YUSUF HAS HACİP 1000 YAŞINDA

DÜSEN KASEİNOV’un yönetimindeki TÜRKSOY’un yıllardır gerçekleştirdiği çalışmalarla Türk Dünyası’nın değerlerini tanımaktayız. Geçtiğimiz günlerde Zeytinburnu Belediyesi ve Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) ev sahipliğinde Kazlıçeşme Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen görkemli bir törenle “YUSUF HAS HACİP YILI”nın açılışı yapıldı.  

Geçtiğimiz yıl, Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev'in himayesinde gerçekleştirilen 33'üncü dönem TÜRKSOY Daimi Konseyi'ne katılan kültür bakanlarının oy birliği ile 2016,Türk dünyasında "Yusuf Has Hacib Yılı" ilan edilmesine karar verilmişti.

Zeytinburnu Belediyesi’nin Kazlıçeşme Kültür Merkezinde gerçekleştirilen törene Kırgızistan Cumhuriyeti Kültür Turizm ve Enformasyon Bakanı Altınbek Maksutov, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Hüseyin Yayman, Kırgızistan’ın Ankara Büyükelçisi Prof. Dr. İbrahim Junusov, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ve Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim Karaosmanoğlu,  Zeytinburnu Belediye Başkanı Murat Aydın, Konya Selçuklu Belediye Başkanı Uğur İbrahim Altay, Gaziantep Şahinbey Belediye Başkanı Mehmet Tahmazoğlu, Ankara Keçiören Belediye Başkanı Mustafa Ak ve TDBB Genel Sekreteri Fahri Solak, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul’da yaşayan Kırgızlar ve birçok davetli katıldı.

Törenin açılış konuşmasını yapan TDBB ve Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim Karaosmanoğlu, çok yönlü bir bilim adamı olan YUSUF HAS HACİP’i çeşitli yönleriyle anlatan konuşmasında özetle şöyle dedi:

“Türk Dünyası’nın büyük mütefekkiri, astronom, matematik âlimi, geometrici, felsefeci, siyaset bilimci ve edebiyatçı Yusuf Has Hacib’in doğumunun bininci yılı kutlu olsun. Değerlerine ve geçmişine sahip çıkmayan milletler, yok olmaya mahkûmdur. Asırlarca dünyaya nizam vermiş, adaletle hükmetmiş atalarımızdan bizlere kalan bu dev mirasa sahip çıkmak ve onları kendi öz kaynaklarımızdan öğrenmek zorundayız.

 “…İlk Müslüman Türk Devleti olarak kabul edilen Karahanlılar zamanında yaşamış bulunan Yusuf Has Hacib, yazdığı Kutadgu Bilig, ‘mutluluk veren, devlet olma bilgisi’ adlı eseri ile, Türkçe’mizin en önemli eserlerinden birisini bizlere kazandırmıştır. Türk Dünyası Belediyeler Birliği olarak, geçen yıl Türksoy tarafından kabul edilen ‘2016 Yusuf Has Hacib Yılı’ etkinliklerini Zeytinburnu gibi Türk Dünyası tarafından önemli bir ilçemizde başlatmanın büyük mutluluğunu duyuyorum. Dünya medeniyetine iz bırakan, onun şekillenmesinde, günümüze yansımasında çok önemli rolü olan tarihi şahsiyetler vardır. Tarihe yön veren ve kalıcı izler bırakan bu kişilerin, Aynı zamanda sadece kendi devirlerinde değil, günümüzde de aynen yaşıyormuş gibi etkileri sürer.”

 “… Bu eser, aynı zamanda, Türklerin İslâmiyet’i kabul etmelerinden sonra günümüze ulaşabilmiş ilk kitaptır. Mesnevi tarzında ve aruz vezniyle kaleme alınan Kutadgu Bilig, redif ve kafiye kullanılarak yazılmış, Türk edebiyatındaki ilk siyasetname örneğidir. 18 ayda tamamlanan ve bazı bölümlerinde ansiklopedik bilgiler de içeren 6645 beyitten oluşan bu manzum eser 4 karakterin konuşma ve öğütleriyle hayat bulmuştur.” 

KUTADGU BİLİG TÜRK DÜNYAMIZIN EN ÖNEMLİ ESERLERİNDENDİR

Kutadgu Bilig’in Türk tarihi ve kültürü açısından önemini vurgulayan TDBB Başkanı İbrahim Karaosmanoğlu, konuşmasını şöyle sürdürdü:

 “Kutadgu Bilig, Türkçemiz ve Türk Dünyası bakımından en önemli temel eserlerden birisidir. Türk Dünyası Belediyeler Birliği olarak geçen yıl Türksoy tarafından kabul edilen 2016 Yusuf Has Hacib Yılı etkinliklerini Zeytinburnu gibi Türk Dünyası tarafından önemli bir ilçemizde başlatmanın büyük mutluluğunu duyuyorum. Kendimize ait değerlere sahip çıkmak ve onları gelecek nesillere aktarmak bizlerin en önemli vazifesidir. Dünya medeniyetine iz bırakan, onun şekillenmesinde, günümüze yansımasında çok önemli rolü olan tarihi şahsiyetler vardır. İşte Yusuf Has Hacib de, o kıymetli şahsiyetlerden birisidir. Tarihe yön veren ve kalıcı izler bırakan bu kişilerin; Aynı zamanda sadece kendi devirlerinde değil, günümüzde de aynen yaşıyormuş gibi etkileri sürer.”

 “…Atalarımız Bilge Kağan Türkçe’mizi kayalara kazıtarak, bin iki yüz yıla yakın bir zamandan günümüze nasihatler bırakmış; Hoca Ahmet Yesevî Divan-ı Hikmet’iyle, Anadolu’nun ve dahi Balkanların İslam’la şereflenmesini sağlamış; Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Ligat-i Türk ile dilimizin önemini ve güzelliklerini ortaya koymuş; Edip Ahmet Yüknekî ise Atabet’ül Hakayık adlı eseri ile hakikatlerin eşiğine kadar bizleri getirmiştir. İşte Yusuf Has Hacip de bu önemli değerlerimizden birisidir. Değerlerine ve geçmişine sahip çıkmayan milletler, yok olmaya mahkûmdur. Asırlarca dünyaya nizam vermiş, adaletle hükmetmiş atalarımızdan bizlere kalan bu dev mirasa sahip çıkmak ve onları kendi öz kaynaklarımızdan öğrenmek zorundayız.”

“Bugün pek çok kitabımızın, Avrupa, Rusya ve Amerika’daki kütüphanelerde bulunmasının çok önemli bir eksiklik olduğunu da vurgulayan Başkan Karaosmanoğlu, “Bu dev kültür hazinemizden sağa sola saçılan eserler, tesadüfen yeniden keşfediliyorsa, bu ayıp toplum olarak hepimizindir. 19’uncu yüzyılda Türkistan’ın Gobi çöllerinde, Anadolu bozkırlarında, Afrika Sahrası’nda Türkçe’nin izini süren Alman asıllı Rus vatandaşı Türkolog Radlof’un Kutadgu Bilig’in ilk nüshasını basmış olması, Ya da Piri Reis’in meşhur Dünya Haritası’nın tesadüfen kurtarılması üzerinde düşünülmesi gereken konulardır.”

Başkan Karaosmanoğlu’nun ardından söz alan Kırgızistan Türkiye Büyükelçisi İbragim Junusov ve Kırgızistan Cumhuriyeti Kültür, Turizm ve Enformasyon Bakanı Altınbek Maksutov, YUSUF HAS HACİP gibi ortak değerlerimizi hem Türk Dünyası’na hem de tüm insanlığa tanıtma etkinliklerini birlikte gerçekleştirmekten duydukları mutluluğu dile getiren konuşmalar yaptılar. 

YAYMAN:“BUGÜNÜN YANLIŞLARI DÜNDEN BAŞLAMAKTADIR. BÜYÜK MEDENİYETLER BÜYÜK İNSANLARA İHTİYAÇ DUYAR”

Törende söz alan Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Hüseyin Yayman da, “Bakanlığımız, TÜRKSOY, Kırgız Cumhuriyeti Kültür Bilgi ve Turizm Bakanlığı, Kırgız Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği ve Türk Dünyası Belediyeler Birliği işbirliğinde gerçekleştirilen ‘Yusuf Has Hacib Yılı Açılış Töreni’nde sizleri ağırlamaktan dolayı çok mutluyum. Her medeniyet, büyümek ve kendini yeniden üretmek için seçkin beyinlere, büyük insanlara ihtiyaç duymaktadır. Bu insanların açtıkları yollar, verdikleri dersler toplumların geleceğine de yön vermektedir. Bugünün yanlışları dünden başlamakta, yarının doğruları ise bugünden belirlenmektedir. Dolayısıyla, toplumları yönlendiren insanların nitelikleri özel ilgiyi de hak etmektedir” dedi.

Medeniyetimizin sözlü ve yazılı yönünün zenginliğinden gurur duymamız gerektiğini belirten Bakan Yardımcısı Yayman, “Tarih boyunca kurduğumuz büyük devletlerin arkasında akil devlet adamları ve âlimler vardır. Köklü tarihimize göz attığımızda; Büyük Selçuklu’nun inşasında Alparslan’ın cesareti, Melikşah’ın kabiliyetinin yanında Nizamülmülk’ün adaletini, dirayetini görürüz. Bununla birlikte, Osmanlı çınarı Osman Gazi’nin, Orhan Gazi’nin, Fatih’in, Yavuz’un, Kanuni’nin siyasi ve ilmi dehasıyla birlikte Şeyh Edebali’nin, Yunus Emre’nin, Akşemsettin’in, Hacı Bektaş-i Veli’nin de hikmet pınarından sulandığını görürsünüz. Devletlerin zorla, cebir kullanarak ayakta kaldığını zanneden medeniyet anlayışlarına karşı bizler, devletlerin ancak bilimle, irfanla, adil ve ahlaklı bir yönetimle yaşayabileceklerini biliriz” 

 “Bir devlet; sınırları içerisinde adaleti, barışı, huzuru, sevgiyi tesis edebildiği, topraktan ziyade gönülleri fethedebildiği ölçüde büyüktür. (…) Temelinde sevgi olmayan, ilim, irfan ve fikir olmayan daha da ilerisi vicdan ve merhamet olmayan bir devletin fiziken gücü ne kadar fazla olursa olsun büyük devlet olması da mümkün değildir. İşte bize bunu öğreten ölümsüz şahsiyetlerden biri de Yusuf Has Hacib’tir. Yüzyıllar öncesinden bize ışık tutmakla kalmayıp kardeşliğimizin bir simgesi olarak da çok değerlidir.”

 “… Kadim bilgin Yusuf Has Hacib bu gerçeği şöyle açıklamış: ‘Doğan ölür, ondan eser olarak söz kalır. Sözünü iyi söyle! Ölümsüz olursun.’ Yusuf Has Hacib'in eseri olan Kutadgu Bilig de, sahibini ölümsüz yapan nadide bir eserdir. Bir siyasetname ve nasihatname olarak Kutadgu Bilig'in, genç kuşaklara tanıtılması ve gençlerin öz kültürleri ile kucaklaştırılması, açılışını yaptığımız bu kültür yılının adına yakışır kutlu bir amaçtır. Bu amaca ulaşmak için yapılması gereken her türlü işbirliğine açık olduğumuzu özellikle belirtmek isterim. İnsan eseriyle yaşar.”

“… Yusuf Has Hacib'in dediği gibi, ‘Kimin sana biraz emeği geçerse, sen ona karşılık daha fazlasını yapmalısın.’ Türkiye'nin Türk Dünyası’na yönelik düsturu da budur. Bizi biz yapan, bizi bir yapan her şeyin, başımızın üstünde yeri vardır. Asırları aşarak bugüne seslenen Yusuf Has Hacib'in siyaset, bilim, hümanizm ve ahlak anlayışına duyulan ihtiyaç, bugün küresel boyutlara varmıştır.” 

KASEİNOV: “YUSUF HAS HACİP TÜM DÜNYA İÇİN ÖNEMLİ BİR DÜŞÜNÜRDÜR”
TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov da, törende yaptığı konuşmada, Yusuf Has Hacip'in tüm Türk Dünyası için olduğu kadar insanlık tarihi açısından da önemli olduğunu belirterek, "İslami Türk edebiyatının bilinen ilk büyük eseri olan Kutadgu Bilig'i kaleme alan Yusuf Has Hacib, sadece Türk dünyası için değil tüm dünya için önemli bir düşünürdür. 2016 yılını Türk dünyasında Yusuf Has Hacib Yılı olarak ilan ederek, yüzyıllarca bizlere yol göstermiş olan bu yüce şahsiyeti anmak ve onun bizlere bıraktığı kültürel mirası yeni nesillere ulaştırmak istedik” dedi.

"(…)Yusuf Has Hacib, hem kendi taşıdığı değerli vasıflar bakımından hem de daha 11. yüzyılda felsefi pek çok konuyu tartışan, o yıllarda Türkçe'nin bilim dili olarak kullanıldığını gösteren en büyük delil olan Kutadgu Bilig'i kaleme alması bakımından Türk kültür tarihine adını altın harflerle yazmış, önemli bir şahsiyettir" diyen Kaseinov, YUSUF HAS HACİP’e adanan bu yılda, bütün Türk Dünyası’nda bu önemli düşünürü tanıtan etkinlikler düzenleneceğini söyledi

Açılış töreni sonrasında Kırgızistan’dan bu özel etkinlik için Türkiye’ye gelen tanınmış ses sanatçıları Kırgızbay Osmanov, Bakıt Şatenov ve Ömürzak Kayıpov’un yanı sıra Ak-Maral Devlet Dans Topluluğu ve Ordo Sahna Müzik Topluluğu sahne aldı.

YUSUF HAS HACİB KİMDİR?
Yusuf Has Hacib, Türk dili ve edebiyatı için temel bir eser olan Kutadgu Bilig (Kutlu kılan bilgi) kitabının yazarıdır. Yusuf Has Hacip 1017 yılında  Karahanlı Türk Devleti’ndeki (Kuz-Ordu’da) Balasagun’da (Bugünkü Kırgızistan’da) doğmuştur. İyi bir eğitim görmüş, çağının geçerli bilimleri olan matematik, astronominin yanı sıra Arapça ve Farsça da öğrenmiştir. 1077 yılında Kaşgar’da (bugün Çin’de) vefat etmiştir. 

Kutadgu Bilig 6 bin 645 beyitlik bir eserdir ve Allah’a hamd, Peygamber’e ve Dört Halifeye teşekkürle başlar. Astronomi ve matematik uzmanı olan Yusuf Has Hacib, felsefe, siyaset bilimi ve Türk edebiyatı alanlarında da engin bilgi sahibiydi.

 Gençliğinde Balasagunlu Yusuf olarak anılan alim, onsekiz aylık bir çalışma sonunda tamamladığı ünlü eseri Kutadgu Bilig’i, 1070 yılında, Karahanlı Devleti hükümdarı Buğra Han’a sundu. Bir edebiyat düşkünü olan Buğra Han Kutadgu Bilig’i çok beğendi ve Balasagunlu Yusuf’a 6 bin 645 beyitlik eserini sarayında okuttu. Buğra Han Balasagunlu Yusuf’a vezir yardımcılığı görevi ve “Has Hacip” ünvanı verdi. O  günden sonra ünlü düşünür, YUSUF HAS HACİP adıyla anılır oldu. Bu yıl YUSUF HAS HACİP’in 1000’nci doğum yılını kutlamaktayız. Bize atayurdumuzun unutulmuş değerlerini ve zengin kültürünü tanıtma konusunda yaptığı benzersiz çalışmalardan dolayı TÜRKSOY Genel Sekreteri DÜSEN KASEİNOV’a Türk Dünyası ve insanlık adına teşekkür ediyoruz.

Kutadgu Bilig’in Uygur alfabeli olan ilk nüshası 1439’da Herat’da (Afganistan’da) bulunmuştur, bulunan 2. nüshası Arap alfabelidir.

İlk matbu baskısı 1900'de Alman asıllı Rus vatandaşı Türkolog Vasili Vasilyeviç Radlof (Wilhelm Radloff) tarafından yapılmıştır.

KUTADGU BİLİG'den Seçmeler

• Akıl senin için iyi ve yeminli bir dosttur. Bilgi senin için çok merhametli bir kardeştir.
• Allâh'a sığın, onun emrine itaatsizlik etme!
• Akıl süsü dil, dil süsü sözdür. İnsanın süsü yüz, yüzün süsü gözdür. İnsan sözünü dil dili ile söyler; sözü iyi olursa, yüzü parlar.
• Allah'tan ne gelirse ona râzı ol!
• Anlayış ve bilgi çok iyi şeydir; eğer bulursan, onları kullan ve uçup göğe çık.
• Bir insan bütün dünyaya tamamen sahip olsa bile, sonunda dünya kalır; onun kısmetine ancak iki top bez düşer.
• Bu dünya renkli bir gölge gibidir, onun peşine düşersen kaçar; sen kaçarsan o seni kovalar..
• Bu dünyanın kusuru bin, meziyeti ise birdir. İnsan bunu nasıl geçirirse, o öyle geçer.
• Bütün halka içten gelen merhamet göster.
• Bütün iyilikler bilginin faydasıdır. Bilgi ile göğe dahi yol bulunur.
• Büyüklük taslayan, kibirli ve küstah adam, tatsız ve sevimsiz olur; kibirli insanın itibari günden güne azalır.
• Eğer kendine candan bağlı birisini arıyorsan, sözün kısası, kendinden daha candan birini bulamazsın.
• Dâima iyilik yap ki, kendin de iyilik bul.
• Doğan ölür, ondan eser olarak söz kalır. Sözünü iyi söyle, ölümsüz olursun.
• Dünya ve âhireti her ikisini birden elde etmek istersen, şu birkaç işi bırakma; muktedirsen bunları mutlaka yerine getir!
• Elini uzatarak gökteki yıldızları tutsan ve başın göğe değse bile, sonunda sen yine yerdesin.
• Ey asil insan! insanlığı elinden bırakma; insanlığa karşı daima insanlıkla muamele et.
• İşi adaletle yap, buna gayret et; hiç bir zaman zulüm etme; Allah'a kulluk et ve O'nun kapısına yüz sür.
• Hangi iş olursa olsun, sen onu tatlı dille karşıla; her işte tatlı dil kullanırsan saadet sana bağlanır.
• Hiç bir işte acele etme, sabırlı ol, kendini tut; sabırlı insanlar arzularına erişirler.
• Diline ve gözüne sahip ol, boğazına dikkat et; az ye, fakat helal ye.
• Hangi işe girersen, önce sonunu düşün; sonu düşünülmeyen işler, insana zarar getirir.
• Başkasının zararını isteme, kendin de zarar verme; hep iyilik yap, kendi heva ve heveslerine hakim ol.
• Bak, doğan ölür; ondan, eser olarak, söz kalır; sözünü iyi söyle! ölümsüz olursun.
• İnsanın bunca zahmet çekmesi hep boğazı ve sırtı içindir; mal toplar, yiyemez; öldükten sonra da vebali altında kalır.
• Ey nimet sahibi olan kimse, şükret. Şükredene Tanrı nimetini artırır.
• İnsan nadir değil, insanlık nadirdir. İnsan az değil, doğruluk azdır.
• İnsanın bunca zahmet çekmesi hep boğazı ve sırtı içindir. Mal toplar, yiyemez; öldükten sonra da vebalı altında kalır.