Muhammet Ceyhan
Stratejik araştırma merkezi
Orta Asya uzmanı
Kazakistan 20 yıl önce demokratikleşme yolunu ve halen istikrarlı bir şekilde bu yolda devam etmektedir. Bununla birlikte, geçtiğimiz 20 yıldır devleti başarıyla tek adam : Nursultan Nazarbayev yönetmektedir. Partisi “Nur Otan” ülkedeki iktidar partisidir. Sosyolojik ankete göre, Kazakistan halkı tercihini yine iktidar partisinden yana kullanmaya hazırlanmaktadır.
Aslında iktidarın tek adamın elinde tutulabilmesi öngörülebilir. Zira, ülkedeki hem siyasi, hem ekonomik istikrarın korunmasında Nazarbayev’in rolü büyüktür. Parlamento ve devlet başkanı seçimlerinden önce uluslararası kuruluşlar tarafından yapılan sosyolojik anketler, halkın devlet başkanına güvenoyunun tutarlı bir şekilde yüksek seviyede olduğunu göstermektedir.
Şu anda Kazakistan BDT ülkeleri arasında istikrarlı bir ülke konumundadır. Kazakistan’da 140’ın üzerinde etnik grubun yaşaması ve yaklaşık 30 dini inanç temsilcilerinin ikamet etmesine rağmen ülke halen BDT ülkeleri arasında uluslararası ve dinlerarası temeldeki çatışmaları önleyebilen tek ülkedir.
Son yıllar içerisinde Kazakistan halkının yaşam standartları oldukça yükselmiştir. Ve bu gün kişi başı gayrisafi milli hasıla göstergesi bakımından dünya ekonomileri sıralamasında ortanın üzerinde gelir seviyesine sahip ülkeler kategorisinde yer almaktadır.
Geçtiğimiz ilkbaharda yapılan Kazakistan devlet başkanı olağanüstü seçimlerinden önce yerel medyada sayısız halk oylamasının yapıldığı belirtilmelidir. Herkesin sorduğu tek soru vardı : kime ve niçin oy verecekti? Tercihini N.Nazarbayev yönünde kullananların çoğunluğu, hiçbir adayın gelecekte faal devlet başkanının sağladığı kapsamlı iyileştirmeler vaat etmediğini belirtmiştir. Hem de faal devlet başkanının sadece vaatlerde kalmayıp, icraata da gösterdiğinin altı çizilmiştir.
İktidar partisi de aynı güvenoyunu sahiptir. 2007 yılında “Nur Otan” Partisi parlamentodaki tek parti olmuştur. Hukuken Kazakistan parlamentosu çok partili olabilmektedir. Fakat, bunun için seçimlere katılan siyasi partilerin %7 barajını aşması gerekmektedir. 2007 yılında hiçbir muhalefet partisi gerekli oy sayısına ulaşamamıştır.
Siyasi muhalefet güçlerin bu fiyaskosunun sonucunda mevcut tek partili parlamento “idari demokratikleşme” kararı almış : mevzuata, seçimlerde ikinci sırada gelen, fakat barajı aşamayan her hangi partinin otomatik olarak parlamentoda yer almasını öngören değişiklilikler yapılmıştır.
Önümüzdeki Kazakistan parlamentosu seçimleri süresinden önce yapılacaktır, parlamentoyu lağvetme kararı milletvekilleri tarafından alınmıştır. Alınan karar : a) çok partili sistemle ilgili demokratik normların hayata geçirilmesi; b) kriz dalgası öncesinde iktidarın dikkati seçim sürecine vermemesiyle gerekçelendirilmiştir.
15 Ocak 2012 seçimlerine 9 parti katılacaktır. Bunlardan biri, vatansever milliyetçileri temsil eden “Ruhaniyat” partisidir. Söz konusu parti, ayrıca küçük ve orta ölçekli işletme temsilcilerini birleştiren “Ak jol” partisi iktidar partisi “Nur Otan”ın asıl rakipleri olacakları yönünde öngörüde bulunmaktadır. Ülkedeki diğer siyasi güçler ise aşırı radikaller (örneğin, Sosyal Demokrat Partisi “Azat”) veya sadece seçim döneminde ortaya çıkacak şekilde düzensizdir (Kazakistan Komünist Halk Partisi ve “Vatanseverler Partisi”).
Kazakistan’ın “antidemokratik” “otoriter” ve “iktidarın tek siyasi güç tarafından ilhak” edildiği yönünde serzenişler mevcut. Fakat, Avrupa ve ABD’nin Kazakistan ile ilgili şüpheci değerlendirmelerine rağmen, ülke 2010 yılında AGİT başkanlığına seçilmiş ve Astana’da örgüt liderlerini toplama, yani “on yılın zirvesini” düzenleme başarısına imza atmıştır. 2011 yılında ise Kazakistan İslam İşbirliği Örgütüne başkanlık etmektedir.
Astana, bahsi geçen AGİT’in arzuladığı kadar hızlı olmasa da, istikrarlı bir şekilde demokratikleşme rotasında devam etmektedir. Fakat, sosyolojik anketlere bakılırsa, bu süreç Kazakistanlıların arzularını fazlasıyla karşılamaktadır.