1922 Basımı Asosyeşin Futbol adlı kitaptan özet alıntı.
Türkiye’de futbol ile ilgili çıkan ilk kitaplar arasında “Asosyeşin Futbol” vardır. Bu kitap 1922 yılında Trabzon’da Serasi Matbaasında “Trabzon İdman Ocağı No.1” başlığı ile Trabzon İdman Ocağı Burhan Bey Takımı Kaptanı Kuğuzade Süleyman Rıza tarafından yazılmıştır.
Kitap ile ilgili önemli bilgiler şöyledir:
Yazar: SÜLEYMAN RIZA
Yayıncı: TRABZON ARAŞTIRMALARI MERKEZİ VAKFI
Kuğuzade Süleyman Rıza’nın, Trabzon’da, 1922 yılında basılan Asosyeşin Futbol adlı kitabı, şimdiki bilgilerimize göre, Hasan Fuad’ın yayınladığı tarihsiz futbol kitabını saymazsak, M. Seyfettin Özege’nin bildirdiği 1914 tarihli Futbol Kavaidi Umumiye adlı kitaptan sonra Türkiye’de yayınlanan en eski futbol kitabı olarak kabul edilmektedir.3 Bu kitap, İstanbul dışında yayınlanan ilk futbol kitabı olma özelliğini de taşımaktadır.Asosyeşın Futbol’da, futbol oyununu kuralları çizimler eşliğinde anlatılmaktadır. Bundan sonra “Futbolun İstanbul’da Suret-i İnkişafı ve Tarihçesi” başlıklı bölümde, İstanbul’da kurulan futbol kulüplerinin tarihleri ve yaptıkları maçlar anlatılıyor. Kitabın diğer bölümünün başlığı: “Trabzon’da Spor”. Bu bölümde, 1913 yılında kurulan “İdmanyurdu” ve 20 Ocak 1921 tarihinde kurulan “ Trabzon İdman Ocağı” kulübü ve 1921 yılında kurulan “İdman Grubu” anlatılıyor. Kitabın sonunda “İdman Ocağı Umumi Nizamnamesi” yer almaktadır. Kitapta ayrıca, okulların spor yurtları, örneğin Trabzon Sultanisi (Lisesi) ve Trabzon Sanayi Mektebi’nin spor çalışmaları konusunda da bilgiler verilmektedir.Asosyeşın Futbol Ayşe Kuğu tarafından yeni harflere aktarılmış ve İ. Gündağ Kayaoğlu – Öner Cıravoğlu tarafından yayına hazırlanmıştır.4 Kitabın eski yazı özgün baskısı bir sayfada, yeni yazı metni de bunun karşısında diğer sayfada verilmiş ve böylece tıpkı basımı da yayımlanmış oldu.
Kitabın bölümleri arasında “Mukaddime” (önsöz)den sonra Futbolun Tarihçesi, Futbolun Envai (çeşitleri), futbol nasıl bir oyundur, biz de futbol, Kavaid-i Umumiye (Genel Kurallar) başlıkları altında futbolun temel bilgileri yer almaktadır. Kitabın 62. sayfadan sonrası Trabzon’da spora ayrılmıştır. Bu bölümün özeti Trabzon’da Spor Tarihi açısından çok önemlidir. Bu bakımdan bu özeti açıklamada yarar vardır.
1329 (1913) yılında “Trabzon İdman Yurdu” adıyla bir kulüp kuruldu. Bu kulübün 30 kadar üyesi olup forması kırmızı-beyaz idi. Bu kulüp, kurulduğu tarihte Trabzon’da henüz Türk Futbol kulübü olmadığı için Rumlarla oynadığı ilk müsabakada 2-0 galip geldi. Akçaabat, Vakfıkebir, Görele kazalarında kendi takımları arasında oyunlar yaparak bu bölgenin gençlerini bedensel (sportif) faaliyetlere teşvik etmeye çalışmış ise de maalesef gençler, bu duruma karşı yalnız seyretmekle yetinmişlerdir. 1330 (1914) yılı sonlarına doğru seferberlik ilanı sonucu kulüp üyelerinin çoğu silah altına alındığından kulüp bir yıllık faaliyetini sona erdirmek durumunda kalmıştır.
1336 (1920) yılında Tümendeki bazı subaylar ile mektepliler arasında futbol oyunları yeniden başladı. 20 Ekim 1920’de birkaç müteşebbis gencin gayreti ile “Trabzon İdman Ocağı” kuruldu. 7 Şubat 1921’de Muallim ve Muallimler Cemiyeti İdman Grubu” adlı ikinci takım kuruldu. İşte birbirine rekabet edebilecek iki İdman yurdunun kuruluşundan sonra Trabzon’da futbolun gelişmesi beklenebilirdi. Gerçekten de öyle oldu. Sokak aralarında bile küçük çocukların ceketlerini çıkararak kale yapıp küçük lastik toplarla oynadıklarını gördükçe futbolun Trabzon’da kökleşmek istediği anlaşılıyor. Şu kadar ki bu genç heveskarların kavrulmalarına meydan vermemek için dikkat ve özen gerekir.
İlk anlaşmazlık yüzünden İdman Ocağı ve İdman Grubu birinci takımları arasında yapılan ilk maç pek kırıcı oldu. Sonuçta Ocak 3-0 galip geldi. Bundan sonra İdman Grubu, İdman Ocağı’nın ardı ardına yapılan davetlerini kabul etmedi.
Mektepliler arasında yapılan İdman Bayramında öğrenciler tarafından çeşitli jimnastik faaliyetleri, koşu, bisiklet ve cimkana(?)lar yapıldı. İdman Ocağı kurucularından ve veznedar Galatasaraylı Burhaneddin Beyin acı ölümü üzerine İdman Ocağı “Burhan Bey Takımı” adı ile bir takım kurdu.
Bu takım Ocağın gözbebeği oldu. Burhan Bey, Ünyon Kulüp çayırında yapılan bir müsabakada bisiklet yarışında birinci gelmiş, resmi gazetelere geçmişti. Ocağın teklifi üzerine 1921 Eylül ayında İdman Ocağı, İdman Grubu ve yeni kurulan Darülmuallimin ile Sanayi Mektebi takımları üyelerinin katılmasıyla “Trabzon Türk İdman Birliği” kuruldu. Bu birlik tarafından oyunların düzenli olarak uygulanabilmesi için muntazam bir program yapıldı. Bu şekil 1921-1922 Trabzon Şampiyonluğu için müsabakalar yapılmakta iken Sanayi Mektebi, Darülmuallimin, İdman Grubu (kısmen) umutları kalmayarak birlikten çekildiler. Birlikte yalnız İdman Ocağı kaldı. Sonunda hiçbir kulübe yenilmeyen İdman Ocağı Birinci (Kırmızı) ve ikinci (Burhan Bey) takımları birlik Nizamnamesinin 34. maddesi uyarınca 1921-1922 yılı Trabzon birinci ve ikincileri oldular.
Birlik heyetince, müsabakalara katılmak üzere İdman Ocağından 35, İdman Grubundan 26, Darülmuallimin'den 30, Mektebi Sanaii’nden 34 gencin adı verilmiş ise de bu gün (1922 yılı itibarı ile) 300 İdmancı (sporcu) vardır ve bu rakam gittikçe çoğalmaktadır.
Birlik Müsabakaları Sonuçları:
İdman Grubu 0 Darülmuallimin 0 (İkinci Takımlar)
İdman Ocağı 3 Sanayi 0 (Birinci Takımlar)
İdman Ocağı 0 İdman Grubu 0 (İkinci Takımlar)
Sanayi Darülmuallimin (Yapılmadı)
İdman Ocağı Sanayi (Yapılmadı) (Her iki takımda sahaya çıkmadıklarından hükmen yenik sayıldı)
İdman Ocağı 3 İdman Grubu 0 (İkinci Takımlar)
Sultani İdman Birliği 1 Darülmuallimin 0
Sultani İdman Birliği 2 İdman Grubu 0
Bu Birlik Şampiyonasında İdman Ocağı Kırmızı takımı birinci olduktan sonra 17 Mart 1922 tarihinde Sanayi Mektebi bahçesinde yapılan ilk gerçek jimnastik (terbiye-i bedeniye) Müsabakasına Sultani, Darülmuallimin, Sanayi ve Vahdettin Numune Mektepleri ile İdman Ocağı katıldı.
Sonuç olarak; “Asosyeşin Futbol” adlı kitap bize Cumhuriyet öncesinde Trabzon’da ileri düzeyde futbol oynandığını, ilk Trabzon kulübünün 1913 yılında kurulan Trabzon İdman Yurdu olduğunu, sonradan 1920’de Trabzon İdman Ocağı’nın kurulduğunu ortaya koymaktadır. Trabzon’da İdman Ocağı, İdman Yurdu çekişmesinin daha sonra 1920’lerde başladı ortaya çıkmaktadır. Öte yandan İstanbul’da kurulan Cuma Ligi, Pazar Ligi örneği olmasa da Trabzon’da bir Trabzon Türk İdman Birliği’nin kurulmuş olması, Anadolu’daki sportif faaliyetlerinin, özellikle futbolun beşiğinin Trabzon olduğunu göstermesi bakımından önemlidir.
