AYŞEGÜL BEDİR AKOSMAN
Ahmet Uğurlu'nun başrolünde oynadığı Tabutta Rövaşata yalnızca bir film olmanın ötesinde bir dönemin başlangıcı sayılabilecek filmlerden birtanesi olarak Türk Sinema Tarihi'nde yerini alan kıymetli bir yapım. Öyle ki Yeşilçam filmlerinden sonra uzun süre üretim gerçekleşmeyen sinemamızda 90'lı yıllar bir dönüm noktası olarak kabul edilir. İşte böyle kısır bir dönemde sinemaya adım atan Derviş Zaim, 1996 yılında başladığı film yapma serüvenine devam ederek Türk Sineması'na değerli eserler kazandıran usta bir yönetmen. Zaim, Tabutta Rövaşata filmiyle, başta Antalya Film Festivali olmak üzere en iyi film dalında ulusal ve uluslararası alanda birçok ödül kazanmıştır.
Aynı zamanda üniversitelerde sinema eğitimi de veren yönetmen, bunun yanı sıra edebiyatımıza da önemli eserler kazandırmaya devam ediyor. Yönetmenin 1992 yılında kaleme aldığı Ales Harikalar Diyarında kitabı Yunus Nadi Roman ödülünü kazanırken, ikinci romanı Rüyet ise; Nisan 2019'da raflardaki yerini almıştır.
Biz de değerli yönetmen Derviş Zaim ile 9. Uluslararası Malatya Film Festivali'nde Master Class sinema eğitimi kapsamında biraraya geldik. Yönetmenin film yapma süreciyle ilgili kıymetli bilgiler sunduğu bu eğitim sonrası kendisiyle keyifli bir söyleşi gerçekleştirdik.
DERVİŞ ZAİM: "ÖYLE İYİ HATALAR YAPIN Kİ SİZİ DAHA İYİ YERLERE GÖTÜRSÜN"
Derviş hocam, sinemayla ilgili eğitim etkinliği çerçevesinde ve jüri başkanı olarak Malatya Film Festivali'ndesiniz? Festivallerin sinemaya katkısını nasıl buluyorsunuz?
Festivaller sinemaya farklı seslerin, farklı renklerin, farklı tarzda üretilmiş sinema sanatına dair örneklerin sunulması bağlamında katkıda bulunuyorlar. Bunlarda ülkedeki sinema kültürünün ilerlemesine, farklılaşmasına katkıda bulanan kaynaklardan birtanesi dolayısıyla festivallerin, ülke sineması kültürüne ana akım ve tek düze sinemanın dışında daha farklı sinemanın olduğunu göstermesi bağlamında önemli olduğundan bahsetmek mümkündür.
Malatya Film Festivali'nin içeriği oldukça yenilikçi ve değişik etkinlikler var diğer festivallere nazaran bu konuyla ilgili neler söylersiniz?
Bunu henüz tam manasıyla bilmiyorum çünkü öteki festivalleri de görmüş değilim ama eğer öyleyse bu sevinilecek bir durumdur. Sadece Türk filmleri yarışmasının seçkisinden bahsedebilirim. Bu seçkide Türk Sineması'ndaki farklı yönelimlerin bir arada olduğu bir koleksiyon yapmaya çalışmışlar onu not ettiğimi söylemem gerekiyor.
Hocam hayata karşı belli bir bakış açınız var bunu kitaplarınızda ve filmlerinizde görüyoruz. Eserlerinize bu bakış açısı mı yön veriyor? Yoksa anlık olarak ilham aldığınız şeyler var mı?
İkisi birbirinden ayrılan şeyler değil aslında sizin bakış açınızla hayatta gördüğünüz, işittiğiniz şeyler birbirini tetikler, karşılıklı olarak etkiler ve dolayısıyla sizin yolculuğunuzu oluştururlar bende de öyle oluyor.
Hocam 'Ales Harikalar Diyarında' ve 'Rüyet' adında iki romanınız var ve aynı zamanda üniversitelerde sinema eğitimleri veriyorsunuz sinemayla ilgili bir kitap çıkarmayı düşünüyor musunuz?
Şu an da hayır ama ileride belki olabilir.
Filmlerinizde beslendiğiniz en önemli kaynaklar nelerdir? Mesela eğitimde karakter, konsept ve çatışma gibi 3 önemli unsurdan bahsettiniz.
Her filmde değişiyor kendi hayatımdaki meseleler neyse o meselelere yanıt bulmaya gayret ediyorum bunun için roman yazıp film yaptığımı söylemem gerekiyor.
Filmlerinizi hem yazıp yönetip hem de yapımcılığını üstleniyorsunuz. Bu bir kolaylık mı sizin açınızdan yoksa daha da zorluk mu barındırıyor?
Kolaylık tarafı şu istediğin zaman esneyebiliyorsun, değiştirebiliyorsun. Senaryoyu yazıyorsan ve yönetmeni de kendin olacaksan daha farklı çözüm yollarına dramaturjik olarak girebiliyorsun. Ama bunun dezavantajları da var az önce eğitimde de belirttim bunları bir tanesi ise şu: Her defasında sen hem yazan hem de yönetmen olmaya devam ediyorsan aslında senin yaratıcılığınla ilgili bazı şeyleri görememe, kabul etme, benimsemek gibi bir tehliken olmuş olabilir. Filmografinin duyarlılıklarının az veya çok kurumaya yüz tutması gibi bir tehlike baş gösteriyor olabilir. Oysa insanın beslendiği kaynakların yelpazesini genişletmesinde ve çeşitlendirmesinde her zaman fayda vardır. Bu yüzden ben farklı kaynaklardan beslenilmesini ama aynı zamanda da esneyebilme kapasitesine sahip olmayı da önemsiyorum. Hem yazıp hem yönetmek bana esneyebilme kapasitesi sağlıyor fakat bunun dezavantajını da mümkün olduğu kadar kendime mesafe alarak aşmaya gayret ediyorum.
Mesela senaryoyu yazarken örneğin Tabutta Röveşata'da karakterinizi yazarken tip olarak onu hayal ediyor musunuz? Yani neye göre karakterleri seçiyorsunuz?
Karakterler, temalar, seçtiğin durumlar ve seçtiğin çatışmalar hayattaki bakış açımızdan ve o an bizim için neyin önemli, neyin önemsiz olduğuna dair algılarımızdan etkilenirler. Ben de bütün bunlardan etkilenerek bu seçimlerimi yapıyorum.
Peki Derviş Zaim'in gerçeklik algısı nedir hayatta?
Bir bilsem... Elbette biliyorum ama bunu size şu an da anlatamam biliyor olsam da anlatmam. İnsanın kendisini bu kadar ince detayına kadar söylemesinin aslında gerekli olup olmadığından emin değilim. Bence gerekli değil. Benim gerçeklik algımı bir röportajda size söylüyor olmam aslında yaptığım filmlere ilişkin algıyı etkileyeceği için onlara zarar verebilecek bir şeydir. O filmlerin nasıl algılandıkları seyircinin kendisinin kendi yorumlarıyla ilintilidir. Ben onların nasıl yorumlanmasıyla ilgili size bir şeyler söylememeliyim.
Filmlerinizde kemik bir kadronuz var mı içerik ve teknik ekip açısından yoksa her filme göre değişiyor mu?
Çoğunlukla beraber çalıştığım insanlar var bunlar birkaç filmde beraber çalıştığım genellikle mürekkep işler, inşallah bunların sayısı artar.
Son olarak film yapmak isteyenlere neler önerirsiniz?
Hemen bıraksınlar. (gülüyoruz)
Zor bir iş ama siz kitleler tarafından takip edilen, özellike sinemayla ilgilenen insanlar tarafından düşünceleri merak edilen bir insansınız.
Ben zor bir iş olduğunun farkında olarak hatalarından korkmamaları gerektiğini, hatalarından ders almaları gerektiğini, daha incelikli hatalar yapmaktan çekinmemeleri gerektiğini, murat etmeleri gerektiğini söyleyebilirim. Cesur olmanın ve risk almanın yanı sıra tedbirli olarak gitmenin de bir şekilde yolunu yordamını öğrenmeleri gerektiğini düşünüyorum. Bu bir öğrenme sürecidir, açık uçlu süreçtir. Her insan da kendi yeteneğine göre, aklına göre, etrafına göre bu öğrenme sürecini kendisine göre yaşayacaktır. Sinema sanatı öğrenilemez diye bir laf vardır bu doğrudur ve sinema sanatının tecrübeleri de öğretilemez. Her birey kendisi bunları ayrı ayrı yaşar, bazen bunlardan sirkeye dönüşür bazen de şaraba dönüşür.
Hocam yeni projeleriz hakkında biraz ipucu verebilir misiniz?
Yeni projelerim olacak inşallah 15-20 güne kadar da açıklama yapacağız siz de oradan haberdar olursunuz ve yine beraber oluruz.
Çok teşekkür ederiz hocam eğitimde de gerçekten harikaydınız.
Teşekkür ederim kibarlığınız için görüşmek üzere.
Yönetmenin Filmografisi;
1996 - Tabutta Rövaşata
2001 - Filler ve Çimen
2002 - Paralel Yolculuklar (Belgesel)
2003 - Çamur
2007 - Cenneti Beklerken
2008 - Nokta
2011 - Gölgeler ve Suretler
2012 - Devir
2014 - Balık
2016 - Rüya
Kitapları;
1992 - Ales Harikalar Diyarında / Yunus Nadi Roman Ödülü
2019 - Rüyet
ÖDÜLLÜ FİLMLERİ
"TABUTTA RÖVAŞATA
Ulusal Ödüller
Antalya Film Festivali (1996)
En İyi Film
En İyi Senaryo
En İyi Erkek Oyuncu
En İyi Kurgu
İstanbul Film Festivali (1997)
Jüri Özel Ödülü
Fipresci
Ankara Film Festivali (1997)
En İyi Erkek Oyuncu
Orhan Ariburnu Ödülleri (1997)
En İyi Ikinci Film
Jüri Özel Ödülü
Uluslararasi Ödüller
Montpellier Film Festivali (1997)
Jüri Özel Ödülü
Akdeniz Eleştirmenleri Ödülü
Torino Film Festivali (1997)
Jüri Özel Ödülü
Halk Ödülü
Selanik Film Festivali (1997)
Jüri Özel Ödülü
En İyi Erkek Oyuncu
Amiens Film Festivali (1997)
Netpac Ödülü
San Francisco Film Festivali (1997)
En İyi Film
D’Annonay Film Festivali (1998)
En İyi Film
Ouvres Film Festivali (1998)
En İyi Film
En İyi Erkek Oyuncu
"FİLLER VE ÇİMEN"
Ulusal Ödüller
Antalya Film Festivali (2000)
Jüri Özel Ödülü
En İyi Yönetmen
En İyi Kadin Oyuncu
En İyi Kurgu
En İyi Sanat Yönetmeni
En İyi Yardimci Erkek Oyuncu
Kültür Bakanliği Ödülü
İstanbul Film Festivali (2001)
Fipresci -Uluslararasi Film Eleştirmenleri Ödülü
En İyi Kadin Oyuncu
Avşa Film Festivali (2001)
En İyi Film
En İyi Kadin Oyuncu
Orhon Ariburnu Ödülleri (2001)
En İyi Film
En İyi Yönetmen
En İyi Kadin Oyuncu
Siyad (Sinema Yazarlari Derneği) Ödülleri (2002)
En İyi Film
En İyi Yönetmen
En İyi Senaryo
En İyi Kadin Oyuncu
"ÇAMUR"
Ulusal Ödüller
Orhon Ariburnu Ödülleri (2003)
Jüri Özel Ödülü
Ankara Film Festivali (2003)
En İyi Yardimci Kadin Oyuncu
Sinema Yazarlari Derneği (2003)
En İyi Kadin Oyuncu
Uluslararasi Ödüller
Venedik Film Festivali (2003)
Ccit (Geleceğin Sinemasi)- Enricho Fulchignoni (Unesco) Ödülü
"PARALEL YOLCULUKLAR" (Belgesel)
Ulusal Ödüller
Kutlu Adali Basin Ödülü
Cenneti Beklerken (35 Mm Uzun Metrajlı Film -2006)
Ulusal Ödüller
Antalya Film Festivali(2006)
En İyi Özel Efekt
Siyad Ödülleri (2006)
En İyi Film Müziği
Ankara Film Festivali (2006)
En İyi Sanat Yönetimi
En İyi Müzik
Adana Film Festivali
Jüri Özel Ödülü
En İyi Sanat Yönetimi
En İyi Müzik
En İyi Kurgu
Uluslararasi Ödüller
Kahire Film Festivali – En İyi Sanatsal Katki Ödülü
"NOKTA"
Ulusal Ödüller
Antalya Film Festivali Avni Tolunay Jüri Özel Ödülü
Antalya Film Festivali En İyi Yönetmen
İstanbul Film Festivali En İyi Yönetmen
Bursa Ipek Yolu En İyi Yönetmen
Antalya Film Festivali En İyi Müzik
Adana Film Festivali En İyi Müzik
Adana Film Festivali En İyi Görüntü
Adana Film Festivali En İyi Görsel Efekt
Antalya Film Festivali En İyi Ses Tasarimi
Türkiye Yazarlar Birliği Sinema Ödülü
Boston Türk Filmleri Festivali Sinemada Mükemmellik Ödülü
Uluslararasi Ödüller
Avrasya Film Festivali Eleştirmenler Ödülü
Kahire Uluslararasi Film Festivali En İyi Dijital Film
Montpellier Film Festivali En İyi Müzik
Asya Pasifik Ödülleri Senaryo Adayi
"GÖLGELER VE SURETLER"
Ulusal Ödüller
Ankara Film Festivali – En İyi Film
Ankara Film Fstivali – En İyi Yönetmen
Ankara Film Festivali – En İyi Kadin Oyuncu
Ankara Film Festivali – En İyi Yardimci Erkek Oyuncu
Ankara Film Festivali – En İyi Kurgu
Ankara Film Festivali – En İyi Sanat Yönetimi
Ankara Film Festivali – Siyad Eleştirmenler Ödülü
Antalya Film Festivali – Siyad Eleştirmenler Ödülü
Antalya Film Festivali- En İyi Kurgu
14. Uluslararasi Istanbul Kukla Festivali Onur Ödülü
1. Yeşilçam Ödülleri – En İyi Sanat Yönetimi
1. Yeşilçam Ödülleri – En İyi Kostüm
UlusLararasi Ödüller
Film Oriental (Cenevre) – Özel Mansiyon
"RÜYA"
Ulusal Ödüller
-Adana Film Festivali – En İyi Kadın Oyuncu
