Günlerdir işi, gücü bıraktık gözümüz kulağımız medyada. Ülkemizin birçok bölgesinde çıkan orman yangınları acıya eşlik eden korku, üzüntü, şaşkınlık içinde izliyoruz. Kaybettiğimiz değeri yerine koymak için onlar hatta yüz yıllar gibi uzun yıllara ihtiyacımız olduğunu kavradığımızda ise acımız ve üzüntümüz onlara yüzlere katlanıyor.
Üzülüyoruz çünkü, Ormanların yok olması demek, dünyanın yok olması demektir.
Üzülüyoruz çünkü, Doğal ve milli kaynaklarımızın en önemlilerinden biri olan ormanlarımız, sadece milli kaynağımız değil, aynı zaman da yaşamsal kaynağımızdır.
Peki, ormanlarımıza neler oluyor? Yangınlar, yıkımlar nasıl meydana geliyor?
Orman yangınları hakkında merak ettiğimiz soruları bugünkü röportaj konuğum olan Orman Mühendisi Vefa Tetik'e sorduk.
-- Merhaba. Kısaca sizi tanıyabilir miyiz?
İsmim Vefa TETİK. Orman Mühendisiyim. Yaklaşık 30 yıl Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde çeşitli birimlerde görev yaptım. Hangi birimde olursa olsun Kurumumuz da görev yapan her Orman Mühendisinin Orman Yangınları ile mücadele görevi vardır. Özellikle son 10 yıl yine Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde Orman Yangınları ile Mücadele Şube Müdürlüğünde Yangın Uzmanı sıfatıyla görev yaptım.
-- Günlerdir yanıyoruz. Ormanlarımız yanıyor. Hem de her geçen gün daha da şiddetlenerek, bir öncekinden daha fazla insan-hayvan canına, doğa tahribatına mal olarak. Ormanlarımızda neler oluyor? Orman yangınları nasıl ortaya çıkıyor?
Bir yanma olayının meydana gelmesi için
1-Yanıcı madde
2-Oksijen
3-Ateş kaynağı
Bu üç unsurun bir araya gelmesi ile YANMMA olayı başlar. Bu üç unsurdan birisinin dahi eksilmesiyle ateş söner. Ormanlarda bulunan her şey yanıcı maddedir. Oksijen zaten havada mevcut. Bir şekilde bir ateş kaynağı da olduğunda yangın başlar.
Hava sıcaklığı, rüzgar, yanıcı maddenin özellikleri ve yoğunluğu, arazinin yapısı gibi nedenlere göre yangın büyümeye başlar. Yangına müdahale edilmeyen her geçen dakika da yangın katlanarak büyür. Yangın büyüdükçe söndürülmesi güçleşir. O nedenle Orman Yangınlarının söndürülmesinde en önemli olan ERKEN MÜDAHALE dir
Ülkemizde çıkan Orman Yangınlarının % 97 si insan kaynaklıdır. Geri kalan % 3 lük kısım ise doğal nedenlerden (Yıldırım gibi) kaynaklanmaktadır.
İnsan kaynaklı çıkan yangınlar sırasıyla
a) İhmal : Anız yakmak bahçe temizliği sigara gibi nedenler
b) Kaza : Ormanlardan geçen Enerji Nakil hatlarından kaynaklanan yangınlar ( Tel kopması, ark yapması gibi), orman içerisinden geçen yollarda meydana gelen kazalar gibi
c) Kasıt: Çeşitli sebeplerle bilinçli olarak yangın çıkartılması
d) Terör : Terör amaçlı çıkartılan yangınlar
-- Ülkemizde ormandan bol ne var? Mantığı vardır. Ormanlarımızı bu denli değersizleştiren en büyük etken de bu düşünce. Peki Türkiye gerçekte bilindiği gibi orman zengini bir ülke mi?
Tam tersi ülkemiz orman fakiri bir ülke. Alan olarak bakıldığında Ormanlık Alan ülkemizin % 26 sına tekabül eder. Ancak bu ormanlarında yarısından çoğu Bozuk Orman diye tabir edilen makilik çalılık alanlardır.
-- Türkiye'de yılda ne kadarlık bir orman alanı yanıyor?
İstatistikler bakıldığında Ülkemizde yılda yılda ortalama 3 – 4 bin hektar arası bir alanda Orman Yangını meydana gelmektedir. Genelde 4-5 yılda birde bu alan 10 bin hektarlara kadar çıkmaktaydı. Tabi bu yıl maalesef bütün istatistikler altüst oldu.
-- Ormanlık alanları yok etmek hangi doğal afetlere davetiye çıkartır?
En başta iklim değişikliğine neden olmaktadır. Küresel sıcaklığın artması, yağışların düzensizleşmesi gibi. Bunun yanında orman demek sadece ağaç değildir. Ormanlarda yaşayan binlerce tür hayvan, böcek vardır. Dünyada yaşayan her canlının doğa için bir anlamı bir görevi vardır. Ormanlar yok olduğunda milyonlarca yılda oluşan ve yaşam kaynağımız olan TOPRAK erozyon ile yok olur. Toprağın yok olması demek yaşamın bitmesi demektir.
-- Ormanların doğaya ve insanlara ne gibi yararları vardır?
Bu konu da tek söyleyeceğim şudur. Ormanlar insan olmadan yaşar. Ancak İnsanlar olmadan YAŞAYAMAZ. Dünyamızın yaşını 1 yıl olarak kabul edersek İnsanlar bu bir yılın sadece son 16 SANİYESİNDE vardır. Geri kalan 364 gün 23 saat 59 dakika 44 saniyesinde doğa hep vardı.
-- Yanan orman alanları herhangi bir gerekçeyle imara açılabilir mi?
Bu kesinlikle mümkün değil. Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde olan ve Orman olarak tescilli olan hiçbir yerde yapılaşma söz konusu değildir.
--Yangında en etkili söndürme aracı nedir? Uçak ya da helikopter ne zaman kullanılır?
Yukarıda bahsettiğim gibi Orman Yangının söndürülmesinde en etkili unsur ERKEN MÜDAHALE dir. Henüz yeni başlayan bir ateşi tek bir kişi üzerine basarak bile söndürebilir. Yangına müdahale geciktikçe söndürme işi zorlaşır. Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde Ormanın değişik yerlerinde konuşlanmış Orman Yangın Söndürme ekipleri vardır ve bunlar 7/24 ekip binasında yangın haberi alındığında 3 dakika içinde hareket edecek şekilde beklerler.
Eğer Orman Yangını Hava halleri Ormanın yapısına göre Yangının kolay büyüyebileceği bir yerde başlamış ise en yakın hava araçları da hareket eder. Hava araçlarının en büyük avantajı ekiplerin geç ulaşacağı bir yerde çıkan yangına erken müdahale ederler ve YANGININ BÜYÜME HIZINI YAVAŞLATIRLAR. Eğer bir yangına kara ekipleri müdahale etmezse hava araçları tek başına YANGINI SÖNDÜREMEZ. Büyümüş bir yangında ise hava araçları yangının hızını yavaşlatarak halk tabiriyle yangını pusturarak Orman Yangın İşçilerinin yangına müdahalesine olanak sağlarlar.
--Ülkemizde yeterli teknolojik ekipman mevcut mu?
Bu konuda yeterli yada yetersiz diye bir sınır koymak mümkün değildir. Yangın henüz büyümeden erken müdahale edilmiş küçük bir yangına tek bir arazöz yeterli olacakken kontrolden çıkmış büyük bir yangına hele nemin düşük rüzgarın çok hızlı olduğu bir yerde binlerce arazöz hatta 10 larca hava aracı bile yetersiz kalacaktır.
Araçtan ziyade bu araçlarda görev yapan ORMAN YANGIN EĞİTİMİ almış YANGIN İŞÇİSİ sayısının yetersizliği bence çok daha önemlidir.
Şöyle ki ; ilk görev yaptığım yıllarda günün şartları gereği bırakın Uçak yada Helikopteri yeterli ARAZÖZ bile yoktu. Fakat işçi sayımız bu günkünden çok daha fazlaydı. Orman içerisinde yaşayan Orman Köylülerinde 40 yaşını aşmamış kişiler Orman Yangınlarının söndürülmesinde görev almak zorundaydılar. Fakat bu gün iş güvenliği yasalarından dolayı bırakın Orman Köylülerini Orman Genel Müdürlüğü dahi YANGIN EĞİTİMİ almamış işçilerini yangına götürmekte yasal sıkıntılar yaşamaktadır. O nedenle elbette Arazöz, Hava aracı gibi araçlar önemli ama öncelikle ORMAN YANGIN İŞÇİSİ sayısı yeterli hale getirilmelidir.
--Ormanların içinde su depolama sistemi bulunuyor mu?
Elbette. Özellikle yangına 1. Derece hassas dediğimiz Antalya Muğla İzmir gibi yerlerdeki ormanların içinde her 5-10 km aralıklar ile yapılmış YANGIN HAVUZLARI vardır. Olası bir yangın esnasında Arazöz ve Helikopterler buralardan su alabilmektedir.
-- Yangının oluşmasını engelleyen önlemler alınıyor mu? Yangına müdahale personeli ve vatandaşların bu konuda eğitimi yeterli mi?
Kesinlikle. Elbette eksiklikler vardır ancak yangın sezonu başlangıcı dediğimiz 1 Mayıs tarihinden önce bu önleyici çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar Orman Yangınlarında kullanılan en önemli araçlar olan ve Orman Genel Müdürlüğü envanterine kayıtlı olan arazözlerin bakımları yapılır. Orman Yangın İşçilerin kişisel koruyucu (elbise maske bot vs.) eksiklikleri giderilir. Orman Yangın İşçilerine yangına müdahale teknikleri konulu eğitimler verilir. Bunun yanında Orman Köylüleri başta olmak üzere orman içerisinde yaşayan insanlara ormanda nelerin nasıl yapılması gerektiği ile ilgili eğitimler verilir.
-- Ormanlar nasıl korunur? Vatandaşlara burada nasıl bir görev düşüyor?
Ormanların korunması DOĞAYA SAYGILI olmak ile başlar. Doğanın dengesini etkileyecek her bir davranış felaketlere davetiye çıkarır. Vatandaşın doğayı kirletmesinden başlayıp plansızca yapılan BARAJ lar dahi derelerin kurumasına dolayısıyla iklimin değişmesine sebep olur.
Doğayı sevmek onu korumak için yeterli değildir. Doğayı severken bilinçli sevmek gerekir. Ormancılık ve Orman Yangınlarının Söndürülmesi bir bilimdir. Yeterli eğitim almamış insanların sadece “ormanları seviyorum” diyerek yangına müdahale etmeye çalışması fayda vermez tam aksine hem söndürme işlerini baltalar hem de kendi can güvenlikleri için tehlikelidir. Tıpkı AMELİYATHANE YE GİRİLİP AMELİYAT EDEN DOKTOR VE DİĞER SAĞLIK EKİBİNE MÜDAHALE ETMEK ne kadar yanlış ise ORMAN YANGINLARINA BİLİNÇSİZ CE MÜDAHALE ETMEKTE o kadar yanlıştır. Eğer faydalı olunmak isteniyorsa yangın öncesinde yangın esnasında ve yangın sonrasında bu konuda eğitimli ve görevli olan ORMAN MÜHENDİSİ ORMAN MUHAFAZA MEMURU VE ORMAN YANGIN İŞÇİLERİNİN yaptığı işi kolaylaştıracak çalışmalar yapılmalı.
