Vicdan: Kırmızı telefon: Tıpkı Amerika ile Rusya arasındaki özel telefon gibi. Dünyayı bir oldu bittiyle bir felâkete uğratmamak için, aralarında görüşmeyi sağlayacak olan emniyet hattı.
İşte vicdan: Âdeta, Allah ile kul arasındaki irtibat ve bağı sağlayan manevî bir hat.
Her yerde su var. Ama kuyu açmak şartıyla. Kuyudan su aldıkça dibinden sular fışkırmaya devam eder. Kuyu toprakla doldurulursa körelir ve su kaynamaz olur.
Vicdan da, beden toprağında açılmış ilâhî bir kuyu gibidir. Vicdan kuyusu; his ve duygu toprağının istilâsına uğramadığı takdirde; hakkı hukuku, doğruyu yanlışı bildirmeyi sürdürür. Yeter ki, vicdan kuyusu yersiz his ve duygularla doldurulmuş olmasın.
Vicdan sayesinde insan; hiç eğitim görmemiş olsa bile, eğriyi doğruyu, düzgünü yanlışı bilir ve sezer. Yaptığından vicdanı rahatlıyor ve memnuniyet duyuyorsa, Anlar ki, yaptığı doğrudur. Yaptığından vicdanı sızlıyorsa, bilir ki, yaptığı yanlış.
Allah, bu dünyada inansın inanmasın; her kuluna bu ilâhî telefon hattını çekmiştir. Her kulunu; sesini duyacak vicdan denen ilâhî alıcı ile donatmıştır. Nitekim herkes yaratılışından ötürü; yanlışı doğruyu, iyiyi kötüyü bilir. İyi ve kötü ahlâk ve davranışı kendiliğinden tanır.
İşte bundan dolayıdır ki, vicdanın rahatlaması cennetimsi bir haz verir. Vicdanın huzursuzluğu cehennemî bir hâl yaşatır. Aynı zamanda vicdan rahatlığı; içinde cennet çekirdeğini barındırır. Vicdan azabı ise, içinde cehennem çekirdeğini taşır! Böylece ilerdeki cennet ve cehennemin öncü ve habercileri olduklarını da göstermiş olurlar. Çünkü vicdanî rahatlıklar; ileride somut cennetle, vicdanî rahatsızlıklar; ileride somut cehenmemle sonuçlanacak.
x
Kendinden kendine seyahata çıktığunda, yani seyr-i sülûk yaptığında; en güzel, en öğretici ve en heyecanlı bir yola düşmüş olursun. Velhâsıl:
Sende seni, sende seni
Keşfetmeye çalış, bedeni
Gayb âlemleri de
Sendedir sende
Mânâ denilen hazînende
Öyle ise, bul kendini
Öyle ise, bil kendini
Öyle ise, sev kendini
Ol İlâhî sevgili
Zaten, iki cihan önderi
Sensin be cancağızım
Sensin sen
Gayri boştur azîzim
Boştur ne desen
x
İnsan vâhid-i kıyasî / ölçek
Her şeyin nümûnesine mihenk
Mevcut insanda aradığın her nesne
Maddeyi tanımak istiyorsan bak bedenine
Mânâyı anlamak istiyorsan derinliğine
O da sende var, yeter ki
Bak mânâ dolu hazînene
Çünkü azîzim yaratılış ve fıtratın
Söylemez sana; ne yalan
Ne dolan