KIRGIZİSTAN VE TACİKİSTAN ARASINDAKİ YILLARDIR BİTMEYEN OLAYLARIN ARDINDAKİ GERÇEKLER
Küresel ısınmaya paralel olarak, yeryüzünün çeşitli bölgelerinde göller, akarsular kuruyor, yeraltı suları derinliklere çekiliyor, obruklar oluşuyor, insanlar yaşadıkları toprakları terketmek zorunda kalıyorlar. Dolayısıyla, tüm dünyada, giderek büyüyen bir kuraklık tehlikesi yaşanıyor. Bu tehlike dünyanın çeşitli bölgelerinde silahlı çatışmalara varan tartışmalara neden olmaktadır. Yakın ve uzak geçmişte yaşanan kuraklıklar nedeniyle pekçok çatışmaya sahne olmuş Fergana Bölgesinde, geçtiğimiz günlerde yine su savaşları yaşandı.
Kırgızistan ile Tacikistan arasında 970 kilometrelik kara sınırı Sovyetler Birliğinin dağılma sürecinde ayrıntılı olarak belirlenmediğinden, komşu ülkeler arasında zaman zaman sorunlar yaşanmasına neden olmaktadır. İki ülke arasındaki 970 kilometrelik sınırın ancak 503 kilometresi belirgindir, kalan kısımda sınırları hala netlik kazanmamış bölgeler var.
Kırgızistan ile Tacikistan arasında 28 Nisan günü, sınırdaki barajın kullanımına ilişkin sorunlar, iki komşu ülkeyi savaşın eşiğine getirmişti. Meydana gelen silahlı çatışmalarda 50’ye yakın insan hayatını kaybederken, 200’den fazla insanın yaralanmasına neden olmuş, çatışma bölgesindeki yerleşim birimleri büyük zarar görmüştü.
Kırgızistan Sağlık Bakanı Eliz Sultanbekova, Başkent Bişkek’te, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, 27 bin vatandaşın, çatışma bölgesinden güvenli bölgelere taşındığını bildirdi.
RUSYA DEVREYE GİRDİ, ATEŞKES YAPILDI, AMA…
İki komşu ülke arasındaki sorunun büyümesiyle savaş riskinin artması üzerine, Türkiye Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ve Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov’un eş zamanlı olarak devreye girerek, Müşterek Güvenlik Anlaşması tarafı olan iki komşu ülkenin dışişleri bakanlarıyla görüştüler ve ateşkes anlaşması imzalamaya ikna ettiler. Kırgızistan Milli Güvenlik Devlet Komitesi Başkanı Kamçıbek Taşiyev ve Tacikistan Milli Güvenlik Devlet Komitesi Başkanı Saymumin Yatimov'un Kırgızistan'ın Batken şehrinde gerçekleştirdikleri toplantıdan "ateşkes" kararı çıktı. Fakat, iki ülke arasındaki 970 km’lik sınırın bazı bölgelerinin hala netlik kazanmamış olmasından dolayı, ateşkes kararının uzun ömürlü olmayabileceği konuşuluyor.
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ile Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman arasında yapılan telefon görüşmeleri tansiyonun düşmesini sağlamış olsa da, soruna köklü bir çözüm bulunması zaman alacaktır.
Küresel ısınmaya bağlı olarak, kuraklığın giderek artması nedeniyle, iki komşu arasında suların paylaşımına ilişkin başgören çatışmaları sürmesinden kaygı duyuluyor. Çünkü iki komşu ülke arasındaki çatışmaların Rusya Savunma Bakanı S. Şoygu’nun Tacikistan’da bulunduğu ve Rusya ile Tacikistan arasında askeri işbirliği anlaşmasının imzalandığı günlerde yaşanmış olması, bölge barışı konusunda duyulan kaygıların artmasına neden oluyor. Taciklerin saldırılarda Rus silah ve helikopterleri kullandığına ilişkin yorumlar yapılıyor. Rusya’nın, Kırgızistan’ın Türkiye ile askeri konularda yapmaya hazırlandığı işbirliğini engellemek amacıyla olayları provoke ettiği konuşuluyor.
Kırgızistan ile Tacikisan arasında silahlı çatışmalar neden olan Fergana merkezli sorunun geleceğini, üretebileceği olası tehlikeleri, Kırgız Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Başkanı Abdülmetin Keskin’e sorduk. Başkan Keskin, çatışmalara neden olan Fergana vadisinin tarihin her döneminde sorunlar ürettiğini belirterek şunları söyledi:
KESKİN: “SORUNLARIN KAYNAĞI FERGANA VADİSİDİR”
Sallı: Sayın Keskin, Kırgızistan ile Tacikistan arasında yaşanan çatışmanın nedeni nedir?
Keskin: SSCB zamanında paylaşımı yapılmasın denilerek başlarına bela edilen büyük sorun Fergana vadisi, zaman zaman Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın aralarında çatışmalarına ve kavga etmelerine neden olan nifak tohumudur.
Bugünkü Rusya Federasyonu, ‘bu paylaşılamayan bölgenin tek sahibi benim, bensiz bu sorunu çözemezsiniz’ diyerek ipleri elinde tutmak istemektedir.
Kırgızistan ile Tacikistan arasında, 28 Nisan tarihinde, sınır bölgelerindeki su kaynaklarının paylaşılamaması nedeniyle başlayan ve iki komşu ülkeyi savaşın eşiğine getiren olaylar aslında, 26 Nisan’da, 2 Kırgız vatandaşının Tacikistan vatandaşları tarafından kaçırılarak alıkonulmasıyla başladı. Çocukları kaçırılan Kırgız ailelerin sosyal medya aracılığıyla Kırgızistan kolluk kuvvetlerinden yardım istemeleriyle gelişen olaylar geniş kitlelere ulaşmıştı. Kırgızistan devlet yetkililerin araya girmesiyle, kaçırılan Kırgız vatandaşları Tacikistan tarafından ailelerine teslim edildi.
Sallı: İki ülkeyi savaşın eşiğine getiren çatışmaların nedeni yalnızca su sorunu mudur?
Keskin: Batken ili Leylek ilçesine bağlı islehan kasabasında Kırgızistan ve Tacikistan vatandaşları yıllardır birlikte yaşamaktadırlar. Zaman zaman taraflar arasında yaşanan sürtüşmeler Kırgız ve Tacik emniyet güçleri tarafından bastırılıyordu. Fakat, iki ülkeyi savaşın eşiğine getiren son olayı, sadece Kırgız ve Tacik halkları arasında su kaynaklarını paylaşımına ilişkin bir çatışma olarak görmemek lazımdır. Geniş açıdan ele alındığında, Kırgızistan Devleti Ulusal Güvenlik Başkanı Kamçıbek Taşiyev’in sağlık sorunları nedeniyle Almanya’da olmasını fırsat bilen Rusya’da ikamet eden Tacikistan vatandaşı yazarların ve bu kargaşayı fırsat bilen uyuşturucu ve silah tüccarlarının bu karmaşadan yararlanmak için olayları kışkırttıkları da gelen bilgiler arasındadır.
28-29 Nisan 2021 tarihinde halklar arasında sözlü ve taşlı olarak birbirlerine saldırmasıyla başlayan olaylar, 29 Nisan gecesinde, Tacikistan vatandaşları ve aralarına karışmış olan bazı illegal örgütlerin de araya girmesiyle büyümüştür. Kırgızistan kolluk kuvvetlerine ait bir bina, Tacik gençleri tarafından basılarak ateşe verilmiş ve Kırgızistan vatandaşlarını tahrik eden bu gelişmeler olayların büyümesine neden olmuştur.
Sallı: Olaylara zamanında müdahale edilemedi mi?
Keskin: Saldırılara Kırgızistan vatandaşlarının da karşılık vermesiyle olaylar kısa zamanda kontrolden çıktı. Asker gücünü de arkasına alan Tacik vatandaşları, Kırgız vatandaşlara ait evleri, benzin istasyonlarını, okulları, sağlık ocaklarını, marketleri, askeri sınır karakollarını ve polis merkezlerini ateşe verdiler. Olayların ilk gününde 31’den fazla Kırgız vatandaşı hayatını kaybetti.
Kasabadaki Kırgızlara ait pekçok dükkân, Tacikistan vatandaşları tarafından talan edilip yağmalanmıştır. Olaylar sırasında yaralanan 130’dan fazla Kırgız vatandaşı Bişkek ve çevre illerdeki hastanelere sevk edilerek tedavi altına alınmıştır. Olaylar başladığında, yaralılara yardıma gelen ambulansların şoförleri Tacik kesin nişancıları tarafından vurularak müdahale etmeleri engellenmiş, araçlar kullanılamaz hale gelmiştir. Tacikistan tarafında da 90 kişinin yaralandığı, 10 kişinin öldüğü bilgisi alınmıştır. Batken bölgesindeki Kırgız vatandaşlar, geçici olarak güvenli bölgelere taşınmıştır. Her iki tarafın devlet yetkilileri toplantılar yaparak, her iki tarafın da kabul edebileceği çözüm formülleri aramaktadırlar.
OLAYLARA EN ÜST DÜZEYDE MÜDAHALE EDİLMİŞTİR
Bu toplantılar için, tedavisini yarım bırakarak Almanya’dan dönen Kırgız Devlet Güvenlik Başkanı Kamçıbak Taşiyev, Kırgız Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ruslan Kazakbayev ve oluşturulan heyetler, Tacikistan Cumhuriyeti’ndeki mevkidaşlarıyla toplantılar yaparak, iki ülke arasında ciddi çatışmalara neden olan sorunlara kalıcı çözümler bulmaya çalışıyorlar.
Kırgızistan, sivillerin, masum insanların zarar görmemesi, olayların tırmanmaması için, askeri güç kullanmadan barışçıl diplomatik adımlar atarak komşuluk ilişkilerini geliştirmeye çalışmaktadır. Ancak Tacikistan, Kırgızistan topraklarını fütursuzca taciz etmektedir.
Kırgız topraklarının bir takım dış mihrakların kurguladıkları oyunlarla bölünmeyeceği vurgulayan Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı ile telefonda konuştuktan sonra, çatışma bölgelerinden güvenli bölgelere taşınan vatandaşların evlerine güvenli bir şekilde dönmeleri için gereken önlemlerin alındığını bildirmiştir. Çıkan olayda, maddi zararların da, devlet tarafından karşılanacağı bilgisi paylaşılmıştır.
Başkent Bişkek’teki hastanelerde tedavi görmekte olan yaralıları da ziyaret eden Cumhurbaşkanı Caparov, geçmiş olsun dileklerini iletti ve en kısa zamanda sağlıklarına kavuşmaları için ellerinden geleni yapacaklarını söyledi.
Sallı: Beklenmedik bir anda meydana gele gelişmelerden Kırgızistan’ın büyük bir rahatsızlık duyduğu anlaşılıyor.
Keskin: Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Kırgızistan-Tacikistan sınırında yaşanan olaylardan ötürü, çatışmada şehitlerin anısına 1-2 Mayıs’ı her yıl ulusal yas günleri olarak anılacağını belirtti. 12 Yaşındaki kızın ismi de önemli bir mekanda yaşatılacak dedi.
Kırgızistan Dışişleri Bakanı Ruslan Kazakbayev de, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile de bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Kazakbayev, görüşmede Çavuşoğlu’nun, “Türkiye her zaman Kırgız kardeşlerinin yanındadır, gereken yardımlar ivedelikle yapılacaktır, Türk Konseyi üyesi olan Kırgızistan’a her türlü destek sağlanacaktır” dediğini aktardı.
Kırgızistan’ın her köşesinde, çatışmalardan zarar görenler için yardım kampanyaları başlatıldı. Zarar görenlerin tüm ihtiyaçları yardımseverler tarafından sağlanmaktadır.
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov, yakın bir zamanda Tacikistan’ı ziyaret edeceği ve tüm konuların tekrar ele alarak, sorunların kalıcı bir şekilde çözülmesi için çaba sarf edeceklerini bildirdi. Caparov, Tacikistan’dan sonra Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirecektir.
Sallı: Verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederiz. Bölgenin kısa sürede barış ve huzura kavuşmasını diliyoruz.
Keskin: Gösterdiğiniz ilgiye Kırgız Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği ve tüm Kırgız halkı adına teşekkür ederiz.
