Normalde bacaklar açıklığı dışa bakan hafif bir açılanma gösterir. Bu görünüme fizyolojik genu valgum denir.
Fizyolojik genu valgum yaklaşık 2 yaşından sonra gelişmeye başlayarak yaklaşık 4 yaşına doğru en üst düzeye ulaşır. Daha sonra yaklaşık 8 yaşına doğru azalarak bir daha değişmemek üzere erişkin yaştaki düzeyine iner. Fizyolojik genu valgum kızlarda biraz daha sıktır.
Fizyolojik sınırın 2 standart sapma değerinden daha fazla olan bir açılanma durumunda patolojik genu valgumdan söz edilir. Patolojik genu valgum çift taraflı olduğunda X bacak, tek taraflı olduğunda K bacak olarak adlandırılır.
ÇARPIK BACAK NEDENLERİ
Olguların belli bir kısmında genu valguma yol açan nedeni bulmak mümkün olmaz buna idyopatik genu valgum denir.
Patolojik genu valgum nedenleri
-Raşitizm,
Raşitizmde genelde genu varum(eğri bacak, O bacak) görülür. Ancak genu valgum(eğri bacak, X,bacak) da görülebilir. Kemik ve yumuşak doku direnci arasındaki dengenin bozulması sonucu gelişir. Özellikle raşitizmin böbrek rahatsızlığına bağlı olduğu renal osteodistrofide X bacak gelişimi klinik tablonun sabit bir parçası halindedir, çünkü metabolik kemik hastalığı çocuklarda bacakların normal fizyolojik valgusa gittiği dönemde etkin olmaya başlar. Böbrek sorunu ne kadar iyi tedavi edilirse ya da böbrekteki patoloji ne kadar hafifse genu valgum da o kadar hafif olur. Genu valgum hemen her zaman çift taraflıdır. Raşitizmi önlemek için yeterli D vitamini, kalsiyum ve fosfor alınmalıdır. Bebeklerin hayatın ilk bir yılı içinde günde 400 ünite D vitamini almaları önerilmektedir. Günde en az 20 dakika güneşe çıkarılmalı ve güneş ışığını doğrudan almaları (cam arkasından değil) sağlanmalıdır. Ailesel hipofosfatemik raşitizmde ise hastalık çocukları fizyolojik varusun görüldüğü erken yaşta yakaladığından genu varum(O-bacak) gelişir.
-Asimetrik bacak kısalığı (hemiatrofi veya hemihipertrofi),
-Asimetrik büyüme:
Tibia valga,
Fizyal hasar,
Tibia proksimal metafiz kırığı,
Çocukluk çağındaki ayrıksız tibia proksimal metafiz kırığı sonrası olguların yaklaşık yarısında posttravmatik genu valgum gelişir. Kırık aralığına yumuşak doku girmesi, sağlam fibulanın ya da iliotibial bandın büyüme plağının dış tarafındaki büyümeyi dizginlemesi ve büyüme plağının dış tarafında hasar gibi bir takım etkenler suçlansa da tibiadaki valgus gelişiminin mekanizması aydınlatılamamıştır. Kırık sonrası 1 yıl içinde tibiada valgus gelişimi görülür.
Enfeksiyon,
Tümör
- Fibula hemimelisi (Fibulanın tek taraflı yokluğu),
Fibula hemimelisinde adımlar arasındaki alanı arttırarak bacaktaki kısalığın yarattığı denge bozukluğunu gidermek için tibia dışa döner ve dizde genu valgum gelişir. Olguların büyük bir kısmına eşlik eden femur dış kondil hipoplazisi de genu valgumun diğer bir nedenidir. Femur dış kondil hipoplazisi uyluk kemiği doğumsal eksikliğinde de bulunabilir.
- Fibröz displazi, Ollier hastalığı,
Fibröz displazi ve Ollier hastalığında daha çok tek taraflı genu valgum (K bacak) görülürken, multipl herediter ekzostozda genu valgum çift taraflıdır (X bacak).
-İskelet displazileri: Metafizer displazi, spondiloepifizer displazi, Kniest displazisi
-Diz çevresi büyüme plağı hasarı,
- Multipl herediter ekzostoz,
- Nörofibromatoz,
-Yaygın bağ gevşekliği ,
-Fibrokartilajinöz defekt,
-Metabolik hastalıklar
Renal osteodistrofi
-Konjenital anormallikler
Patellanın konjenital çıkığı
-Nöromusküler Hastalıklar
Serebral palsi,
Serebral palside çömelerek yürüyüşe yol açan hamstring gerginliği, femoral anteversiyon ve kalçada addüktor + iliopsoas kontraktürü ile birleştiğinde dizler valgusa gider. Bu instabil pozisyon yürüme sırasında hastayı oldukça yorar. Hemen her zaman çift taraflıdır.
Myelodisplazi(Kemik iliği hücrelerindeki anormallik)
TEDAVİ
Patolojik genu valgum tedavi edilmelidir, aksi halde yürüyüşü zorlaştırdığı gibi büyük olasılıkla diz önü ağrısına da neden olur. Hastalar koşamaz ve sportif aktiviteleri kısıtlanır.
EĞRİ BACAK(O-BACAK):GENU VARUM
Bebeklerde eğri bacaklar çok yaygın olarak görülür. Eğri bacaklı bir çocuk ayakta durduğunda, bacakları veya dizleri arasında ciddi bir mesafe artışı vardır. Bu durum dışa doğru eğilimli bacak veya bacaklar sonucu oluşur. Yürüyüş sırasında yaylı bir görünüm oluşur.
Fizyolojik Genu Varum
2 yaş altı çocukların çoğunda, fizyolojik eğri bacak görünümü mevcuttur. Bunu doktorlar fizyolojik genu varum olarak adlandırır. Fizyolojik genu varumlu çocuklarda, yaş ilerledikçe eğri bacaklar düzelir ve 3-4 yaşlarında genellikle normal görünüme sahip olurlar.
Patolojik Genu Varum Nedenleri
-Asimetrik büyüme
Tibia Vara(Blount Hastalığı): Blount hastalığı ergenler gibi çocuklarda da görülebilen bir hastalıktır. Bu durum kaval kemiğinin üst kısmındaki büyüme plağındaki anormallikten kaynaklanır. Büyüme plakları bir çocuğun uzun kemiklerinin ucunda bulunur ve kemiklerin uzunlamasına büyümesini, erişkin kemik şeklini almasını sağlar.2 yaş altı fizyolojik genu varum ile infantil Blount hastalığını ayırmak zor olabilir. 3 yaşına girmesiyle bacakların eğriliğinde artış, ciddileşme görülür. Röntgen çekilerek Blount hastalığı tanısı konur.
Fokal fibrokartilaginöz displazi
Fizyal hasar: Travma, enfeksiyon ve tümör fizyal hasara neden olur.
Metabolik Hastalıklar
Raşitizm: D vitamini eksikliği, D vitamini direnci, hipofosfatazya, ailesel hipofosfatemik raşitizm raşitizm hastalığına neden olur.Çocuklarda eğri bacak oluşumu ve diğer kemik deformitelerine yol açan bir kemik hastalığıdır. Bu hastalık çocukların yeterli kalsiyum, fosfor ve D vitamini alamamasından kaynaklanır. Bu hastalık gelişmiş ülkelerde nadir olarak görülür.
İskelet displazileri:
Metafizyal displazi,
Akondroplazi,
Enkondromatöz
KLİNİK BULGULAR
Bu çocuklarda ayakta dururken eğri bacak görünümü mevcuttur. En sık belirti, garip bir yürüyüş modelidir.
Eğri Bacak tek veya çift taraflı olabilir
Çocuklarda normal yürüme koordinasyonu mevcut ve yürümeyi öğrenmede gecikme yoktur. Eğilme miktarı açısından ebeveynler dikkatli olmalıdırlar. Eğri bacaklar genellikle ağrıya sebep olmaz. Fakat tedavisiz kalanlarda ergenlik döneminde diz, kalça ve ayak bileğine binen anormal stres nedeniyle rahatsızlık oluşabilir.
TANI
Çocuğunuz 2 yaş altı, sağlıklı ve simetrik bir eğri bacak mevcut ise doktorunuz başka testlere gerek olmadığını ve bunun fizyolojik olduğunu söyleyip takip önerecektir.
Fakat eğrilik tek taraflı veya ciddi ise Blount veya Raşitizm hastalığı açısından röntgen çektirmek gerekebilir.
Çocuğunuz 2 veya 2,5 yaş üzerinde ise büyük olasılıkla röntgen istenir. Çocukların infantil Blount hastalığı ve Raşitizm olma olasılığı bu yaşlarda yüksektir. Doktorunuz bu hastalığın varlığını araştırmak için kan tahlilleri ve röntgen isteyebilir.
TEDAVİ
Hastalığın Doğal Seyrİ
Fizyolojik genu varum genellikle kendiliğinden çocuk büyüdükçe düzelir. Çocuk 3-4 yaşına gelince genellikle normalleşir.
Tedavi edilmeyen infantil blount hastalığında ve raşitizmde çocukta ilerleyici eğrilik gelişir. İlerleyen yaşlarda eklemlere binen anormal stres nedeniyle ağrı oluşabilir.
Cerrahi Olmayan Tedavi
Fizyolojik genu varum aktif tedavi gerektirmese de, doktorunuz sizi 6 ayda bir takip etmek isteyecektir.
Blount hastalığında, tedavi şarttır ve erken yakalanırsa ortez tedavisi uygulanır. Eğer ortez tedavisi etkili olmazsa cerrahi planlanabilir. Raşitizm hastalığında ise düzenli takip ve tedavi için çocuk endokrin uzmanına sevk edilir ve genellikle ilaç tedavisine yanıt verir.
Cerrahi Tedavi
Fizyolojik genu varumda nadir olarak bazı çocuklarda eğrilik kalıcı olabilir veya ciddileşir. Bu durumda ergenlik döneminde cerrahi planlanabilir.
Blount hastalığında ortez tedavisine yanız alınamaz ve eğrilik ilerlerse 4 yaşından sonra cerrahi tedavi planlanabilir. Cerrahi ile eğrilik ilerlemesi engellenir ve kaval kemiği büyüme plağındaki hasar önlenebilir.
Ergen ve geç dönemde gelen Blount hastalıklı çocuklarda cerrahi planlanır.
Raşitizm eğer ciddi ve ilaç tedavisi ile düzelmiyorsa cerrahi olarak düzeltilebilir.
