Sinsi bir hastalık olan diyabet erken dönemde tedavi edilmediğinde böbrek yetmezliğinden, görme kaybına kadar pek çok ciddi hasara yol açıyor. Medicana Bahçelievler Hastanesi İç Hastalıkları Uzm. Dr. Nesriye Demirel diyabetin tedavisinde hareketli bir yaşam ve düzenli egzersizin önemini anlattı, yapılması gerekenleri sıraladı.
Diyabet; vücutta insülin hormonu eksikliğine ya da yokluğuna bağlı olarak kan şekeri yüksekliğidir. Çok su içme, sık idrara çıkma, halsizlik, yorgunluk, görme bulanıklığı gibi bulgularla ortaya çıkar. 10 yılın üzerinde diyabetli olan ve tedavisini yetersiz veya düzensiz sürdüren diyabet hastalarının yarısından çoğu kronik böbrek yetmezliği, görme kaybı, dolaşım bozukluğu nedeniyle kalp sorunları ve ekstremite (kol-bacak) kayıpları ile karşılaşıyor. Dünyada ilk sıralardaki ölüm nedeni olan hastalıklar içinde yer alan kalp damar hastalıkları, kronik böbrek yetmezliği, beyin damar hastalıkları ve inme, 20 yaş üstü körlük ve bacak ampütasyonlarının bir numaralı hazırlayıcı nedenidir.
Diyabetin belirtileri
Diyabetin belirtileri, daha önce ağız kuruluğu, zayıflık, çok su içme, sık idrara çıkma olarak kabul edilmekteydi. Oysaki daha sonra yapılan çalışmalarla görüyoruz ki; aslında diyabetin bu bulguları ortaya çıkmadan önce başlayan ve 10-15 yıl süren bir sessiz dönemi var. İşte bu dönem, hiçbir semptom vermiyor ve gizli şeker olarak adlandırılıyor.
Artık biliyoruz ki, açlık kan şekerinin normal olduğu 10-15 yıllık gizli şeker sürecinde de tokluk kan şekeri yüksekliği de vücutta, özellikle de damar siteminde bozukluklara neden oluyor. Bu dönemdeki kişilerin üçte ikisinde hipertansiyon, kan yağları yüksekliği ve obezite gelişiyor.
Kimler daha riskli?
Uluslararası kabul edilen kriterlere göre, açlık plazma şekeri 100 mg/dl’in üzerinde olan herkes diyabet açısından risklidir, 126 mg/dl ve üzerinde ise diyabetlidir. Diyabet açısından riskli grup: 45 yaş ve üzerindeki herkes, özellikle fazla kilolu kişiler, hareketsiz bir yaşam sürenler, birinci dereceden akrabalarında diyabet olanlar, kan yağlarında yükseklik, kan basıncı yüksekliği, 4 kg üzerinde doğum yapan anneler veya hamilelik diyabeti saptanması, damar hastalığı hikayesi olması. Diyabeti, mutlaka gizli şeker döneminde saptamak gerekir çünkü diyabetin önlenebileceği tek dönem, erken ve henüz hastalığın belirti vermediği dönemdir.
Hareketsiz yaşam tarzının yaygınlaşması, hazır gıdaların daha çok tüketilmesi, öğün zamanlarının kısalması her yaş gurubunda diyabeti tetikliyor. Diyabet, dikkat ettikçe uzaklaşan bir hastalıktır. Gizli şekeri önlemenin yolu, uygun beslenme programı, düzenli spor ve egzersizdir. Diyabet bilinçlenerek henüz ortaya çıkmadan önlenebilir bir hastalıktır.
Diyabeti önlemek için bunlara dikkat edelim:
Her gün süt yoğurt peynir tüketelim, kahvaltı yapmadan güne başlamayalım, tam tahıllı ve lifli besinleri tüketelim, her gün en az altı bardak su içelim, soframızdan tuzu ve şekeri kaldıralım, günde 8 bin adım yürüyelim, balık tüketelim.
Mutlaka egzersiz yapın
Diyabette kan şekeri kontrolünün sağlanmasında genellikle beslenme tedavisi ile ilaç ve insülin tedavisi ön plana çıkarılırken, egzersiz göz ardı ediliyor. Oysaki egzersiz de en az beslenme tedavisi ve medikal tedavi kadar diyabet tedavisinde önemlidir. Egzersiz, yiyeceklerin parçalanması sonucu oluşan şekerin, kas dokuları tarafından kullanılmasını hızlandırarak kan şekerini düşürür. Özellikle, şişman diyabetlilerde egzersiz ile harcanan enerjinin artması vücut ağırlığını azalmasına yardımcı olur. Ayrıca egzersiz fiziksel zindelik sağlar.
Egzersiz programına başlayacak olan her diyabetlinin öncelikle bir doktor kontrolünden geçmesi gerekir. Aksi takdirde farkına varılmayan bir kalp-damar veya böbrek hastalığı, sürekli ve ağır bir egzersiz programı sırasında sorun çıkarabilir. Egzersizin yapıldığı zaman son derece önemlidir. Egzersiz için en uygun zaman, yemek yenildikten sonraki bir-iki saattir. Böylelikle, yiyeceklerle kana geçen şeker, vücut tarafından kolaylıkla kullanılır ve kan şekeri düzeylerinin kontrolü sağlanır. Kısa süren (1-5 dak.) egzersiz programlarında kaslar glukozu kullanmazlar. Bu nedenle egzersiz programına 5 dakika ile başlanmalı ve giderek süresi arttırılmalıdır. Etkin bir egzersiz programı için 20-30 dakika zaman harcanmalıdır. Bu süre zamanla artırılarak 60 dakikaya çıkarılabilir.
Her gün 8 bin adım
Eğer mucizevi bir ilaç size zayıflamada,kaslarınızı kuvvetlendirmede, hastalıklardan korunmada,genel sağlık düzeyinizi iyileştirmede yardım edecek olsa bu ilacı almak istermiydiniz? Bu ilacı haftada 3-5 kez almanız gerektiği, her dozun alımının 30-45 dakika kadar süreceğini bilmeniz gerekir.
Hangi fiziksel aktiviteleri yapalım?
-Yüzme
-Koşma
-Sıçrama
-Yürüme
-Bisiklete binme
-Çömelme, kalkma
-Kol-bacak hareketleri
-Baş ve gövde hareketleri gibi temel vücut hareketlerinin tümünü ya da bir kısmını içeren çeşitli spor aktiviteleri.
Fiziksel aktivitenin faydaları:
*Sağlıklı kas, kemik ve direnç yapısı üzerine olumlu etkileri nedeniyle vücut düzgünlüğü ve farkındalığını geliştirerek bedeni ile barışık özgüvenli bireyler yaratır.
*Olumlu düşünebilme ve stresle başa çıkabilme yeteneğini geliştirir.
*Kendini iyi hissetme ve mutluluk oluşturur.
*Düzenli fiziksel aktivite, insülin aktivitesinin kontrolünü sağlayarak şeker hastalığının ve kan şekerinin kontrolüne yardımcı olur.
*Kilo alımını önler.
*Beyne olan kan akışının düzenli olmasına bağlı olarak erken bunama ve unutkanlık gelişimi riskini azaltır.
Fiziksel aktiviteyi artırmak için ipuçları:
Egzersiz yapmak için zaman ya da başka koşullar nedeniyle olanak olmadığı düşünüldüğünde, gün içindeki zorunlu hareketleri egzersize dönüştürün.
⁃ Ailece yapılabilecek fiziksel aktivite zamanları oluşturun
⁃ Özel araç yerine toplu taşımaları tercih edin
⁃ Hızlı yürüyüşle alışveriş yapın
⁃ Asansöre binmek yerine merdivenleri kullanın
⁃ Gidilecek yere varmadan bir kaç durak önce inip, yola hızlı yürüyerek devam edin.
Hareketsiz yaşam şekli bazı hastalıkların gelişimine zemin hazırlar:
⁃ Yüksek kan basıncı
⁃ Kalp hastalıkları
⁃ Şişmanlık
⁃ Şeker hastalığı
⁃ Kemik erimesi
⁃ Depresyon
⁃ Bel ağrısı
⁃ Kireçlenme
