Allahı bilme yollarının dördüncüsü Kur’an merdivenidir.
Kur’anın erişilmez, benzersiz belâgatini bildirir. Onun üstün ve san’atlı anlatımının yüksek rütbe ve seviyesini ilân eder.
Allahı bilme yollarının; mesafesi en kısa olanıdır. İfade ve hitabının, çok açık oluşu sebebiyle insanların geneli içindir. Hepsine birden seslenir.
İşte asıl seçkin ve seçilen yol budur. Bu Kur’an merdivenidir.
X
Allahı bilmeye götüren yolların dördüncüsü olan Kur’an merdiveni de iki çeşittir.
Bu merdivenin iki önemli basamağı vardır. Yani bizi Yaratıcıya götüren iki küllî / kapsamlı delil ve kanıtı vardır.
Evet Allahı bilmeye götüren Kur’an merdiveninin iki kapsamlı delilinden birincisi “İnayet Delili”dir.
Allahın inayetidir. Yani Allahın yardım edici ve lütufkâr oluş delili ve kanıtıdır.
Ki eşyanın / şeylerin sağladığı yararları, birer birer sayıp döken bütün Kur’an âyetleri; bu delile imada bulunuyor. Dolaylı yoldan bu delili gösteriyor. Bu kanıtı tanzim edip düzenliyor.
Bu delilin özü şudur:
Evrenin en mükemmel nizamında; maslahat, fayda, hikmet ve gayelere riayet vardır. Maksat ve hikmetlerin yerine getirilmesine hizmet vardır.
Bu ise san’atkâr Yaratıcının her işinde, yarattığı her varlıkta kast, hikmet ve gayesi bulunduğunu ispat ediyor. Tesadüf kuruntusunu ortadan kaldırıyor.
X
Her ne kadar, her adam âlemde gözetilen maslahat / fayda ve düzenli oluşa dikkat edemez. Bunun farkında olamaz. Bunları anlamayı başaramaz. Yani olaylardaki ortak vasıf ve niteliklere dikkat edemez. Bu yüzden tam bir sonuç çıkaramaz.
Etraflı ve tam bilgi alamaz. Olanı biteni kavrayıp kuşatamaz. Onlardaki hikmeti anlayamaz.
Fakat insanoğlunda; fikirleri birbirine ekleyip, yeni fikirler üretmek; haslet ve özelliği vardır.
Bu sayede kâinatın her bir çeşidine ait; her şeyin yerli yerinde olduğu küllî kaidelerden; düzgün ve kapsamlı kurallardan ibaret olan, birer fen meydana gelmiş ve gelmektedir.
İşte ilim dalları böylece ortaya çıkmış; bu kurallar üzerine kurulmuş ve kurulmaktadır.
Bununla beraber eğer bir işte, bir mes’elede intizam ve düzgün işleyiş olmazsa; hüküm külliyetiyle beraber, tüm kapsamlı oluşuyla yani tam olarak yerine getirilemez.
Konu hakkında küllî / kapsamlı bir hükme varılamaz.
Dolayısiyle kaidenin külliyeti, türler hakkında onların intizamındaki güzelliğe delildir.
X
Demek bütün varlık âlemi ile ilgili ilimler; kapsamlı kaideler sahibidir. Kapsamlı kurallara dayanır. Bu özellikleriyle bizi şu düşünceye götürür:
Olaylarda ortak nitelikler vardır. Dikkatli bir bakış, onlardan tam bir sonuç çıkarabilir. Etraflı ve tam bilgi alabilir.
Bu hâl, mükemmel bir nizamın olduğunu gösterir.
İşte bu sonuçlar, Allahı bilmeye götüren birer delildirler.
Evet, kâinatla ilgili ilimlerin hepsi; varlıkların silsile ve sıralanışlarındaki halkalara takılmış olan maslahat, fayda ve sonuçları gösterir.
Hal ve zamanın günümüze doğru yol almasıyla olan değişimlerin, lifler gibi birbirini sarmalarında, birbirini takip etmelerinde saklı olan hikmet, fayda ve yararları gösterir.
Böylece Yaratıcının kast ve hikmetine parmak basar. Buna şahitlik eder. İşarette bulunurlar.
Ayrıca vehim ve kuruntu veren şeytanlara karşı, karanlığı delerek geçen parlak birer yıldız gibidirler.
