İBRAHİM GÜRAY AYTEKİN ÖZEL HABER ARAŞTIRMA

Azem Bejta (1889–1924), bilinen adıyla Azem Galica, Kosova'nın Arnavutluk ile birleşmesi için mücadele etmiş Arnavut milliyeçi, çete lideri. Azem Bejta, Osmanlı İmparatorluğu'nda, Kosova Vilayeti'ne bağlı Skenderay kasabasına bağlı Galica köyünde dünyaya geldi.

Babası Bejta Galica da, Arnavutluk'un bağımsızlığı ve Sırbıstan'dan ayrı müstakil bir devlet olması için Osmanlı İmparatorluğu ve Sırplara karşı mücadele ederken yaşamını yitirmiş bir milliyetçi idi. Azem, babasının izinden giderek 1912 yılında Sırbistan Krallığı ile mücadeleye başladı.

Kosova'da 1912-1914 arasında Sırp yönetimine karşı girişilen silahlı mücadelenin en önde gelen liderlerinden birisiydi. Balkan Savaşları'nda ve I. Dünya Savaşı'nın başlarında Kosova'yı işgal eden Sırp kuvvetlerine karşı, emrindeki kaçak savaşçılarla birlikte mücadele etti. 1915–16 yılının kış aylarında Bulgaristan ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu birlikleri Kosova'yı işgal edince Sırplar geri çekilmek zorunda kaldı. Azem Galica, bu sefer de yeni işgalcilere karşı silahlı mücadele vermeye başladı.

“İslam Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti”dir. Cemiyetin ismi kendi başına merak uyandırmıştır. Bu cemiyet fiilen Müslüman Arnavutların olduğu kadar Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı döneminde Müslümanlarla dini ilişki içinde olan diğer etnik azınlıkların meşru siyasi partisiydi. Bu araştırma cemiyetin kurulmasına yol açan gelişmeleri ele almaktadır. Aynı zamanda bazı arşiv kaynakları ile parlamento tutanaklarından bu siyasi cemiyetin faaliyetleri daha iyi anlaşılacaktır.

Genel olarak, vahşice Türkiye’nin yerini alma, Slavlar tarafından Arnavutluk topraklarının sömürgeleştirilmesi gibi vurgulanan çeşitli problemler neticesinde, cemiyet Arnavutlar ile diğer Müslüman azınlıkların haklarını koruyan siyasi bir örgüt gibi düşünülebilir. Arnavutlardan toprak gaspı ve bu toprakların Sırp göçmenlere verilmesi bir tarım reformu olarak anlaşılmıştır. Ancak buna ilaveten, ana dilde eğitim yasağı sıkı bir şekilde uygulanıyordu ve Sırpça günlük kullanımda resmi lisandı. Ayrıca, Arnavutça gazete ve dergi basımı yasaktı. Şimdiye kadar hükümet onları en sert şekilde cezalandırabilmek için Arnavutlara yönelik çeşitli tuzaklar kurmuştu.

Yeni işgalciler, Arnavutluk bayrağının özgürce ülkede dalgalanabileceğini garanti ediyor, 300 yeni Arnavut okulunun açılacağını belirtiyor, bunun sıra Hristiyan ve Müslüman Arnavutlara tam bir ibadet serbestisi tanıyacaklarını vadediyorlardı. Luigj Gurakuqi, Prenk Bib Doda ve Feyzi Bey Alizoti gibi önde gelen Arnavut politikacı ve toplum önderinin teşvikiyle, Galica işgal kuvvetlerine karşı silahli mücadeleyi bıraktı.

1918'de Sırp Ordusu yeniden Kosova'yı ele geçirdi. I. Dünya Savaşı sona erince, 1 Aralık 1918 tarihinde, Kosova Yugoslavya Krallığı'nın bir parçası haline geldi. Galica bir kez daha KANUN KAÇAĞI durumuna düştü ve silahlı mücadelesine devam etti.

Durumdan rahatsız olan Kosova Arnavutları İşkodra'da 1918 yılında Priştineli Hasan Bey önderliğinde kurulan Kosova Milli Savunma Komitesi ADIYLA örgütlenmeye başladılar. Temel gayeleri ise Kosova ve Arnavutluk'un birleşmesiydi. Bayram Curri ve Priştineli Hasan Bey gibi diğer önde gelen kaçak liderler, Galica önderliğinde Kosova'nın, Yugoslavya tarafından ilhak edilmesine karşı gerilla mücadelesini başlattılar. İsyan Galica'nın memleketi Drenica'da patlak verdi.. On bin kadar isyancının aktif olarak isyanda yer aldığı zannedilmektedir

Karısı Kerime Radişeva'da (Shota Galica olarak nam salmıştı) onunla birlikte savaşıyordu. Yaptıkları silahlı mücadele ile Küçük Arberia adı verilen bölgede 3 köyü kapsayan bölgeyi hakimiyetleri altına aldılar. Fakat Yugoslavya Krallığı, bölgeyi tekrar ele geçirmek üzere, askeri birliklerini Drenica'ya sevk etti. Çıkan çatışmalarda Azem Galica yaralandı ve kısa bir süre sonra, 15 Temmuz 1924 tqrihinde hayatını kaybetti. Cesedinin Sırpların eline geçmemesini vasiyet ettiği için, Drenica yakınlarında bir mağaraya gömüldü.

Bu Müslüman halk kahramanı direnişçi karı koca insanların yüreklerinde hak ettikleri yeri aldılar ve tarihe kahraman olarak not edildiler bu kahramanlar için birçok sinema filmi çekildi Arnavutluk ve Kosova da posta hatıra pulları basıldı

Hayatlarını yaşam öykülerini anlatan onlarca kitaplar yazıldı yayımlandı. Osmanlı'nın balkanları kaybetmesi sonrasında Yugoslavya Sırbistan Krallığı, işgaline karşı ve Kosova'nın Arnavutluk ile birleşmesi için savaşan Arnavut devrimci lider olarak anılmaktadır.