Yıllar önce ülkemizde açık olan kumarhaneler zamanını hatırlayalım. Kumar konusunda hassas olan insanların oralarda ne durumlara düştüğü, yıkılan yuvalar, kapı önlerinde intihar etmeye çalışan insanlar hala belleklerdedir sanırım. Hepsi kapandı ama bu toplumsal yara bir nebze olsun kabuk bağlamadı mı? Hiç sanmam Birçok şans oyunları ve kumarın yanı sıra bize nimet olması gereken teknoloji sayesinde kumarhaneler parmak uçlarımıza geldi.
Sonuç yine aynı.
Bir hastalık olarak bahsediliyor bu alışkanlıktan. Hem psikoloji hem de hukuk bir hastalık olarak kabul ediyor. Sadece bu hastalığa yakalanan kişiler kabul etmiyor hasta olduklarını.
Bizde bu haftaki röportajımızda kumarın hem psikolojik hem de hukuki yönden zararlarını uzmanlarından dinledik.
Röportajımızın ilk konuğu Dr. A. Fuat Beşkardeş
-- Merhaba sizi kısaca tanıyabilir miyiz?
Merhabalar, ben Dr.A. Fuat Beşkardeş. Psikiyatri uzmanı ve psikoterapist olarak son 2 senedir Gümüşuyu’ndaki ofisimde çalışıyorum. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi mezunuyum, ihtisasımı Cerrahpaşa Psikiyatri bölümünde tamamladım. Daha sonra Bolu Ruh Sağlığında 3 sene kadar çalıştım. Daha sonra 2012 senesinden beri İstanbul’da özel ve serbest hekim olarak çalışmaktayım.2017 senesinden beri de bir özel üniversitede öğretim görevlisi olarak psikoloji ve psikolojik danışmanlık lisans öğrencilerine ders vermekteyim.2020 senesinde de İÜ AUZEF kapsamında sosyoloji bölümünden mezun oldum. Bilişsel davranışçı terapiler, şema terapileri ve mindfulness temelli psikoterapiler ile ilgilenmekteyim.
-- Kumar bağımlılığı nedir?
Patolojik Kumar :Kişisel, ailesel ve iş yaşamında neden olduğu tüm kayıplara karşın kumar oynama dürtüsüne engel olamamadır. Toplumda %2-3 oranında görülür. Her gelir grubunda görülebilir. 40-50 yaş arasında erkeklerde daha sıktır. Gençler arasında giderek yaygınlaşmaktadır.
Çağımızın en büyük hastalıklarından biri olan kumar bağımlılığı yüzünden birçok aile yıkılmakta, insanlar sevdiklerinden uzaklaşmaktadır. Birçok kişi kumarı gününü hoş geçirmek, daha eğlenceli zamanlar elde etmek hatta dinlenme amacı olarak görmektedir. Kumar; şans ve bahis oyunlarını da içine alır. Kumar bağımlılığı kimi zaman gizli bir hastalık olarak nitelendirilmektedir çünkü madde veya alkol bağımlılıklarında olduğu gibi görünür fiziksel işaretleri ve semptomları yoktur.
Bugün artık psikiyatrik açıdan kumar bağımlılığının ‘davranışsal bağımlılıklar grubunda kabul görmüş bir tanı kategorisi' bulunuyor. En son 2013 yılında güncellenen Amerikan Psikiyatri Birliği Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'nda kumar bağımlılığı ismi, patolojik kumar oynama bozukluğu olarak güncellenmiştir.
-- Sanal kumar veya kumar bağımlılığı nasıl oluşur?
Basit bir eğlence olarak başlayan kumar oynama davranışı zamanla kişinin kontrol edemediği boyutlara ulaşabilir ve bağımlılık yapar. Kumar oynayan bireyde para kazanmak gibi olumlu bir beklenti vardır. Bu beklenti doğrultusunda kişi yoğun bir heyecan yaşar ve beklentisini gerçekleştirmek için risk alır.Kumarın dinlenme ve güzel zaman geçirme şeklinde sunulması oldukça yaygındır. Pek çok güzel maskesi bulunsa da kumar bağımlılığı insanların kurtulması gereken bir hastalıktır.
Kumar dipsiz bir kuyudur, İlk oyun bu kuyuya atılan ilk adımdır. Her kaybın ardından kişinin kazanması gereken meblağ artar. Önce kazanmak için, sonra kaybedilenleri geri almak ve onun üstüne bir miktar daha koymak için oynar. Ancak kişi her defasında kayıp artar ve bir dipsiz kuyuya dönüşür. Sanal kumar bağımlılığı, kumar bağımlılığından ayrı bir hastalık ya da davranış değildir. Kumara erişimde farklı bir yol olan internetin kullanılması söz konusudur. Çağımızda teknolojinin yaygınlaşması, internetin kullanımını kolaylaştırmış olsa da bu davranışa katkıda bulunabilir.
-- Bağımlılık sürecinin gelişimi nasıldır?
Kumar bağımlılığı beynin dürtü kontrolünde etkili olan bölgesindeki elektro-kimyasal bir bozulma sebebiyle oluşur. Kumar bağımlısı bir birey, dürtü denetimini sağlayamamaktadır. Dürtü kontrol bozukluğu, bireyin dürtülerini gerçekleştirmek için yoğun bir istek duyması ve bu isteği erteleyememe veya bu dürtüye karşı koyamaması durumudur. Kontrolü kaybeden kişi dürtülerinin kontrolüne girer, sonradan pişman olacağı davranışlara iradesini kaybetmişçesine girer. Kişi eline para geçtiğinde durdurulamaz bir arzuyla kumara yönelir ve parası bitene kadar oynar. Oyun bittikten sonra büyük bir pişmanlık yaşar. O an bir daha yapmayacağını söyler, hatta defalarca yemin eder ama eline para geçtiğinde yine aynı arzuya mağlup olur. Günün büyük bir kısmını kazanacağına inandığı paraları hesap ederek geçirir. Zihni hep oyunla meşgul olur. Kazandığına dair senaryolar kurar ve onlara inanır.
-- -Kumar bağımlılarının gösterdiği belirtiler nelerdir?
Konu üzerine yapılan bilimsel çalışmalarda, bir bireyin artık bağımlı hale geldiğinden bahsedilebilmesi için aşağıda verilen on kriterden en az beşinin sağlanmış olması gerektiği belirtilmektedir:
a) Sürekli oyun oynamayı düşünmek,
b) Heyecanı artırmak için daha yüksek miktarlarda oynamak,
c) Oyun oynamayı azaltınca sinirli davranmak,
d) Oyun oynamayı kaçış olarak görmek,
e) Maddi kayıpları kapatmak için oynamak,
f) Oyun oynadığını gizlemek,
g) Oyun oynamak için yasadışı yollardan mali kaynak sağlamaya çalışmak,
h) Yakın çevreyle ilişkileri koparmak,
i) Maddi yardıma muhtaç olmak,
j) Oyun oynama arzusunu kontrol altına almak veya ortadan kaldırmak hususunda başarısız olmak.
--- -Kumarın zararları nelerdir?
Toplumları derinden sarsan ve toplumun temeli olan aileyi yıkan bu kötü alışkanlığın etkisi kişiyle sınırlı olmadığından bu patolojik bağımlılığı bir halk sağlığı sorunu olarak ele almak gerekir. Kumarın kişiye zararları oldukça fazladır. Kumarın zararları, kişide psikolojik sorunlara neden olur. Maddi kayıplar başlar ve kişi; aile, toplum ve kendisine zararlı hale gelir. Kumar bağımlılığı, kişinin ailesine ve çevresine karşı olan sorumluluğunu unutturur.
Kumarın aileye zararları da kişinin hayatını alt üst eder. Kumar bağımlılığı, ailedeki tüm güveni ortadan kaldırır. Kumar parasını bulmak için birçok kişi ile ilişkiler kurulur ve bu ilişkiler ailenin ve bireylerin tüm düzenini bozar. Aile içi şiddet baş gösterir.
Kumarın topluma zararları kişinin toplumdaki yerini sarsacak niteliktedir. Haksız kazanç meşru hale gelir ve kolay para kazanma normal hale gelir. Kanunsuz yapı ve organizasyonlar hem güçlerine güç, servetlerine servet katarlar. Menfaat ve kazanma hırsı toplumsal ilişkilere darbe vurur. Toplumsal ahlak da kötüye gidişten nasibini alır.
-- Sanal kumar ve kumar bağımlılığının tedavisi nedir?
Kronik bir hastalık olmasının yanında pek çok problem yaratmasına rağmen tedavi olmak için başvuranların oranı oldukça düşüktür. Araştırmalara bakıldığında kumar bağımlısı olanların %80-90’ı tedavi için bir arayışta değildir. Bunun nedeni inkar, utanç ve problemi tek başına çözme isteğidir. Kumar bağımlısı kişi sıklıkla bu bağımlılığı nedeniyle değil, diğer ruhsal sıkıntıları sebebiyle tedavi arayışına girer.
Kumar bağımlılığı nasıl tedavi edilir sorusu bağımlılıktan kurtulmak isteyenlerin ve ailelerinin yanıt aradığı bir sorudur. Öncelikle bu tedavinin bir ekip işi olduğu bilinmelidir. Bu ekip, kişinin ailesi, psikiyatri hekimi ve psikologdan oluşmaktadır.
Kumar bağımlılığı tedavisi, diğer bağımlılıkların tedavisine benzer bir seyir izlemektedir. Öncelikle kişiye bağımlılığı ile ilgili farkındalık geliştirmek hedeflenir. Bu noktada kişinin yanlış inançları, bilişsel çarpıtmaları ile çalışılır. Kişiye kumar oynama davranışı ile ilgili zarar algısı kazandırılır ve kumarı bırakmaya yönelik motivasyonu arttırılır. Sonrasında bağımlılığını kabul etmiş ve bırakmak isteyen birey ile kumar oynama nedenleri, kumar oynama ile ilgili olumlu beklentileri belirlenerek, bunlara yönelik yeni baş etme mekanizmaları geliştirilmeye yönelik çalışılır. Riskli durumları belirlenerek, nüks etmenin önüne geçmeye çalışılır.
Tutum ve davranışlarını düzenleyemeyen bireyin kontrolü ailesinin yardımıyla sağlanabilir. Aile, bağımlı bireyin ekonomik ilişkilerini gözetim altında tutar. Kumar bağımlılığından kurtulması amacıyla yardım almasına destek verir. Kumar bağımlılığından kurtulma yolunda psikiyatristin görevi beyindeki patolojik bozuklukları bularak gerekli ilaç tedavisini düzenlemektir. Kişi, bağımlılığının patolojik bir beyin hastalığı olduğunu kabul etmelidir.Bu üçlü mekanizmanın ortak çalışması ile kişinin bağımlılığı kontrol altına alınır.
Kumarın hukuki boyutunu da Avukat Mehmet Ulaş Şekerciden dinleyelim
-- Mehmet bey, Merhaba. İlk sorumu hemen sormak istiyorum. Kumar oynamak ve oynatmak suç mudur?
Merhaba. Kumar oynatmak ceza kanununda suç olarak tanzim edilmişse de, “kumar oynamak” suç değildir. Kumar oynayan kişi, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu'nun 34. maddesi gereği idari para cezasına çarptırılır. Kumar oynayan kişi hakkında herhangi bir adli soruşturma yapılmaz. Kumar oynamak özel hukukta haysiyetsiz yaşam sürme olarak görünüm kazanıp boşanma sebebi olabilir. Borçlar hukukunda ise eksik borç olarak addedildiğinden ödemesi geri alınamaz. Fakat Türk hukuk sistemi Ceza hukuku kapsamında bunu suç olarak addetmemiştir.
-- Kumar oynamanın cezası nedir?
5326 sayılı Kabahatler Kanunu'nda düzenlenmiştir. Buna göre; Kumar oynayan kişiye, 1.000 Türk Lirası idari para cezası verilir. Ayrıca, kumardan elde edilen gelire el konularak mülkiyetin kamuya geçirilmesine karar verilir.
-- Kumar oynatmanın, kumar oynanması için yer ve imkân sağlama suçunun cezası nedir?
Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama suçunun cezası şu şekildedir: Kumar oynanması için yer ve imkan sağlayan kişi, “bir yıldan üç yıla kadar hapis ve iki yüz günden aşağı olmamak üzere” adlî para cezası ile cezalandırılır.
-- İnternette bahis oynatmanın cezası nedir?
Yasadışı bahis oynatma suçunun cezası, üç yıldan beş yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezasıdır.
-- Sanal kumarda kandırılanları koruma kanunu var mı? Kandırıldığını düşünenler nereye başvurmalıdır?
Böyle bir kanun bulunmamaktadır. Hukuka Aykırı bir eylemi işlerken kişinin hakkının gaspı halinde; hukuk düzenine aykırı davranırken hakkı gasp edilen kişinin bu hakkının Korunacağını düşünmek fazlaca iyimser davranmak olacaktır.
-- Yasadışı bahis oynayan ve oynatan nasıl tespit edilir?
Yasa dışı bahis oynatan veya aracılık eden kişilerin yakalanması üzerine bu kişilerin banka hesap hareketleri, soruşturma makamları, savcılık ve polis tarafından incelenir. Olağandışı hareketlerin tespiti hâlinde gerekli işlemler adli Makamlarca yapılır.
-- Sanal kumar oynatılan internet sitelerine erişim engellenebilir mi?
Bilişim suçlarını araştırmakla görevli adli kolluk ve makamların bunların tespitini yaptığı hallerde elbette erişimin kısıtlanması mümkün olacaktır. Ancak gelişen ve büyüyen sanal ağ ortamında bunun ne derece yapılabileceği tartışmalıdır. Zira sanal ağlarda açık kapı bulmak usta ellerce gayet kolaylıkla başarılabilecektir. Adli makamlara bu konuda büyük görev düşmektedir.
İnternete erişimin kısıtlanmasının güç olduğu 21. Yüzyılda bu hususun tepkilere yol açması da kaçınılmaz olacaktır.
