Bilge Kağan, Göktürk Devleti’nin en güçlü hükümdarı olarak Türk tarihine adını, altın harflerle yazdırmıştır.

Bilge Kağan’ın babası İlteriş Kutluk Kağan, annesi İlbilge Hatun’dur. 8 yaşında babasını kaybeden Bilge Kağan’ı amcası Kapağan Kağan büyütmüştür.

Bilge Kağan belli bir eğitimden geçtikten sonra amcası ile seferlere çıkmıştır. Savaşlarda kazandığı başarılar sayesinde Bilge Kağan güçlü bir konuma gelmiştir.

Amcası öldükten sonra Bilge Kağan, devletin başına geçmiştir. Kardeşi Kül Tigin’i orduların başına getirmiştir. Tecrübeli devlet adamı Tonyukuk’uda baş danışman (vezir) yapmıştır.

Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve vezir Tonyukuk’un yardımı ile devlete yapılan isyanları bastırarak; Basmil, Karluk, Kırgız ve Türgeşleri egemenliği altına almıştır.

Halkı bir araya toplayıp 30 aşirete birden hükmetmeyi başarmıştır. 

Bilge Kağan’ın hükümdarlığı süresince Göktürk Devleti’nin sınırları Çin’in Şan-Tung ovasından, iç Asya’da Karaser bölgesine, kuzeyde Bayırku sahasından Ani Irmağı havalisi ve Batı Demir Kapı’ya kadar genişlemiştir. (Ceyhun Irmağı’nın yakınında Semerkand- Belh yoluna kadar.)

Bilge Kağan döneminde, Çin topraklarında birçok şehri boyundurluğu altına almıştır.

Bilge Kağan’ın en büyük hayali Türkleri yerleşik hayata geçirmek idi fakat Tonyukuk’un “Çin surlarla çevrili bir yer, yenilirsek tutsakları oluruz” diyerek riskleri anlatmış ve Bilge Kağan’ı bu isteğiden vazgeçirmiştir.

Vezir Tonyukuk ve Kül Tigin ölümünden sonra ülkeyi tek başına yönetmiştir. Zehirlenerek öldürülmüştür.

                                                                                BİLGE KAĞAN YAZITI

   Göktürk yazıtlarından biridir. Bilge Kağan Yazıtı (Kitabesi), Moğolistan’da Orhon Irmağı yakınlarındadır. Bilge Kağan yazıtlarıyla, Kül Tigin Yazıtı arasındaki uzaklık 1 km’dir. Iskandinav runik harflere benzeyen Köktürk yazısıyla yazılmıştır. 

   Bilge Kağan anıtı ünlü Göktürk (Köktürk) Hakanı Bilge Kağan adına dikilmiş ve onun kendi ağzından yazılmıştır. Devletin nasıl büyüdüğü ve Kül Tigin’in ölümünden sonraki olaylar anlatılmaktadır.

                                       ORHUN ABİDELERİ (BİLGE KAĞAN KONU BAŞLIKLARI)

Doğu Yüzü

Güneydoğu Yüzü

Güney Yüzü

Kuzey Yüzü

Batı Yüzü

Güneybatı Yüzü

                                             BİLGE KAĞAN’IN YAZDIĞI İLK TÜRK YASALARI

Türk’ten köle olmaz

İki Türk, tek düşmana saldırmaz

Yalan söylemek yasaktır

Aman dileyene el kaldırmaz

Kadın ve çocuğa vurulmaz, esir edilmez 

       Bunlara riayetsizliğin cezası ölümdür

Türk yurdunda yoksulluk o kadar azalsın ki fakirlik suç sayılsın

                              

                                   BİLGE KAĞAN’IN TARİHE DAMGA VURAN SÖZLERİ

“Akıl süsü dil, dil süsü sözdür. İnsanın süsü yüz, yüzün süsü gözdür.”

“Bir bak tarihe, Türk’e baş kaldıranların sonu ne olmuş!”

“Bu düşünceleri at kafandan. Bütün boylar ayaklandı. Böylesine kenetlendikten sonra kim Türk’le başa çıkabilir.” 

“Ötüken ormanında yabancılar yok. Ötüken’den daha iyi yer de yok. İl tutuncak yer Ötüken ormanlarıdır.”

“Anam hatun, büyük anaların, ablalarım, gelinlerim, prenseslerim cariye olacaktı, ölenler yolda kalacaktı, Kül Tigin karargahı vermedi. O olmasa idi hepiniz ölecektiniz.”

“Doğuda gündoğusuna, batıda günbatısına, kuzeyde gece ortasına kadar olan yerler içinde yaşayan milletler hep bana bağlıdır.”

“Ey Türk Milleti! Sen aç olunca tokluk nedir bilmezsin, fakat tok oluncada açlık nedir düşünmezsin!”

“Üstte mavi gök çökmedikçe, altta yağız yer  delinmedikçe Türk Milleti, ilini, töreni kim bozabilir? Türk Milleti, kendine gel, aklını başına devşir!”

“Küçük kardeşim Kül Tigin öldü, görür gözüm görmez oldu, bilir bilgim bilmez oldu.”

“Zamanın takdiri Tanrı’nındır. Kişi oğlu ölmek için yaratılmıştır.”