ilk zamanlarda yapmanız zor olsa da ilerleyen zamanlarda alışacaksınız. Pozisyonu aldıktan sonra karınızı şişirerek burnunuzdan nefes alın ve göbek deliğinizi içeri çekerek  burnunuzdan nefesi verin. Bunu yaparken bütün dikkatinizi nefes alıp vermenize odaklayın. İnsan olmanın gereği aklınıza bazı düşünceler gelebilir, önemli olan orda takılıp kalmamak ve aklınıza bir düşünce geldiği anda tekrar nefesinizi takip etmeye başlamaktır. Bu temel nefes tekniğini sabah kalktığınızda, gece yatmadan önce, gün içerisinde stresli olduğunuz bir anda yapmayı denemelisiniz.