Sevgili okurlar, artık sizlerle bilgi ve birikimlerimi Vatan gazetesinin sağlık köşesinde paylaşmanın mutluluğunu yaşıyorum. Bu yazı, ilk yazım olduğundan öncelikle sizlere kanser hakkında genel bir bilgi vermeyi tercih ettim. Hepimizin merak ettiği ‘ Kanser neden artıyor?’ sorusuna da bilimsel bir yaklaşımla cevap vereceğim.
Kanser insan vücudunda herhangi bir yerinde başlayabilir. Normalde, insan hücreleri büyür ve yeni hücreler ihtiyaç oldukça yapılır. Hücreler yaşlanınca ya da zarar görünce, ölürler ve ölen hücrelerin yerine yeni hücreler yapılır.
Kanserden bahsettiğimiz zaman bu mekanizmanın bozulduğundan bahsetmiş oluyoruz. Hücreler giderek daha anormal olmaya başlarlar, ölmesi gereken yaşlı hücreler ölmez ve yaşamaya devam ederler ve yeni hücreler ihtiyaç olmadığı halde sürekli üretilir. Bu ekstra hücreler hiç durmadan büyürler ve kitle (tümör) oluşumuna sebebiyet verirler.
Birçok çeşit kanser kitle oluştursa da, kan kanserleri, lösemiler gibi, sıvı kanserleridir yanı kitle oluşturmazlar genelde.
Kanserli tümörler vücudun diğer yerlerine yayılabilirler. Bazen, esas kitleden kopan kanser hücreleri kana ya da lenfatik sisteme karışıp, vücudun diğer yerlerine gidip, oralarda da yeni tümörlerin oluşumuna zemin hazırlarlar.
Her kitle ya da tümör kanser değildir. Kanser olmayan kitleler (benin kitleler) vücudun diğer yerlerine yayılmazlar. Fakat bazı benin tümörler çok büyük olabilir ve etraftaki dokuları sıkıştırabilirler. Benin kitleler alındığında, kanserli kitlelerin aksine genelde geri büyümezler.
Kanser Hücreleriyle Normal Hücreler Arasındaki Farklar
Kanser hücrelerini normal hücrelerden ayıran birçok özellik vardır. Kanser hücrelerinin vücutta hangi fonksiyona yaradığı belli değildir. Şöyle açıklayabilirim belki: her normal hücrenin belli bir işlevi vardır vücutta, her birinin görevi diğerinden farklıdır. Kanser hücrelerinin ise bir işlevleri yoktur bölünmek ve daha fazla ve hızlı çoğalmak dışında.
Ayrıca, kanser hücreleri vücuttan gelen ‘ Artık dur, çoğalma’ sinyallerini görmezden gelirler. Ve daha da önemlisi, kanser hücrelerine daha fazla oksijen ve besin gitmesi için, etraftaki normal hücreleri yeni damarlar yapmaları için uyarırlar.
Kanser hücreleri bağışıklık sistemini de kandırabiliyor. Bağışıklık sistemimiz hasar görmüş, normal olmayan hücreleri tanıyıp yok etmesine rağmen, kanser hücreleri bağışıklık sisteminden saklanmanın birçok yolunu buluyorlar.
Kanser Nasıl Oluşur?
Kanser genetik bir hastalıktır. Yani, hücrelerimizin genlerinde olan değişikliklerden meydana gelir. Bu genetik değişiklikler, bize anne ya da babamızdan aktarılmış olabilir. Ya da hayatımız boyunca karşılaştığımız çevresel faktörler genlerde değişiklik yapabilir. Bu çevresel değişiklikler, sigaranın içinde bulunan nikotin, güneşten yayılan ultraviyole ışınları olabilir. Her kişinin kanseri, birbirinden farklı genetik ve çevresel faktörlerin etkileşiminden meydana gelir. Aynı tümörde bile, her kanser hücresi birbirine benzemeyebilir. Üstelik kanser hücreleri bölünmeye devam ettikçe de genlerindeki değişiklikler de giderek artar.
Kanser Neden Artıyor?
Eskiden 3 kişiden 1’inin kansere yakalanacağından bahsedilirdi, şimdiyse 2 kişiden 1 kişinin kansere yakalanacağını söylüyor istatistikler. Kanser tedavisinde ilerleme kaydetmediğimizi göstermiyor bu. Tam tersine, son 40 senede kansere yakalanıp da tamamen kurtulanların sayısı 2 katına çıktı. Peki öyleyse neden kanser artıyor? Bu aslında aniden olan bir artış değil, daha çok son 50-60 yılda yavaş yavaş artan bir durum. En büyük nedeni: daha uzun yaşamamız. Yukarıda anlattığım üzere daha uzun yaşayınca bağışıklık sistemimiz DNA’ımızda (genlerimizde) olan hasarları yeterince tamir edemiyor ve kanser oluşumuna giden yolu hazırlıyor yaşlanmak.
Daha uzun yaşamamıza rağmen kansere yakalanma riskimizi elimizden geldiğince azaltmak bizim elimizde. Genlerimizde olan hasarları arttırmak veya azaltmak bizim elimizde. Hayatımızdaki birçok faktörü değiştiremesek de, kansere yakalanma riskimizi azaltmak için yapabileceklerimiz belli: alkol ve sigaradan uzak durmak, dengeli beslenmek, ideal kiloya sahip olmak ve düzenli spor yapmak. Bir sonraki yazımda bu konu üzerinde bilgi vereceğim.
Sağlıklı günler dileğiyle…
