Atıcılık ve avcılık Trabzon’un en önemli geleneksel sporlarından biridir. Çünkü ateşli ve havalı silahlarla yapılan bir spor dalıdır ve Trabzonlu için silah vazgeçilmez güç alametlerinin başında gelir. Bu konu işlenirken önce avcılık ve gelenekleri üzerinde bahsedilmesi gerekir.
A- Avcılık
Avcılık sporu üç kısımda incelenebilir
- Kuş türleri avcılığı
- Yabancı hayvan avcılığı
- Deniz hayvanları avcılığı
Trabzon’da her üç dalda da avcılık çok yaygındır.
Kuş türleri avcılığı içinde en yaygını bıldırcın ve atmaca avcılığıdır. “1940’lara kadar her yıl Eylül ayında Trabzon’a bir bıldırcın akını olurdu. Bizim çocukluğumuzda Eylül ayı ile başlayan yağışlarla, fırtınalarla birlikte pek bol miktarda bıldırcın akını da başlardı. Biliyorsunuz bıldırcın, gün ışığında hareket etmez, hep gece meydana çıkar, gece uçmasını sürdürür. Fakat öyle bir uçuş ki büyük dalgalar halinde şehrin üzerine inerlerdi. Hatta hatırlıyorum, bazen gece evlerimizin pencerelerini açardık, ışıklarımızı yakardık ve pencereden bıldırcınlar hücum ederdi. Evlerimizin içinde bıldırcın topladığımız günler olurdu. Ama bıldırcın avının tabii zevkli tarafı şurada. Elinize ağınızı, fenerinizi alacak ve dağlara çıkacaksınız. Sabaha kadar bıldırcın avlamak için o dağ senin, bu dağ benim gezeceksiniz. Bu dağlar arasında tabii ki başta Boztepe vardı. Hemen arkasından Soğuksu gelir, onun arkasından da Zefanos. O tepelerde bütün Trabzonlular sabaha kadar ellerinde bir ağ ve bir fenerle bıldırcın avcılığı için gezerlerdi. Bizim evde Boztepe’ye yakındı. Biz de üç beş mahalle arkadaşıyla birlikte sabaha kadar bıldırcın avlardık” şeklinde diyen eski TBMM Başkanı Necmettin Karaduman.
Bir başka makalede Doğu Karadeniz insanının yaman bir tutkusu atmaca ve bıldırcın avcılığıdır deniyor. Bu tür birçok makale bulunabilir. Çünkü kuş avcılığı Trabzon’da becerinin, iyi nişan alma ve atıcılığın özellikleri arasında sayılmaktadır.
Yabani hayvan avcılığı ise daha çok Trabzonlunun kendi çevresini ve bağ-bahçesini koruma amacını güder. Çünkü Trabzon’da şehir merkezleri dışındaki yerler genelde dağlıktır. Köylerde dağlık bölgelerin ulaşıma uygun düzlük ve yamaçlarında kurulmuştur. Kıyı şeridindeki sahil köyleri hariç tutulursa diğer köylere, köylere ait tarlalara, bağ bahçelere zaman zaman yabani hayvanlar inmektedir. Bu yabani hayvanlardan en önemlileri kurt, ayı, yaban domuzu, tilki vs.dir. Bunlar çeşitli nedenlerle (soğuk, aç kalma vs.) köylere inmekte insan, hayvan ve tarlalara, bahçelere zarar vermektedir. Bu nedenle köylü vatandaşlar içinde iyi silah kullananlar büyük bir grup oluşturup yabani hayvan avlamaya giderler. Böylelikle doğanın sert koşulları altında yapılan avcılık, Trabzonlu için özüne uygun doğal bir spor halini almış olur. Avcılık sırasında dağcılık sporu ve atıcılık sporu ön plana çıkar.
Trabzon’da kurulan en eski spor kulüplerinden biri de avcılık sporu ile ilgili Avcılık İhtisasspor olup 15.10.1966 tarihinde kurulmuştur. Bu kulübün rengi ise hakidir.
Deniz avcılığında da balık avcılığı Trabzonlunun spor değil de meslek olarak yaptığı bir iştir.
Trabzonlu tarihçi ve coğrafyacı Aşık Çelebi’nin Manazır El Evalim adlı kitabı Trabzonlunun balık ve özellikle hamsi avcılığını anlatmaktadır. Bu bilgiler özetle şöyledir.
“Trabzon denizinde nefis balıklar avlanır. Mezgit ve kalkan balığı nefis ve yeğrektir. Bir de hamsin günlerinde avlanan küçük bir balık vardır ki buna hapi (hamsi) derler... Bu küçük balık avcıları küçük kayıklarla bunu avladıkları vakit halka bunu bildirmek için bir boru öttürürler ki sesi iki üç fersah öteye ilişir. Bu borunun sesini işitenlerin ölüsü dirisine binip “hapsi balığı” diye beş yalanayak giderler.”
Bir başka kaynakta ise kısaca şu bilgiler yer almaktadır:
Balıkçılık, Trabzon’da bilinen kayıtlara göre 2.750 yıllık bir geçmişe sahiptir. Bu kadar eski bir üretim dalı yörede vazgeçilmez bir işkoludur. Bugün gerek avlama araçlarının yapım sanayi, gerekse balık ticareti ve işlemesi, gerekse bizzat balık avcılığı ile yöremizde 7-8 bin civarında nüfus uğraşmakta, dolayısıyla bu insanların bakmakla yükümlü oldukları 40-50 bin kişinin geçimi balıkçılıktan sağlanmaktadır.
Ayrıca balıkçı gemileri yapım sanayi de Trabzon’da önemli iş koludur”
Sonuç olarak Trabzon’un 100 km.’den fazla kıyı şeridinin olması, önemli şehir ve kasaba gibi yerleşim yerlerinin sahilde bulunması, balık oranının bol olması, Trabzon’da balıkçılığı önemli iş kollarından biri haline getirmiştir. Bu nedenle Trabzon’da balıkçılık spor değil iş kolu olarak düşünülür.
B- ATICILIK
Bir genelleme yapılırsa avcılık Trabzon’da çok yaygındır. Bunun en büyük etkeni, Trabzon’un doğal şartlarının avcılığa çok uygun olması, Trabzonlunun her türlü silahı çok iyi kullanabilmesi, Trabzonlunun silah yapımında da kendi kendine yetecek halde olması gösterilebilir. Bütün bunlara rağmen Trabzon’da atıcılık sporu resmen 1948 yılında faaliyete geçmiştir. Bunda neden Atıcılık Federasyonu’nun ancak o tarihlerde kurulmuş olmasıdır. Ancak atıcılık faaliyetleri Burhan Cahit Atilla’nın önderliğinde Nisan 1966’da gelişmeye başladı. Bundan kısa bir zaman sonra da Avcılık İhtisasspor Kulübü kurulmuştur. 1967’de Trabzon’da genç Atıcılık takımı kuruldu. 1968’de bu takımdan Mustafa Altıntaş, Türkiye Rekoru kırarak birinci oldu. İkinci ve üçüncü de yine Trabzon Genç Atıcılık takımından Mustafa Çolak ve Abdurrahman İbiş oldu. Burhan Cahit Atilla, 1969’da Balkan Şampiyonu oldu. Bundan sonra Trabzon, atıcılık alanında her dalda Türkiye çapında dereceler çapında dereceler elde edip milli takımın temelini oluşturdu.
Atıcılıkta her türlü atış branşının malzemesi değişiktir. Çok az toleransla standart hale getirilmişlerdir. Bunu yanında her daldaki atıcılık için ayrı ayrı birer atış poligonu gerekmektedir. Örneğin, trap için ayrı, sket için ayrı, havalı ve yivli silahlar için ayrı, tabanca ve tüfek için ayrı ayrı poligonlar gereklidir. Çoğu ithal malı olan atıcılık malzemelerinin ithal güçlüğü ve fiyatlarının da çok yüksek olması nedeniyle federasyon, masrafı diğer atıcılık dallarına göre düşük olan havalı silahların faaliyetlerine ağırlık vermektedir. Bunun sonucunda havalı silah çalışmaları ön plana alınmış ve 1975 yılında İl Müdürlüğü Atış Poligonu faaliyete geçirilmiştir.
Trabzon’da Atıcılık ve Avcılık İl Temsilciliğini yapmış olanlar şunlardır:
Ragıp Çulha (1942-1946)
Mehmet Salih Kalkanoğlu (1946-1952)
Osman Alemdar (1952-1978)
İsmail Hakkı Altıntaş (1978-1981)
Özyurt Aydın (1981-1982)
Yılmaz Aksu (1982-1987)
İsmail Hakkı Altıntaş (1987-...)
Türkiye çapında derece elde eden Trabzonlu sporculardan bazıları şunlardır:
B. Cihat Atilla, Faruk Katırcı, Abdullah Başkan, Muzaffer Tuzakçı, İnci Alemdar, Tahsin Özkul, Kemal Tuzakçı, Nilgün Baloğlu, Murat Çolak, Özyurt Aydın, Melike Altıntaş, Mustafa Aksu, Atilla Fevzioğlu, Işıl Çolakoğlu, Galip Emral, Abdurrahman İbiş, Günay Altıntaş, Haldun Çolakoğlu, Mustafa Altıntaş, Tuna Aksu, Sema Kurtuldu, Neşe Atilla, Neslihan Okumuş, Aylin Uzun, Zekeriya Atilla, Rezzan Barın, Şükriye Karadeniz, Zeki Çorbacı, Murat Mısırlıoğlu, Cengiz Cimşit, Selda Renda, Hüseyin Gören, Gürsel Çolakoğlu, Kıvanç Baloğlu, Kemalettin Tuzakçı, Gülden Atilla, Alp Kayserili, Aydın Harut
1 TBMM Başkanı Sayın Necmettin Karaduman ile Trabzon Özlemi Üzerine Bir Söyleşi, Trabzon 87 Yıllığı, Ankara, Trabzon Kültür Yardımlaşma Derneği Yıllığı, Ankara, 1987, Sf. 22
2 Ahmet Özer, Doğu Karadeniz İnsanının Yaman Bir Tutkusu, Atmaca-Bıldırcın Avcılığı, Trabzon Kültür Sanat Yıllığı 88-8, Ankara, 1989, Sf. 137-144
3 Trabzon Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’nde Tescili Bulunan Kulüplerin Kuruluş Tarihleri ve Renklerinden 5 Şubat 1993 tarih şube müdürü Şerif Özgür imzalı belge.
4 Aşık Çelebi, 1570-1663 yılları arasında yaşamış ünlü bilgindir. Tarih ve coğrafya dallarında isim yapmış olup Trabzon’da şehzadelik yapmış olan Kanuni’nin o dönemde arkadaşlığını yapmıştır.
5 Trabzon 87, Kültür Sanat Yıllığı, İstanbul, 1987, Mehmet Aşık’ın “Trabzon” adlı makalesinden, Sf. 490
6 Prof. Dr. M. Salih Çelikkale, “Trabzon’un Kalkınması ve Geleceği Açışından Tarım”, Trabzon 89, Kültür Sanat Yıllığı, İstanbul, 1989, Sf. 499 Aynı kaynakta s. 19’da Prof. Dr. M. Salih Çelikkale’nin “Karadeniz Balıkçılığı ve Sorunları” adlı makalesinde balık avcılığı genişçe anlatılmaktadır.
7 B. Cahit Atilla, Atıcılık Şubemiz, Trabzonspor Dergisi, Sayı 5, Temmuz 1981, Sf. 16-17
5 MAYIS 2022 PERŞEMBE
(ATICILIK ve AVCILIK)
