VHA / NUR-SULTAN

Kazakistan’ın ev sahipliğinde video konferans şeklinde gerçekleştirilen Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Gayri Resmi Zirvesi’ne katıldı Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev, “Türk Medeniyetinin canlanmasını öncelikle Yesevi mirasının ve kutsal Türkistan’ın dünyaya tanıtılmasıyla başlatmamız gerekiyor. Bu nedenle bugünkü zirveye ‘Türk Dünyası’nın Manevi Başkenti Türkistan’ başlığını verdik” dedi.

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Gayri Resmi Zirvesi’ne Kazakistan Kurucu Cumhurbaşkanı Elbaşı ve Türk Konseyi Onursal Başkanı Nursultan Nazarbayev, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve Türk Konseyi Genel Sekreteri Bağdat Amreyev konuşma yaptılar. 

Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev, zirveye katılan Devlet Başkanlarına Kazakistan’ın teklifini kabul ederek ve Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin Gayri Resmi Zirvesi’ne katılımlarından dolayı teşekkür etti.

Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, “Bu toplantıyı hepimiz için kutsal sayılan Türkistan’da yapmayı planlamıştık. Ancak salgınla ilgili durumdan dolayı zirveyi video konferans yöntemiyle düzenlemeye karar verdik. Umarım salgından sonra daha önceleri olduğu gibi yüz yüze görüşürüz. Bu vesileyle, hepinizin Nevruz Bayramınızı bir kez daha tebrik ediyorum. Bu bayram, tüm Türk halklarının özel bir bayramıdır. Kardeş ülkelere baht ve bereket diliyorum” dedi.

Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı konuşmasında Türkistan’ın tüm Türk halkları için kutsal bir mekân, saygın baba ocağı ve özlenen ata yurt olduğunu söyledi. Atalarımızın burada büyük üstat Hoca Ahmet Yesevi’den din eğitimi aldığına dikkat çeken Tokayev; onun öğretisinin temelinde gelişen Türk-İslam kültürünün dünyaya yayıldığını ve Türklerin Küçük Asya Anadolu’ya göç ettiklerinde bu değerlerin köklerimizi korumamızı sağlayıp, birliğimizi sürdürmemizin temeli olduğunu kaydetti.

“AMACIMIZ, TÜRK DÜNYASI’NI 21. YÜZYIL’IN EN ÖNEMLİ MERKEZLERİNDEN BİRİ YAPMAKTIR”

Tokayev, “Amacımız, Türk Dünyası’nı 21. Yüzyıl’ın en önemli ekonomik, kültürel ve insani merkezlerinden biri haline getirmektir. Türk Medeniyetinin canlanmasını öncelikle Yesevi mirasının ve kutsal Türkistan’ın dünyaya tanıtılmasıyla başlatmamız gerekiyor. Bu nedenle bugünkü zirveye ‘Türk Dünyası’nın Manevi Başkenti Türkistan’ başlığını verdik” dedi.

Kassym-Jomart Tokayev, Türkistan şehrinin Elbaşı Nursultan Nazarbayev’in girişimiyle yeniden inşa edildiğini ve yeni bir imaja kavuştuğunu ifade etti.

Kazakistan Cumhurbaşkanı, tüm dünyanın eşi görülmemiş zorluklarla karşı karşıya olduğu bu zor zamanlarda bile Türk dili konuşan ülkeler arasındaki işbirliğinin duraksamadığını vurguladı. Ancak, bu zor zamanlarda ilişkilerimize yeni bir ivme kazandırmak için birlikte çalışma ihtiyacına dikkat çekti. Bu çerçevede Tokayev çeşitli konularda görüşlerini paylaştı.

Cumhurbaşkanına göre, salgını durdurmanın ana yolu tüm vatandaşlara aşı sağlamaktır. Bu bağlamda, Türk dili konuşan ülkeler ortak çıkar doğrultusunda deneyimlerini paylaşarak birbirlerini desteklemeleri gerekmektedir. Devlet Başkanı, uluslararası toplumun pandemiye karşı mücadelede birlikte hareket edemediğini ve büyük güçler arasında görüş ayrılığından dolayı aşı çatışması yaşandığını söyledi. Birleşmiş Milletler’in böylesine zor bir durumda potansiyelini gösteremediğini belirten Tokayev, bu dönemde sağlık ve biyolojik güvenliğin önemi arttığını altını çizdi ve “Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 75. oturumunda Kazakistan, Uluslararası Biyolojik Güvenlik Ajansı’nın kurulmasını önerdiği malumdur. Bu yeni öneriyi destekleyeceğinizi düşünüyorum. Hiç şüphesiz aböyle bir ajans gelecekte biyolojik tehditleri önlemeye ve tehlikeli hastalıklar hakkında bilgi alışverişinde bulunmaya olanak sağlayacaktır” dedi.

“TÜRK ÖZEL EKONOMİK BÖLGESİ OLUŞTURMALIYIZ”

 “Pandemi, benzeri görülmemiş bir ekonomik krize yol açtı. Salgın sonucu karşılıklı ticaret hacmi azaldı. Net olarak ifade edecek olursak, geçen yıl Kazakistan ile Türk Konseyi üye ülkeleri arasındaki ticaret hacmi yaklaşık 7 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu, salgın öncesine duruma göre %11,2 daha azdır.”

Cumhurbaşkanı Tokayev, “Ülkelerimizin temel hedeflerinden biri ticareti artırmaktır. Bu bağlamda önemli ulaştırma hatlarının kesiştiği noktada yer alan Türkistan, büyük yatırım ve ticaret ve ekonomik imkânlara sahiptir. Onun önemli doğal kaynakları, insan sermayesi ve turizm potansiyelini dikkate alarak, Türkistan bölgesinde Türk ülkelerinin ortak ‘Özel Ekonomik Bölge’sini oluşturmayı öneriyorum” dedi. 

Kassym-Jomart Tokayev, su-enerji sektörünün karşılıklı işbirliğinin diğer bir bileşeni olduğunu kaydetti. Çünkü su konusu bölgemizde çok önemli ve karmaşık sorunların biri haline gelmektedir. Ayrıca, sınır aşan su kaynaklarının verimli ve hakkaniyetli kullanımı, bölge ülkelerinin istikrar ve refahının garantisidir. Bu bağlamda Kassym-Jomart Tokayev, Kazakistan’ın komşu ülkelerle birlikte, su kullanım yapısı inşaatı projelerine katılmaya hazır olduğunu söyledi.

Kazakistan Cumhurbaşkanı, yapay zekâ, veri analizi, dijitalleşme, e-ticaretin geliştirilmesinde Türk Konseyi üye ülkeleri arasında ortak projelerin hayata geçirilmesi çağrısında bulundu. Devlet Başkanı, günümüzün hızlı teknolojik gelişme çağında, bu adımın yenilikleri uygulamamızı ve rekabet gücümüzü artırmamızı sağlayacağına olan inancını ifade etti. Aynı zamanda Kazakistan’ın, e-devlet, bankacılık ve finans sistemlerinde ileri teknolojiler ve dijital çözümler alanındaki deneyimini paylaşmaya hazır olduğunun altını çizdi.

Türk Yatırım Fonu’nun kuruluşunun hızlandırılması öncelikli konulardan biridir. Bu, Türk dili konuşan ülkeler için ilk ortak finans kurumu olacaktır.

“Söz konusu girişim tüm üye ülkeler tarafından onaylandıktan sonra, onun genel merkezini Astana Uluslararası Finans Merkezi’ne yerleştirmeyi öneriyorum.  Astana Uluslararası Finans Merkezi, uluslararası finans kuruluşlarının en iyi uygulamaları ve modern yeteneklerini birleştiren benzersiz bir platformdur. Bu merkezde İslami bankacılık ve hukuk enstrümanları yaygın olarak kullanılmaktadır” diyen Kassym-Jomart Tokayev, bu kurumun Türk ülkelerine büyük miktarlarda yatırım çekilmesini sağlayacak özel bir yapı olacağını belirtti. 

“ORTAK KÜLTÜR VE BİLİM ALANLARI OLUŞTURMALIYIZ”

Eğitim alanındaki işbirliği, gelecekteki başarılı ortaklıklar için kilit bir faktördür. Bu çerçevede, Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, ortak bir kültür, eğitim ve bilim sahasının oluşturulmasının gerekli olduğunu dile getirdi. Kassym-Jomart Tokayev’e göre bu, “Ulu Türkler” eğitim fonunun oluşturulması ile hayata geçirilebilir. Bu fon; üniversiteler arasındaki akademik hareketliliği, stajları ve tecrübe paylaşımını, mesleki gelişimi sağlar. Cumhurbaşkanı, kardeş ülkelerin gençlerine Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Kazak-Türk Üniversitesi’nde lisans programı için 50 burs verilmeye hazır olduklarını bildirdi. Bu 50 burs “Yesevi Bursları” adını taşıyacağını belirtti. 

“TÜRKİSTAN ŞEHRİ ARKEOLOJİK VE BİLİMSEL AÇIDAN TAM OLARAK İNCELENMEDİ”

Kassym-Jomart Tokayev günümüzde insani ve akademik işbirliğinin önemi giderek arttığını belirterek, Orta Çağ’da inşa edilen Türkistan şehrinin arkeolojik ve bilimsel açıdan henüz tam olarak incelenmediğine dikkat çekti ve “Bu nedenle, TÜRKSOY ve Türk Akademisi Türkistan bölgesindeki arkeolojik araştırmalara özel önem vermelidir. Ayrıca kardeşliğin sembolü olan Türkistan’da tüm Türk halkları için ortak bir ihtişamlı mimari eserin inşa edilmesi makbule geçerdi” dedi.

“TÜRK KONSEYİ’NİN STATÜSÜNÜ YÜKSELTMELİYİZ”

Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Türk Konseyi’nin statüsünü yükseltme ve kurumsal yapısını güçlendirme amacıyla onu tam teşekküllü bir teşkilata dönüştürme zamanının geldiğinin altını çizdi. Kassym-Jomart Tokayev bu önerinin Zirve’den sonra kabul edilecek olan Türkistan Bildirisi’ne dahil edilmesi konusunda teklifte bulundu. 

Kassym-Jomart Tokayev, bu konudaki görüşlerini de şöyle dile getirdi: “Türk Dünyası’nın modern uluslararası politika ve ilişkilerde önemi giderek daha attığı malumunuzdur. Bu nedenle, Türk Konseyi çerçevesindeki işbirliğinin geleceği parlak olduğuna inanmak için her türlü neden var. Bizim bölgesel ve küresel konulardaki görüşlerimizi ifade etmemiz gerekiyor. Sesimiz güçlü ve net çıkmalıdır. Bu bağlamda, biz tüm girişimleri ve önerileri kardeş ülkelerle birlikte uygulamaya hazırız.” 

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin Gayri Resmi Zirvesi ardından ‘Türk Dünyası’nın Manevi Başkenti Türkistan’ başlıklı zirvenin sonuç bildirisi kabul edildi.